Një specie e rrallë që kombinon forcën, butësinë dhe rituale të pazakonta, simbol i inteligjencës dhe bashkëjetesës në natyrë
Mos lejoni që fytyra e tij serioze t’ju mashtrojë, bëhet fjalë për sakin me mjekër (Chiropotes satanas), një nga majmunët më interesantë të Amazonës. Edhe pse pamja e tij e ashpër mund të duket kërcënuese, në të vërtetë është një krijesë e hareshme, e zgjuar dhe shumë shoqërore, që jeton në kurorat e larta të pyjeve tropikale.
Ky majmun i rrallë ka një bisht të butë e të dendur, që i shërben si ekuilibër për të kryer kërcime akrobatike deri në 9 metra nga një degë në tjetrën.
Pamja dhe sjellja e sakit me mjekër të zezë
Sakit me mjekër të zezë udhëtojnë gjithmonë në grupe të mëdha shoqërore. Ushqimi i tyre kryesor janë fara dhe frutat, por ndonjëherë hanë edhe insekte. Falë nofullave të fuqishme, ata mund të thyejnë edhe lëvozhgat më të forta të farave. Pamja e tyre e veçantë nuk është vetëm për shfaqje, mjekra “dramatike” që i karakterizon u ndihmon në komunikim dhe shprehje të dominancës, sidomos gjatë takimeve të zhurmshme në grup.
Meshkujt arrijnë deri në 50 centimetra gjatësi dhe peshojnë pak më shumë se tre kilogramë, ndërsa femrat janë më të vogla. Edhe pse jeta mesatare e tyre nuk është përcaktuar saktë, disa lloje të afërta jetojnë deri në 20 vjet.
Këta majmunë kanë ngjyrë të zezë ose kafe të errët, një “frizurë” të rrumbullakët mbi ballë dhe një mjekër karakteristike që u jep profil në formë zemre. Gjymtyrët e përparme janë më të shkurtra se të pasmet, çka u mundëson lëvizje të shpejta dhe të sigurta nëpër degët e larta, transmeton Telegrafi.
Ushqimi dhe sjelljet interesante
Sakit janë farangrënës, por e përshtatin dietën e tyre sipas stinës. Përveç farave, ata hanë fruta, lule, kërcella të rinj, si edhe zvarranikë e insekte si larva, termita apo grerëza.
Një dukuri e veçantë te kjo specie është geofagia, gëlltitja e dheut ose argjilës, që besohet se ndihmon në përthithjen e mineraleve dhe neutralizimin e toksinave që gjenden në disa fara.
Pjesën më të madhe të ditës e kalojnë duke kërkuar ushqim. Pemët me fruta të papjekura janë “banketi i tyre i preferuar”, pasi i përtypin me dhëmbët e fortë, ndryshe nga primatët e tjerë që duhet të presin pjekjen. Kur e gjejnë një pemë të tillë, sakit i përtypin frutat me nofullat e fuqishme dhe dhëmbët e mprehtë si daltë.
Jeta shoqërore dhe çiftëzimi
Rreth 75% të ditës e kalojnë duke lëvizur për ushqim, ndërsa pjesën tjetër duke pushuar, dremitur dhe shoqëruar lart në kurorat e pemëve, ku janë më të mbrojtur nga grabitqarët.
Sjellja e tyre shoqërore ende nuk është studiuar plotësisht. Meshkujt shpesh kujdesen për njëri-tjetrin dhe për femrat, ndërsa femrat e rritura kujdesen vetëm për të vegjlit.
Në situata kërcënuese, meshkujt afrohen pranë njëri-tjetrit, lëshojnë tinguj të ngjashëm me cicërima dhe tundin bishtat në mënyrë të sinkronizuar, një sjellje që mendohet se shërben për të trembur grabitqarët ose për të mbrojtur territorin.
Tingujt murmuritës janë pjesë e ritualit të çiftëzimit: femrat i lëshojnë para çiftëzimit, ndërsa meshkujt gjatë tij. Edhe të vegjlit lëshojnë të njëjtët tinguj gjatë gjidhënies. Përmes bishtit, këta majmunë shprehin emocione ose krijojnë kontakt me pjesëtarët e tjerë të grupit.
Kujdesi i ndërsjellë është një mënyrë thelbësore për forcimin e lidhjeve shoqërore. Sakit me mjekër të zezë besohet se formojnë çifte monogame. Femra lind një të vogël gjatë muajve dhjetor–janar, kur fillon sezoni i shirave dhe pemët tropikale janë më të pasura me fruta e fara, ushqimin e tyre kryesor. Nëna është kujdestarja kryesore e të voglit.
Rreziku dhe përpjekjet për mbrojtje
Sakiu me mjekër të zezë është shpallur specie e rrezikuar nga zhdukja nga Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (IUCN, 2020) dhe përfshihet në Listën e Kuqe të specieve të kërcënuara.
Në shumë zona, kjo specie tashmë është zhdukur, dhe numri i individëve në botë nuk i kalon 2.500. Rreziku kryesor është humbja e habitatit natyror për shkak të ndërtimeve, prerjes së pyjeve dhe shfrytëzimit bujqësor.
Megjithatë, ekziston ende shpresë: Rezervati Biologjik Gurupi, i themeluar më 1988, ruan rreth një milion hektarë pyje tropikale të paprekura, të cilat ofrojnë strehim për sakin me mjekër të zezë dhe dhjetëra specie të tjera të rralla të Amazonës.
/Telegrafi/
