OBSH e shpalli virusin një ‘urgjencë’ – por sa e përhapur është ‘lija e majmunit’?

Të paktën dy vende jashtë Afrikës kanë raportuar raste me mpox (lija e majmunit) pasi – pak ditë më parë – Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) deklaroi se virusi ishte bërë një “urgjencë e shëndetit publik”.

Sipas mediave të huaja, përcjell Telegrafi, një lloj relativisht i ri i virusit i njohur si “clade 1” është përhapur në vendet afrikane që nga viti 2022.

Në fillim të këtij viti, u raportua se Republika Demokratike e Kongos (DRC) po përjetonte shpërthimin më të madh të sëmundjes të regjistruar ndonjëherë, me dhjetëra mijëra njerëz të infektuar që nga qershori.

Qeveria e DRC e kishte shpallur atë një epidemi në dhjetor 2022.

Ndërkohë pak ditë më parë, CDC e Afrikës raportoi se mpox tani është zbuluar në të paktën 13 vende afrikane.

Krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, agjencia tha se rastet janë rritur me 160 për qind dhe vdekjet janë rritur me 19 për qind.

Por çfarë dimë deri tani se ku është përhapur sëmundja, si ndikon në trupin e njeriut dhe si të mbroheni nga infeksioni?

Në cilat vende të tjera është përhapur lloji i ri i virusit?

Ministria e Shërbimeve Kombëtare të Shëndetit në Pakistan konfirmoi rastin e parë të virusit të premten, duke thënë se personi kishte ardhur nga Arabia Saudite.

Zyrtarët shëndetësorë thanë se po zhvillohet sekuenca për të përcaktuar llojin e saktë të virusit me të cilin personi ishte infektuar.

Ndërsa të enjten, zyrtarët suedezë të shëndetësisë raportuan rastin e parë të mpox në vend, duke konfirmuar se ishte lloji “clade 1”, dhe thanë se personi ishte infektuar në Afrikë dhe tani po merr trajtim.

Ai thuhet se ka tendencë të shkaktojë një numër më të madh infeksionesh të rënda dhe duket se përhapet më lehtë përmes kontaktit rutinë të ngushtë, duke përfshirë kontaktin seksual.

Të premten, Qendra Evropiane për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve (CDC) ngriti nivelin e saj të alarmit të rrezikut në “të moderuar” nga “i ulët” dhe u kërkoi vendeve të ruajnë nivele të larta ndërgjegjësimi midis udhëtarëve që vizitojnë zonat e prekura.

Si e sulmon virusi trupin e njeriut?

Mpox prek kryesisht njerëzit dhe kafshët. Ai shkakton simptoma të lehta, si ethe, të dridhura dhe dhimbje trupi. Megjithatë, mund të shkaktojë sëmundje të rënda, dhe madje edhe vdekje në disa raste.

Virusi hyn në trupin e njeriut përmes lëkurës ose nëpërmjet rrugëve të frymëmarrjes. Më pas përhapet përmes gjakut duke bërë që një person të përjetojë simptoma të ngjashme me gripin dhe të zhvillojë lezione në lëkurë.

Sipas Michael Marks në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër, shkencëtarët “nuk mendojnë se mpox ka efekte të drejtpërdrejta në sistemin imunitar”.

Ndërsa Dr Ngashi Ngongo, shefi i stafit në Afrikën CDC, i tha gjithashtu Al Jazeera se virusi shkakton vetëm simptoma që zgjasin “dy deri në katër javë”.

Si përhapet virusi?

Virusi përhapet nga kontakti i ngushtë me një person ose kafshë të infektuar.

Për infeksionin nga njeriu te njeriu, virusi mund të transmetohet përmes kontaktit me lezione të lëkurës, kontaktit lëkurë me lëkurë dhe të folurit ose frymëmarrjes shumë afër një personi të infektuar.

Ai gjithashtu mund të përhapet përmes objekteve të kontaminuara si sipërfaqet, shtrati, veshjet dhe peshqirët, pasi virusi hyn në trup përmes lëkurës, traktit respirator ose syve, hundës dhe gojës.

Marks i tha Al Jazeera se forma më e rëndësishme e transmetimit është përmes kontaktit lëkurë me lëkurë pasi virusi mbetet i zbulueshëm në lezionet e lëkurës për “tre javë apo më shumë”, në vend që nëpërmjet sistemit të frymëmarrjes pasi “në shumicën e njerëzve virusi ‘pastrohet’ nga fyti me shtatë deri në 10 ditë”.

Për transmetimin nga njeriu te kafsha, virusi zakonisht hyn në trup përmes pickimeve, gërvishtjeve ose kontaktit me plagët e një kafshe të infektuar.

Cilat janë simptomat?

Sëmundja shkakton simptoma të ngjashme me gripin. Zakonisht është i lehtë, por mund të jetë mjaft i rëndë për të vrarë.

Marks shpjegoi se shumica e njerëzve kanë një “sëmundje relativisht të lehtë” ku mund të kenë ethe, dhimbje muskujsh dhe skuqje.

“Disa njerëz bëhen shumë më të sëmurë dhe mund të zhvillojnë një sëmundje më të rëndë”.

Çfarë trajtimi është i disponueshëm për këtë lloj?

Nuk ka asnjë trajtim aktual për mpox, por disa ilaçe antivirale janë duke u testuar, tha Marks.

“Megjithatë ekziston një vaksinim, i cili është efektiv në reduktimin e rrezikut. Prioriteti duhet të jetë marrja e një furnizimi adekuat të vaksinës për ato popullata më të rrezikuara në DRC dhe vendet përreth”, mendon ai.

“Nëse ne mund të vaksinojmë individë në rrezik, ata do të mbrohen nga infeksioni dhe kjo do të ndihmojë në kontrollin e epidemisë – kështu që të dy përfitojnë personi i vaksinuar dhe popullata më e gjerë”, shtoi ai.

Një vaksinë për mpox, e cila u përdor në shpërthimin e vitit 2022 nga shumë vende perëndimore, nuk është e qasshme nga kombet më të varfra afrikane, shpjegoi Ngongo.

“Nuk ka asnjë vaksinë në Afrikë. Çfarëdo që ka mbetur nga ajo vaksinë grumbullohet në Perëndim si pjesë e gatishmërisë së tyre emergjente. Por ne kemi një emergjencë të vazhdueshme këtu”, paralajmëron ai.

Ngongo shpjegoi se përmes donacioneve, CDC e Afrikës ka arritur të marrë 280,000 doza.

Megjithatë, që vaksina të jetë efektive, njerëzit duhet të marrin dy doza, duke ulur nivelin për vetëm 140,000 njerëz.

Si mund ta mbroni veten?

Ngongo këshilloi njerëzit që të “kthehen në bazat e higjienës personale” dhe të mos harrojnë të lajnë duart, të shmangin kontaktin me ata që janë të sëmurë dhe t’i këshillojnë njerëzit të shkojnë në spital nëse shfaqin simptoma në mënyrë që virusi të mund të përmbahet.

Vaksinat për Mpox janë gjithashtu efektive në mbrojtjen e popullatës nëse jeni në një vend ku keni qasje në një të tillë.

A mund të përhapet më tej virusi mpox?

Duke pasur parasysh burimet në vendet më të pasura për të ndaluar përhapjen e virusit, shkencëtarët besojnë se nëse shpërthimet e reja të lidhura me Kongon identifikohen shpejt, transmetimet mund të ndalen relativisht shpejt.

“Rreziku i madh”, tha Marks, është në Afrikën qendrore ku epidemia po shfaqet dhe po përhapet.

“Ka të ngjarë të ketë një numër të vogël rastesh të eksportuara më larg, si [në] rastin suedez, por rreziku kryesor dhe fokusi për veprim duhet të jetë në Afrikën qendrore”, tha ai.

Ngongo gjithashtu u bëri thirrje njerëzve të mësojnë nga pandemia COVID-19 dhe “të veprojnë tani”. /Telegrafi/