Njohja e hershme e çrregullimeve hormonale është thelbësore për rritjen dhe zhvillimin e shëndetshëm të fëmijëve
Dr. Hafize Rafuna
Endokrinologe Pediatrike
hafizerafuna@hotmail.com
📞 +383 44 265 800
Endokrinologjia pediatrike është një degë e mjekësisë që merret me hormonet dhe gjëndrat që i prodhojnë ato. Këto hormone janë si “mesazherë” që udhëtojnë nëpër trup për të rregulluar rritjen, zhvillimin, metabolizmin, pubertetin dhe energjinë e fëmijës.
Kur njëra prej këtyre gjëndrave nuk punon siç duhet, mund të shfaqen çrregullime hormonale, të cilat ndikojnë në rritje, peshë, zhvillim ose humor.
Pse është e rëndësishme të njihen këto çrregullime?
Në fëmijëri dhe adoleshencë, organizmi ndryshon me shpejtësi. Një çrregullim hormonal i padiagnostikuar në kohë mund të:
▪ ngadalësojë ose përshpejtojë rritjen,
▪ shkaktojë pubertet të hershëm ose të vonuar,
▪ ndikojë në peshë, energji dhe përqendrim,
▪ ose të prekë zhvillimin emocional dhe vetëbesimin e fëmijës.
Zbulimi i hershëm dhe trajtimi i duhur ndihmojnë që fëmija të zhvillohet në mënyrë të shëndetshme dhe të arrijë potencialin e tij të plotë.
Sëmundjet më të shpeshta endokrinologjike tek fëmijët
- Diabeti mellitus (Diabeti i tipit 1 dhe 2)
Diabeti i tipit 1 është më i shpeshti te fëmijët dhe ndodh kur trupi nuk prodhon insulinë. Fëmija mund të ketë etje të madhe, urinim të shpeshtë, humbje peshe, lodhje dhe shpesh ndjen urinë të shtuar.
Trajtimi përfshin insulinë, kontroll të ushqimit dhe monitorim të rregullt të glukozës.
- Hipotiroidizmi (funksion i ulët i tiroides)
Gjëndra tiroide ndodhet në qafë dhe prodhon hormone që kontrollojnë metabolizmin. Kur ajo punon ngadalë, fëmija mund të ketë lodhje, kapsllëk, lëkurë të thatë, shtim në peshë dhe rritje të ngadaltë.
Mjekimi bëhet me hormone zëvendësuese (levotiroksinë) dhe zakonisht është shumë efektiv.
- Hipertiroidizmi (funksion i shtuar i tiroides)
Kur tiroidea punon tepër, trupi prodhon shumë hormone. Shenjat përfshijnë rrahje të shpejta të zemrës, humbje peshe, djersitje, nervozizëm dhe dridhje duarsh.
Trajtohet me ilaçe që ulin aktivitetin e tiroides ose, në disa raste, me kirurgji
- Çrregullimet e rritjes
Disa fëmijë rriten më ngadalë për shkak se trupi nuk prodhon mjaftueshëm hormon rritjeje (GH). Shenjat kryesore janë rritje shumë më e ngadaltë se bashkëmoshatarët dhe fytyrë më e vogël ose trup më i vogël për moshën.
Pas testimeve hormonale, mjeku mund të rekomandojë terapi me hormon rritjeje, që ndihmon rritjen normale.
- Puberteti i hershëm ose i vonuar
Disa fëmijë fillojnë pubertetin shumë herët (para 8 vjeç tek vajzat dhe 9 vjeç tek djemtë) ose përkundrazi, shumë vonë. Kjo ndodh kur sistemi hormonal aktivizohet jashtë kohe.
Trajtimi mund të përfshijë ilaçe që vonojnë ose nxisin pubertetin, në varësi të situatës.
- Çrregullimet e gjëndrave mbiveshkore
Këto gjëndra prodhojnë hormone të rëndësishme si kortizoli dhe aldosteroni.
Kur ato nuk funksionojnë si duhet, mund të shfaqen:
▪ Dobësi, lodhje, humbje oreksi, presion i ulët i gjakut (në mungesë të kortizolit);
▪ Mbipesha qendrore, puçrra, stria, shtim i presionit (në tepricë të kortizolit).
Në varësi të shkakut, mjekimi bëhet me hormone zëvendësuese ose kirurgji.
- Çrregullimet e kalciumit dhe vitaminës D
Vitamina D dhe kalciumi janë thelbësorë për zhvillimin e kockave dhe dhëmbëve. Mungesa e tyre mund të shkaktojë rahitizëm, dhimbje kockash, deformime të këmbëve ose ngërçe muskulore.
Trajtimi përfshin suplementim me vitaminë D dhe kalcium, ushqyerje të mirë dhe ekspozim të moderuar në diell.
- Çrregullimet e zhvillimit gjinor
Disa fëmijë lindin me ndryshime në zhvillimin e organeve gjenitale ose kanë mungesë puberteti për shkak të çrregullimeve hormonale.
Këto situata kërkojnë vlerësim të kujdesshëm multidisiplinar nga mjekë endokrinologë, gjenetistë dhe psikologë.
Kur duhet të vizitoni një endokrinolog pediatrik?
Konsultohuni me mjekun nëse vini re se fëmija:
▪ nuk po rritet si bashkëmoshatarët,
▪ po shton ose po humb peshë pa arsye,
▪ është gjithmonë i lodhur ose i përgjumur,
▪ ka filluar pubertetin shumë herët ose shumë vonë,
▪ urinon shpesh dhe ka etje të tepërt,
▪ ka dhimbje kockash ose ngërçe të shpeshta.
Si bëhet diagnostikimi?
Diagnoza vendoset përmes:
▪ analizave të gjakut për hormonet specifike (si TSH, T4, insulinë, kortizol, GH, etj.),
▪ testeve stimuluese hormonale,
▪ ekografisë së gjëndrave, MRI ose testeve gjenetike,
▪ si dhe vëzhgimit të rritjes dhe zhvillimit në kohë.
Trajtimi dhe kujdesi afatgjatë
Në shumicën e rasteve, çrregullimet hormonale mund të kontrollohen mirë me trajtim të rregullt dhe mbikëqyrje mjekësore.
Trajtimi mund të përfshijë:
▪ ilaçe hormonale zëvendësuese,
▪ terapi me insulinë ose hormon rritjeje,
▪ rregullim të ushqyerjes dhe aktivitetit fizik,
▪ vizita periodike për ndjekje dhe përditësim të dozave.
Prindërit luajnë rol thelbësor duke ndihmuar fëmijën të kuptojë gjendjen e tij dhe të ndjekë trajtimin me kujdes.
Kujdesi me dashuri dhe njohuri
Çrregullimet hormonale nuk janë gjithmonë të rënda, por kërkojnë vëmendje, durim dhe bashkëpunim me mjekun specialist.
Sa më herët të zbulohen, aq më të mira janë rezultatet për rritjen, zhvillimin dhe mirëqenien e fëmijës. /Telegrafi/
