Një skandal korrupsioni që përfshin partnerin e biznesit të presidentit Volodymyr Zelensky, aleatët politikë dhe një grup keqbërësish të supozuar që përfitonin nga një monopol i energjisë bërthamore ka tronditur Ukrainën e varfër për energji.
Vëzhguesit i thanë Al Jazeera-s se skandali mund të shkatërrojë vlerësimet për Zelenskyn, të zemërojë donatorët perëndimorë dhe të shkaktojë një krizë politike që mund të çojë në humbje në fushëbetejë.
“Ajo që po ndodh në të vërtetë është plaçkitja e një kompanie shtetërore gjatë luftës, dhe kjo është shumë e dhimbshme për njerëzit”, ka thënë për Al Jazeera, Tetiana Shevchenko e Qendrës së Veprimit Kundër Korrupsionit, një grup në Kiev, përcjell Telegrafi.
Ndërsa Timur Mindich, i cili ishte bashkëpronar i trupës komike District 95 që e çoi Zelensky drejt famës dhe një presidencie të mëvonshme, është truri i supozuar i skemës së korrupsionit rreth kontratave me Energoatom, konsorciumi shtetëror që menaxhon stacionet e energjisë bërthamore të Ukrainës, sipas dy agjencive antikorrupsion.
Raketat dhe dronët rusë vazhdojnë të shkatërrojnë infrastrukturën e gjenerimit dhe shpërndarjes së energjisë në Ukrainë, dhe centralet bërthamore janë bërë burimi kryesor i energjisë elektrike të vendit.
Mindich, 46 vjeç, iku nga Ukraina disa orë para se hetuesit të trokisnin në derën e apartamentit të tij luksoz në qendër të Kievit të hënën. Ai thuhet se ka udhëtuar për në Izrael.
"Kapja e biznesmenit Timur Mindich ishte pothuajse e pamundur; ikja e tij nuk është një surprizë", tha një burim i zbatimit të ligjit për transmetuesin NV.ua.
Një ditë më vonë, dy mbikëqyrës të pavarur të korrupsionit akuzuan Mindich dhe shtatë persona të tjerë për ryshfet, shpërdorim detyre dhe pasurim të paligjshëm nga ryshfetet deri në 15 përqind nga kontratat me Energoatom që arritën në rreth 100 milionë dollarë.
Agjencitë, Byroja Kombëtare Kundër Korrupsionit e Ukrainës (NABU) dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar Kundër Korrupsionit (SAPO), publikuan regjistrime video dhe audio në të cilat grupi duket se përdor nofka dhe fjalë të koduara për të diskutuar ryshfetet që arrijnë në dhjetëra miliona dollarë.
Zelensky, fushata presidenciale e të cilit kundër korrupsionit pati jehonë tek votuesit në vitin 2019, u përpoq të frenonte autonominë e të dy agjencive në korrik, pasi ato hapën hetime ndaj aleatëve dhe ish-partnerëve të tij të biznesit.
Por ai tani është tërhequr dhe është zotuar t'i mbajë ato të pavarura pas protestave masive popullore.
“Çdo veprim antikorrupsion që jep rezultate është shumë i rëndësishëm; ne kemi nevojë për pashmangshmërinë e ndëshkimit”, tha Zelensky të hënën. “Duhet të ketë dënime”.
Por ekspertja e antikorrupsion Shevchenko e hodhi poshtë deklaratën e tij.
“Kjo nuk është një përgjigje. Është si të thuash, 'Le të vendosë gjykata'”, tha ajo.
“Ishte Zelensky ai që i solli këta njerëz në pushtet; ata përdorën emrin e tij kur emëruan 'mbikëqyrës' për kompaninë e energjisë”, shtoi ajo.
Rezultatet e hetimit u publikuan në YouTube nga NABU dhe ofrojnë një vështrim mbi grupin, masat dhe veprimet e tyre të fshehtësisë.
Ukrainasit janë të kapluar nga skandali, i cili ka qenë “lajm në faqen e parë” që nga e hëna.
Disfatë ushtarake?
Skandali i ngjan një "preludi" të një seriali të gjatë televiziv që “do të tërheqë” ukrainasit për vitet që vijnë, sipas Volodymyr Fesenko, kreu i grupit të mendimit Penta me seli në Kiev.
Ndërkohë, kundërshtarët politikë të Zelenskyt “do të tundohen shumë për të nisur një sulm në shkallë të gjerë ndaj presidentit”, tha Fesenko për Al Jazeera.
Një sulm i tillë do të kishte qenë normal në një Ukrainë paqësore, por gjatë luftës, mund të shkaktojë një “krizë politike të brendshme që mund ta dobësojë ndjeshëm shtetin dhe, në rastin më të keq, të çojë në disfatë ushtarake”, theksoi ai.
Megjithatë, ai paralajmëroi se “fillimi i zhurmshëm i çështjes nuk garanton përfundimin e saj të suksesshëm”.
Fesenko iu referua Çështjes Amber – një hetim për dy ligjvënës që dyshohet se kanë pranuar ryshfete nga “mafia e qelibarit” që nxjerr në mënyrë të paligjshme gurin gjysmë të çmuar në Ukrainën qendrore.
Hetimi u hap në vitin 2017 me shumë bujë dhe prezantimin e provave audio dhe video të regjistruara fshehurazi.
Por nuk rezultoi në dënime pasi gjyqtarët thanë se nuk mund të pranonin provat e mbledhura në mënyrë të paligjshme.
Petro Poroshenko, president në atë kohë, u zotua të miratonte një ligj që rregullonte minierat e qelibarit, por kjo nuk u realizua kurrë.
Dronë të shtrenjtë?
Mindich thuhet se është i lidhur edhe me Firepoint, një kompani ukrainase që prodhon dronë për sulme të thella, pajisje mbikëqyrjeje ajrore dhe raketa.
Mindich mohoi lidhjet me Firepoint, por kompania po hetohet për korrupsion pasi fitoi një sërë kontratash fitimprurëse qeveritare.
Gjermania ka paguar disa nga faturat dhe skandali mund të rrezikojë ndihmën ushtarake të ardhshme të Berlinit.
"Lobistët e kësaj iniciative në Gjermani tani duken si hajdutë", tha Nikolay Mitrokhin i Universitetit të Bremenit në Gjermani për Al Jazeera.
Sipas tij, skandali është simbolik i korrupsionit më të gjerë që shpesh përfshin prokurimin ushtarak, përvetësimin e ndihmës së huaj dhe madje edhe marrëdhëniet midis oficerëve që thuhet se marrin ryshfete nga ushtarakët që duan të marrin leje.
"Për fat të keq, korrupsioni sistemik dhe vendimmarrja e bazuar në të përcaktojnë karakterin e armiqësive dhe qëndrimin e popullsisë së Ukrainës ndaj mbrojtjes së tyre personale të një rajoni të tillë - diçka që çon në pasoja të rënda në fushën e betejës", theksoi Mitrokhin.
Deja vu
Ajo që i zemëron ukrainasit është se skandali duket si një përsëritje e një tjetër fatkeqësie politike që shkatërroi paraardhësin e Zelenskyt.
Petro Poroshenko, njeriu më i pasur dhe ish-ministër i jashtëm i Ukrainës, u zgjodh president pas një kryengritjeje popullore anti-ruse në vitin 2014, duke premtuar të çrrënjosë korrupsionin endemik të Ukrainës.
Pesë vjet më vonë, një raport hetimor identifikoi mikun dhe aleatin e tij të fëmijërisë si trurin e një skeme për të shitur pajisje ushtarake ruse të kontrabanduara dhe të dorës së dytë Ministrisë së Mbrojtjes të Ukrainës me çmime të tepruara.
Poroshenko u fishkëllye nga skena gjatë fushatës së tij zgjedhore dhe humbi zgjedhjet e vitit 2019 ndaj Zelenskyt, një komedian i njohur dhe politikan i ri, i cili gjithashtu premtoi të çrrënjosë korrupsionin.
"Kjo është ajo me të cilën Zelensky e mundi Poroshenkon gjatë zgjedhjeve", kujton aktivistja antikorrupsion Shevchenko.
"Dhe ai gjithashtu premtoi, se do t'i fuste miqtë e tij në burg, në rast se ndodh diçka e ngjashme”, tha ajo. /Telegrafi/
