Shkollimi në gjuhën amtare në Maqedoni has në pengesa!

Shkollimi në gjuhën amtare për nxënësit që u përkasin etniteteve jo shumicë në një pjesë bukur të madhe të shkollave fillore në Maqedoni realizohet vetëm në nivelin bazik, respektivisht në ciklet e ulëta të arsimit nëntëvjeçar, shkruan gazeta KOHA.

Në masë të konsiderueshme ndodh që brenda sistemit arsimor “pakica” të shkrihet te “shumica”, edhe atë që në nivelet e avancuara të arsimit fillor. Pasi kryejnë dy ciklet e para të arsimit nëntëvjeçar ose vetëm ciklin e parë, ndodhë shpesh herë që nxënësit të vazhdojnë shkollimin fillor në gjuhën maqedonase. Pra, të nisin shkollimin në gjuhën shqipe, turke apo boshnjake dhe ta mbarojë nëntëvjeçaren në gjuhën maqedonase.

Një analizë e bërë nga ana e USAID-it për shkollat fillore shumë-gjuheshe, tregon se në shkollat e Maqedonisë nuk ka stabilitet gjuhësor. Konkretisht, gjuhët e përfaqësuara në arsimin fillor nuk kanë vijë të njëtrajtshme në të gjitha vitet e shkollimit.

“Më pak se gjysma e shkollave nuk ofrojnë mësim në të gjitha gjuhët mësimore gjatë gjithë viteve shkollore. Ata funksionojnë si shkolla dygjuhëshe vetëm në vitet e para shkollore (në nivel të arsimit fillor) dhe vazhdojnë si shkolla njëgjuhëshe në të gjitha vitet tjera shkollore. Kjo vlen pothuajse për të gjitha shkollat fillore të gjuhës maqedonase dhe turke, si dhe për gjysmën e shkollave fillore maqedonase dhe shqipe”, qëndron në analizën që USAID e ka bërë vitin 2016 enkas me Projektin “Integrimi ndëretnik në Maqedoni”.

Analiza gjithashtu vëren se këto raste “zvogëlojnë mundësinë e bashkëpunimit të përditshëm ndërmjet mësimdhënësve dhe nxënësve nga gjuhë të ndryshme”.

Nga gjithsej 49 shkolla fillore ku mësimi zhvillohet në dy gjuhë: maqedonisht dhe shqip, në 25 prej tyre ky model ndiqet në të gjitha vitet e arsimit fillor, ndërsa në 24 shkollat e mbetura mësimi në gjuhën shqipe ndërpritet në ciklin e dytë ose të tretë të arsimit nëntëvjeçar.

Ndërkaq, nga 16 shkolla me tre gjuhë mësimi: shqip, maqedonisht dhe turqisht, 14 prej tyre vazhdojnë deri në fund me këtë përbërje gjuhësore, përderisa në 2 shkolla ndërpritet modeli i shkollave tre gjuhësore. Në maqedonisht, shqip dhe serbisht është vetëm një shkollë fillore, por jo me vite të plota, ndërsa maqedonisht, shqip dhe boshnjakisht një shkollë me vite të plota shkollimi tre gjuhësor.

Ajo që bie në sy në Analizën e USAID-it është se ndërprerja e shkollimit në gjuhën amtare ndodh kryesisht në shkollat fillore qendrore pa njësi rajonale. Konkretisht, nga 48 shkolla fillore ku ndërpritet arsimi shumë-gjuhësor, 44 janë shkolla qendrore pa njësi rajonale, ndërsa 4 shkolla periferike pa njësi rajonale. Ndërkaq, në 45 shkolla të tjera (29 qendrore dhe 16 periferike) arsimi përfundon në gjuhën në të cilën nxënësit e kanë nisur arsimin fillor nëntëvjeçar. Në Maqedoni janë gjithsej 93 shkolla fillore ku mësimi zhvillohet në dy dhe tre gjuhë të ndryshme.

Rastet e mos-përfundimit të arsimit fillor në gjuhën amtare, i janë të njohura opinionit edhe përmes sensibilizimit në gazetën KOHA të problemeve me shkollimin e shqiptarëve në Idrizovë të Shkupit, shumë fshatrave të Velesit, Prilepit, Prespës e kështu me radhë.

Në shkollën fillore “Petar P. Njegosh” të Komunës “Gazi Babë”, disa dhjetëra nxënës shqiptarë pasi mbarojnë klasën e pestë në gjuhën shqipe, vazhdojnë të shkollohen në gjuhën maqedonase nga klasa e gjashtë deri të nëntën. E, thënë ndryshe, në këtë shkollë shumë-gjuhësore bëhet asimilim gjuhësor i “pakicës”. Praktika të këtilla kanë qenë të shpeshta në kohën e sistemit monist, kur edhe shkollimi i “pakicave” ishte shumë herë më i kufizuar se tani kur pretendohen si vlera të veçanta arsimi i integruar dhe shoqëria multietnike.

Mirëpo, ja që edhe pas thuajse tre dekadave të shembjes së sistemit monist, në Maqedoni ka ende prirje të ndiqen praktikat e diskriminimit etnik të nxënësve, me tendencën për të rritur numrin e atyre që mësojnë në gjuhën maqedonase dhe zvogëluar numrin e atyre që mësojnë në gjuhën shqipe apo ndonjë gjuhë tjetër jo maqedonase. Edhe në shumë shkolla tjera fillore të rrethit të Shkupit, Velesit apo Prilepit nuk mungojnë raste të këtilla.

Nxënës kryesisht shqiptarë, turq apo boshnjakë nisin të shkollohen në gjuhën e tyre amtare dhe në vijim e sipër të shkollimit të tyre fillor, detyrohen të ndryshojë gjuhën e mësimit dhe të shkollohen në gjuhën maqedonase.