Pse sulmi i SHBA-së ndaj Iranit shmangu disa centrale bërthamore?

Ishte një nga fushatat më të sofistikuara të bombardimeve në histori. Por një analizë e vendeve të synuara nga sulmet amerikane dhe izraelite ndaj Iranit, sugjeron se ato mund të kenë qenë të kufizuara qëllimisht për të shmangur kontaminimin e përhapur radioaktiv dhe dënimin ndërkombëtar që pothuajse me siguri do të pasonte, shkruan Sky News.

Qëllimi i deklaruar i bombardimeve ishte eliminimi i kërcënimit potencial për Izraelin dhe Lindjen e Mesme në përgjithësi nga një Iran i armatosur me armë bërthamore.

Forcat amerikane dhe izraelite shënjestruan shtatë objekte kyçe të lidhura me programin bërthamor të Iranit. Por pavarësisht shkallës së tyre, sulmet nuk ishin gjithëpërfshirëse, transmeton Telegrafi.

Të paktën 10 vende të lidhura me aftësinë bërthamore të Iranit me sa duket ishin të paprekura. Disa mund të jenë kursyer sepse nuk konsideroheshin një kërcënim i afërt. Objekte si fabrika e pasurimit bërthamor Lashkar Ab’ad.

Një dekadë më parë, ajo ishte e përfshirë në metodën më të shpejtë, por teknikisht sfiduese të përdorimit të laserëve në vend të centrifugave për të pasuruar uraniumin.

Por, në vend të kësaj, Irani duket se ka investuar shumë më tepër përpjekje në përdorimin e metodës më të ngadaltë, por më të kuptuar mirë, që përdor centrifuga për të rrotulluar një formë të gaztë të uraniumit – heksafluorurin e uraniumit – për ta pasuruar atë.

Ndoshta duke e bërë Lashkar Ab’ad të mos ia vlejë kostos së një bombe ose rakete të shtrenjtë. Pastaj është kompleksi i malit Kolang Gaz La.

Bazuar në vlerësimin e imazheve të fundit satelitore, kompleksi nëntokësor menjëherë ngjitur me objektin bërthamor të Natanz gjithashtu nuk u shënjestrua.

Ndoshta sepse është ende në ndërtim e sipër. Megjithatë, pasi të përfundojë, dhe nëse, siç supozojnë shumica e analistëve, rezervat e uraniumit të pasuruar shumë të Iranit i shpëtuan shkatërrimit.

Mali Kolang Gaz La është shumë më i lartë se ai që strehon objektin e sulmuar së fundmi në Fordow. Nëse kompleksi i tunelit që po ndërtohet poshtë tij përfundon, do të jetë një objektiv shumë më sfidues për bombat amerikane që shkatërrojnë bunkerët.

Por vende të tjera mund të jenë kursyer për të shmangur një katastrofë bërthamore kombëtare, potencialisht ndërkombëtare. Pothuajse të gjitha vendet e goditura ishin të përfshira në pasurimin e uraniumit, si objektet e centrifugave në Natanz dhe Fordow.

Dhe ndërsa uraniumi është radioaktiv, shënjestrimi i objekteve të pasurimit nuk paraqet të njëjtin rrezik radioaktiv si proceset e tjera. Urani është shumë i rëndë. Edhe nëse ngrihet në ajër nga një bombë – ai bie shpejt në tokë.

“Nëse do të ekspozonit heksafluoridin e uraniumit në atmosferë, atëherë ai reagon me ujin dhe uraniumi bie jashtë”, tha profesori Laurence Williams, ish-inspektor kryesor i instalimeve bërthamore në Mbretërinë e Bashkuar.

Edhe pse do të ishte e rrezikshme për këdo që është afër – pjesa tjetër e reagimit formon acid hidrofluorik i cili është tepër toksik – uraniumi radioaktiv do të qëndronte në mënyrë efektive afër vendit ku filloi.

Reaktorët bërthamorë janë një histori shumë e ndryshme. Gjatë funksionimit, reaktorët përmbajnë një supë komplekse elementësh radioaktivë. Disa prej tyre, si stronciumi, ceziumi dhe jodi, janë të lehtë, ose të paqëndrueshëm, si dhe shumë radioaktivë.

“Nëse ato dalin, atëherë ato do të hyjnë në atmosferë”, tha Williams.

“Nëse keni një forcë, si në rastin e Çernobilit, ku patët një zjarr që po ngrinte lëndët e paqëndrueshme, atëherë ato hyjnë në atmosferë dhe pastaj shpërndahen nga shpërndarja normale atmosferike”, shtoi ai.

Shkurt, bombardimi i një reaktori bërthamor do të çonte në ndotje bërthamore potencialisht të përhapur, sigurisht aty pranë, dhe potencialisht përtej kufijve të Iranit.

Për këtë arsye, komandantët izraelitë dhe amerikanë mund ta kenë shmangur qëllimisht shënjestrimin e tyre.

Në Isfahan, për shembull, sulmet izraelite, dhe më pas amerikane, shkatërruan ndërtesa të shumta të lidhura me pasurimin e uraniumit. Por asnjëri nuk goditi ndërtesat që strehojnë reaktorë të vegjël kërkimorë në vend.

E njëjta gjë vlen edhe për centralin bërthamor të Bushehrit në jug të Iranit dhe reaktorin kërkimor bërthamor të Teheranit që ndodhet në kryeqytet.

Por reaktorët janë të rëndësishëm nëse Irani do të synonte një armë bërthamore. Gjatë operacionit, shumica e projekteve prodhojnë plutonium si nënprodukt. Perfekt për të bërë bomba bërthamore.

Dhe prodhimi i plutoniumit në një reaktor është shumë më i shpejtë sesa pasurimi i uraniumit duke përdorur centrifuga.

Dhe kjo ndoshta shpjegon pse Izraeli bombardoi reaktorin e ujit të rëndë të Iranit në Arak, i cili do të kishte qenë i aftë të prodhonte 9 kg plutonium në vit.

Arsyeja e mundshme pse e bënë këtë është sepse reaktori ishte në proces rindërtimi dhe nuk përmbante karburant – dhe për këtë arsye nuk kishte rrezik për katastrofë bërthamore. E gjithë kjo tregon se këto sulme të fundit mund të kenë qenë një kompromis.

Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike, mbikëqyrësi bërthamor i OKB-së, paralajmëroi si Izraelin ashtu edhe Amerikën për rrezikun e shënjestrimit të lokacioneve bërthamore.

Ndërsa Amerika dhe Izraeli mund të kenë dashur të zhdukin ambiciet bërthamore të Iranit, rreziku i viktimave civile të ekspozuara ndaj pasojave radioaktive nga bombardimet dhe protesta ndërkombëtare që do të krijonte, i la ata të përballeshin me pasojat e tyre. /Telegrafi/