Funta po bie në mënyrë dramatike – çfarë po ndodh në Britani?

Kryeministrja e re e Mbretërisë së Bashkuar, Liz Truss ka njoftuar një reformë të madhe tatimore që synon reduktimin e barrës tatimore, nxitjen e ekonomisë dhe rivendosjen e fuqisë së ndenjur ekonomike të djepit të shoqërisë moderne industriale.

Ajo planifikon të shfuqizojë rritjen me 2.5 për qind në taksën e pagave, e cila u prezantua gjatë mandatit të paraardhësit të saj, Boris Johnson. Kjo rritje u prezantua në muajin prill të këtij viti për të financuar kostot e shëndetit publik. Në të njëjtën kohë, kostot e ngrohjes dhe energjisë elektrike filluan të rriten, ndaj taksa shtesë u bë shkak për rënien e popullaritetit të kryeministrit të atëhershëm, transmeton Telegrafi.

Gjithashtu braktiset rritja e taksës së korporatave në 26 për qind, siç njoftoi Boris Johnson, dhe norma maksimale është lënë në 19 për qind. I ashtuquajturi “taksat e gjelbra” për energjinë elektrike, të cilat do të zbusin deri diku ndikimin e rritjes së çmimeve të energjisë. Norma tatimore për të ardhurat më të larta do të ulet nga 45 në 40 për qind, ndërsa për kategorinë më të ulët tatimore do të ulet nga 20 për qind në 19 për qind, raporton theguardian.

Ky është lehtësimi më i madh tatimor që nga viti 1972 dhe qëllimi i deklaruar është të kthejë rritjen e GJDP-së në 2.5 për qind në vit. Duke qenë se nuk janë paralajmëruar shkurtime të shpenzimeve shtetërore, humbja e të ardhurave tatimore do të kompensohet me huamarrje më të lartë, d.m.th. nga rritja e borxhit publik. Vlera totale llogaritet në 45 miliardë funte (50.2 miliardë euro) dhe shuma do të kalojë tërësisht në rritjen e borxhit publik.

Analistët politikë dhe ekonomikë tashmë e quajnë drejtimin e ri “Trussonomics” dhe po bëjnë paralele me Margaret Thatcher dhe politikat e saj ekonomike. Është ende shumë herët për krahasime të tilla, por nga të gjitha llogaritë Liz Truss është një ndjekëse e teorive të ngjashme ekonomike si Zonja e Hekurt.

Ajo është gruaja e tretë në postin e kryeministres. Së bashku me Truss dhe Margaret Thatcher të përmendur më parë, Theresa May gjithashtu mbajti atë pozicion. Është interesante se të tre i përkisnin Partisë Konservatore.

“Nëse do që diçka të thuhet në politikë, pyet një burrë. Nëse dëshiron të bëhet, pyet një grua”, është një thënie e famshme e Margaret Thatcher që përshkruan mirë rolin e kryeministrave të mëparshëm. Liz Truss merr kështu udhëheqjen e Mbretërisë së Bashkuar nga Boris Johnson në situatën jo të lehtë të një recesioni të mundshëm, inflacionit të lartë dhe luftës në Ukrainë. Politikat e shpallura deri më tani, duke përfshirë uljen e taksave, janë një largim i plotë nga ajo që ka bërë Boris Johnson.

Theresa May duhej të merrte përsipër menaxhimin e procesit të “Brexit”, daljes së Mbretërisë së Bashkuar nga BE-ja, pasi paraardhësi i saj, David Cameron u përpoq të konsolidonte pozicionin e tij politik duke shpallur një referendum për anëtarësimin në BE, të cilin e humbi. Pas kësaj, ai dha dorëheqjen si kryeministër dhe la Theresa May me punën e pafalshme për të menaxhuar vetë procesin e daljes.

Margaret Thatcher gjithashtu mori postin e kryeministres në një kohë të vështirë për Mbretërinë e Bashkuar nga James Callaghan. Ajo trashëgoi inflacion të lartë, recesion, dhunë në Irlandën e Veriut dhe greva masive të sindikatave, dhe iu desh të përballej me luftë pas pushtimit nga Argjentina të Ishujve Falkland.

Kroacia dhe Greqia marrin hua më lirë se Mbretëria e Bashkuar

Pas shpalljes së politikave të planifikuara ekonomike të Liz Truss, kursi i këmbimit të funtes britanike ra ndjeshëm. Mungesa e të ardhurave tatimore parashikohet të bëjë që Britania e Madhe të marrë hua dy herë më shumë sesa ishte planifikuar, deri në 100 miliardë funte në vit.

Sipas të dhënave zyrtare, borxhi publik bruto i Mbretërisë së Bashkuar ishte 99.6 për qind e GJDP-së në tremujorin e parë të këtij viti. Truss beson se kjo nuk është alarmante dhe se mund të tejkalohet për një kohë derisa të rriten të hyrat buxhetore për shkak të vetë rritjes ekonomike, e cila do të ulte kostot, d.m.th. humbja e të ardhurave u kompensua nga vetë rritja e ekonomisë.

Borxhi publik francez arriti në 114 për qind të GJDP-së në maj të këtij viti, madje 152.6 për qind e Italisë dhe Gjermania tradicionalisht konservatore fiskale vetëm 67.5 për qind. Sipas këtij kriteri, Mbretëria e Bashkuar ndodhet midis Gjermanisë me borxhe të ulëta dhe Francës dhe Italisë me borxhe të larta. Por Truss shpreson se rritja e borxhit publik do të jetë vetëm një periudhë kalimtare dhe se reformat e saj ekonomike do të çojnë në një bum ekonomik që do të kompensojë deficitin buxhetor.

E paguajnë shtrenjtë borxhin

Por problemi është se Mbretëria e Bashkuar është relativisht e shtrenjtë për të paguar borxhin e saj, edhe më shumë se Franca dhe Italia, pavarësisht se është më pak borxhe se këto dy vende. Arsyeja është dalja nga BE-ja, prandaj Mbretëria e Bashkuar ka paguar një çmim më të lartë borxhi që nga fillimi i këtij viti.

Deri në muajin e parë të vitit 2022, kjo nuk mund të shihej sepse obligacionet e qeverisë ishin historikisht të ulëta, rreth zero për qind. Por që nga fillimi i vitit, obligacionet e të gjitha vendeve janë në rritje, çka do të thotë se është më e shtrenjtë për vendet të marrin hua.

Në një kthesë shokuese, obligacionet pesëvjeçare në Mbretërinë e Bashkuar janë rritur mbi obligacionet pesëvjeçare të Greqisë, që do të thotë se Britania tani po merr hua më shtrenjtë se Greqia, një vend me një raport borxhi publik ndaj GJDP-së prej gati 200 për qind.

Dhe Kroacia aktualisht paguan një çmim më të ulët borxhi se Mbretëria e Bashkuar, si dhe më pak se vendet e krahasueshme të BE-së që nuk planifikojnë të futin euron në të ardhmen e afërt (Polonia, Hungaria, Republika Çeke…). Arsyeja është se banka qendrore e BE-së (BQE) qëndron prapa borxhit kroat dhe grek, jo vetëm bankave qendrore kombëtare.

“…norma më e lartë e interesit për borxhin kombëtar do të paguhet sërish nga sektori privat…”

Pritshmëria e tregut është që lehtësimi i taksave të ketë një efekt pro-inflacioni, d.m.th. që do të rrisë rritjen e çmimeve. Me uljen e taksave, një pjesë e shpenzimeve shtetërore do të ridrejtohen drejt qytetarëve dhe kompanive, të cilat do të kalojnë në rritjen e konsumit dhe shteti do të vazhdojë të shpenzojë si më parë, vetëm se do të marrë borxh shtesë. Konsumi më i lartë po mbështet rritjen e mëtejshme të çmimeve, gjë që do të kërkojë që Banka e Anglisë (BOE), banka qendrore e Mbretërisë së Bashkuar, të rrisë në mënyrë më agresive normën bazë të interesit.

Koha e keqe, banka qendrore duhet të ndërhyjë për të stabilizuar situatën

Por Banka e Anglisë (BOE), banka qendrore e Mbretërisë së Bashkuar, u detyrua të ndërhynte për të ruajtur stabilitetin e sistemit financiar. E shtyrë nga rënia e papritur e funtes britanike dhe rritja e çmimit të borxhit, ajo filloi të blinte bono qeveritare, të cilat në Mbretërinë e Bashkuar njihen si “gilts”, për të stabilizuar tregun dhe për të ulur koston e huamarrjes.

“Banka po monitoron nga afër zhvillimet e tregut financiar në dritën e riçmimit të konsiderueshëm të aktiveve financiare në Mbretërinë e Bashkuar dhe globale”, thuhet në raportin e bankës.

Lëvizja është një reagim ndaj paralajmërimit të FMN-së se lehtësimi i ri i taksave në kushtet aktuale mund të ketë një efekt pro-inflacioni, d.m.th. rritja e mëtejshme e inflacionit dhe do të përkeqësojë pabarazinë ekonomike midis popullsisë së Mbretërisë së Bashkuar. Pasi Banka e Anglisë njoftoi ndërhyrjen, yield-et e obligacioneve dhjetëvjeçare të Mbretërisë së Bashkuar filluan të bien.

Plani i qeverisë së kryeministres Liz Truss prej 45 miliardë funte (50 miliardë euro) në uljen e taksave u miratua me synimin për të nxitur rritjen ekonomike. Por koha është shumë e keqe. Është një përmbysje e plotë e asaj që bëri paraardhësi i saj dhe plani nuk shoqërohet me shkurtime shpenzimesh, gjë që ngre shqetësimin se borxhi publik do të rritet dhe se do të kontribuojë në inflacionin, i cili tashmë është 9.9 për qind, niveli më i lartë në rreth 40 vjet.

A mund të bëhet Truss, Zonja e re e Hekurt?

Vënia në pikëpyetje e reformave tatimore vjen jo vetëm nga e majta, e cila tashmë ka akuzuar kryeministrin Truss për zbatimin e politikave që favorizojnë të pasurit, por edhe nga qarqet konservatore që mendojnë se rrethanat aktuale nuk janë të përshtatshme për futjen e politikave të shpallura.

Çmimi i huamarrjes së qeverisë sigurisht që do të rritet në të gjithë botën, ndaj njoftimi i zëvendësimit të të ardhurave nga taksat me huamarrje më të larta nuk është një drejtim i mirë, sipas shumë ekonomistëve. Mbretëria e Bashkuar mund të mos jetë aq borxhli sa Italia dhe Franca, por nuk është aq borxhli sa Gjermania për të përballuar rritje të mëdha të borxhit publik. Përveç kësaj, ajo nuk është pjesë e BE-së, ndaj nuk mund të përfitojë nga fuqia e euros për huamarrje më të lirë.

Nga ana tjetër, ekonomia e Mbretërisë së Bashkuar ka mbetur prej kohësh pas ekonomive të vendeve të krahasueshme në Evropë dhe është e sigurt që nevojitet një impuls i ri për të ringjallur aktivitetin letargjik ekonomik.

Politikat që kryeministrja e Mbretërisë së Bashkuar, Liz Truss dëshiron të zbatojë në pamje të parë mund të ngjajnë me politikat e Margaret Thatcher, por ky është një interpretim i gabuar. Si fillim, Mbretëria e Bashkuar ishte shumë më pak borxhli kur Margaret Thatcher u bë kryeministre.

Në anën tjetër të Atlantikut, në SHBA, Zonja e Hekurt kishte afër ideologjikisht Ronald Reganin, ndërsa presidenti aktual i SHBA nuk është dakord me Trussin për shumicën e çështjeve ekonomike. Margaret Thatcher e udhëhoqi Mbretërinë e Bashkuar nga problemet ekonomike dhe mbetet për t’u parë nëse kryeministri i ri do t’ia dalë. /Telegrafi/