Injoranca në emër të diturisë është forma më qesharake e të gjitha injorancave: Anna Bolena shqiptare? Kush e thotë e kujt i duhet kjo?

Dikush ka zbuluar trishtueshëm dhe madhërisht se një princeshë franceze dhe grua mbretërore e një sovrani britanik ka qenë, as më shumë dhe as më pak, një fshatare nga Bolena e Labërisë, pra miti i “gjakut blu” anglez është bërë koktej me gjakun plebejan shqiptar

Moikom Zeqo

Titulli i mësipërm është këlthitës, protestues, polemik, madje përjashtues. Papritur kemi një pasurim gati gnostik dhe të pabesueshëm të historisë shqiptare: dikush (ai, ata, ato etj.) kanë zbuluar trishtueshëm dhe madhërisht se një princeshë franceze dhe grua mbretërore e një sovrani britanik ka qenë, as më shumë dhe as më pak, një fshatare nga Bolena e Labërisë, pra miti i “gjakut blu” anglez është bërë koktej me gjakun plebejan shqiptar. Kjo gjë do t’i çmendte përpiluesit kokëfortë të Almanakut të Gotas, ku janë kodifikuar tërë gjenealogjitë mbretërore të Europës.

***

Dihet se në Almanakun e Gotas nuk u fut dot as i vetëshpalluri mbreti Zog, për një arsye të vetëkuptueshme të gjakut aspak blu, të mungesës së alkimisë së ndryshimshmërisë së ngjyrave, që nga ftillëzimi paraadamik.

***

Por si ndodhi që me një lehtësi si të rekordeve të Gines-it befas shqiptarët të fitojnë pa asnjë mundim jo vetëm një mbretëreshë britanike, por me sa duket zanafillën e një dinastie të tërë? Të krejt Anglisë mesjetare dhe të Anglisë moderne!

***

Bëhet fjalë për një libër që nuk thotë absolutisht asgjë që të tjerët thonë, gjoja në emrin e tij, pra një alibi fantazmagorike, maskuar me një libër. Kurrë nuk ka ndodhur një diçka e tillë, nuk ekziston asnjë lloj ngjashmërie, pra nuk kanë vlerë krahasimet, janë të pafuqishme shëmbëlltyrat.

***

Libri i studiuesit italian Eucardio MOMIGLIANO-s që i kushtohet figurës tragjike të Anna Bolenës është shqipëruar nga Petrit A. Velaj tashmë është në duart e lexuesit, që ata të mund të gjykojnë. Ky libër është tipologjikisht një lloj biografie monografike, ose një histori e letrarizuar, një subjekt i parabolizuar si një roman i Dymasë apo Skotit. Kemi një shtjellim interesant, me vlera njohëse, është një libër i lexueshëm, tërheqës.

Para disa kohësh isha në Oksford dhe në një nga libraritë klasike bleva CD me muzikë të kohës së mbretit Henriku VIII. Një nga meloditë i kushtohej gruas së tij të bukur, pikërisht Anna Bolenës. Henriku VIII qe një mbret i fuqishëm dhe krenar, i vru\llshëm dhe gjakësor deri në fund. Ai u dashurua marrëzisht, por edhe i preu kokën Annës së bukur si askush. Tharmi shekspirian mbulon e solemnizon gjithçka.

Po Henriku VIII bëri epokë, ai ftillëzoi dhe institucionalizoi Kishën Anglikane, të shkëputur krejtësisht nga Papati i Romës Katolike. E habitshme është se Henriku VIII qe edhe teolog i thekur dhe skolastik i zhdërvjellët, i njihte dhe i citonte librat e shenjtë, ky mbret kishte shkëmbyer letra edhe me Martin Luterin dhe i kishte bërë vërejtje dhe shpoti për disa nga tezat kryesore të protestantizmit që tronditi kohën dhe kontinentin e krijoi degamën më të madhe dhe të rrezikshme të krishterimit europerëndimor.

Përsa i përket rolit historik të mbretëreshës Anna Bolena duhet kuptuar konvencionaliteti historik, me gjithë debatet e ashpra gjoja teologjike, por në thelb politike. Anglikanizmi i krishterë qe një program politik i mirëfilltë i justifikuar si një teologji liberale, e kodifikuar në gjuhën e etatizmit mbretëror britanik.

***

Tepër interesante janë fragmente për figurën gjigante të Tomas Morit. Ky shtetar, filozof dhe humanist i pazakontë nuk pranoi të shkelte mbi ndërgjegjen e tij dhe nuk u tut, derisa mbreti i inatosur i preu kokën – ky është një nga krimet më të mëdha dhe më absurde të historisë njerëzore. Mori qe mik i Erazmit të Roterdamit. Në krejt historinë europiane nuk ka një të dytë si Mori. Nëse intrigat e Annës e kanë shkaktuar një përfundim të tillë të Morit, atëherë kemi një komplikim subjekti, më të ndërlikuar se sa ato të Plutarkut, apo të Suetonit.

***

Asnjë motiv, qoftë edhe të largët nuk ka në tekstin libror për një lidhje qoftë edhe të imagjinuar të Anna Bolenës me origjinën shqiptare. Nga e nxori shqipëruesi idenë tërheqëse por krejt të kotë të një origjine bolenase-labe-shqiptare. Kjo, po është e pakuptueshme, gati një trill surrealist, ose psiko-frojdiane.

***

Shqipëruesi i nderuar dhe i pasionuar e ka shkruar një Hyrje, në substancë artikulon faktin se gjatë vuajtjes në burgun e Burrelit, në bisedat me intelektualë të tjerë të burgosur qe i bindur “se ka shumë të dhëna rreth Anna Bolenës se ajo është pjellë bolenase” (fq 8). Ku janë këto të dhëna? Qoftë edhe një? Me sa duket nuk ka absolutisht asnjë të dhënë të tillë.

***

Citimet kujtesore të Karlo Bonardos, Jammario Biemit, Pjetër Mëshkalla, Mikel Koliqit etj. janë në erë, asnjë fakt nuk ekziston për të vërtetuar, hamendjet thurin vetëm legjenda shkreptimtare, meteorë pa asnjë kuptim. Mungon tërësisht kultura shkencore e citimit. Pra, pa asnjë citim mitologjizohet një përkim formal i emrit të një fshati me mbiemrin e një gruaje. Në një tjetër shkrim të përfshirë në libër të studiuesit Ruzhdi Bajrami absurditeti kontraston me titullin grishës “Nëpër gjurmët e identitetit të Anna Bolenës”. Nuk ka as edhe një argument, absolutisht asnjë argument. Po si vallë mund të ndodhë një delir i tillë i turpshëm dhe idiotesk?

***

Mbijeton një ide se kinse një mbretëreshë britanike duhet të jetë shqiptare, pa e ditur vetë ajo, mbretëresha, po kush e pyet mbretëreshën. Përkthehet një libër historik dhe papritur bëhet një lloj riti kolektiv, krahinor, provincial, ku plekset shtypi dhe media, ku askush nuk është i bindur, por askush nuk guxon të shfaqë dyshimet më të natyrshme. Ky proces mitologjizimi provincial të vë në mendime seriozisht, tregon se mentaliteti provincial është gati zotërues në Shqipëri, duam, apo nuk duam. Shkëlqimi dhe rënia e idesë mbretërore qe fatalisht e shkurtër, por jo inercia e mentalitetit mburravecërisë provinciale, madje dhe krahinore.

Çfarë fitoi apo humbi Shqipëria nga çmitizimi i një ideje pa bazë? Asgjë.

***

Shëmbëlltyra e mësipërme është megjithatë dobiprurëse dhe dlirësuese në shumë aspekte kuptimore. Pasaktësitë nuk i duhen askujt. Pasaktësitë janë alibira injorantësh. Injoranca në emër të diturisë është forma më qesharake e të gjitha injorancave. Edhe “lavditë në largësi” nuk i hyjnë në punë askujt. Në rrafshin shkencor ndodh që shkruajmë për ndonjë personalitet të një kulture tjetër, të huaj, por ja që paska origjinë shqiptare. Kjo gjë nuk mjafton, është e mangët, antilogjike dhe antishkencore që këtë personalitet që nuk ka absolutisht asnjë kontribut në kulturën shqiptare dhe kombëtare ta klasifikojmë sipas një atdhetarizmi të sforcuar. E kujt i duhet kjo gjë? Për çfarë shërben ky mistifikim?

***

Përputhja formale, sinonimia fonetike (josemantike) e emrave krijon iluzionin e rastësisë, në realitet e shkatërron kuptimshmërinë.

Humorizmi kështu na shkatërron përfundimisht.

Akademiku ynë i shquar Aleks Buda, tashmë në botën e përtejme, do të habitej pabesisht, nëse një studiues, ta zëmë Indian, nga Kalkuta, për shkak të mbiemrit Buda ta quante si një pasardhës në Shqipëri të princit profet Buda. Rama është emri i një hyjnie indiane, por askush nuk është çmendur të thotë se shefi i qeverisë së sotme është një pinjoll i një gjenealogjie hyjnore të padiskutueshme indiane. Kështu mitologjizohen emrat, idetë, konceptet dhe zanafillat, kështu pakuptimshmëria i zë vendit kuptimshmërisë.

***

Para ca kohësh botova një shkrim kundër zhurmës mediatike të gjoja zbulimit të varrit të Donika Kastriotit në Lezhë. Po kuadri është shumë më i gjerë.

Një arkeolog britanik, gati profesionist shpall në të gjitha mediat europiane, urbi et orbi, se kishte zbuluar në një trikonkë paleokristiane në Butrint gurin e shahut më të vjetër në Europë. E kundërshtova publikisht këtë sensacion, më vonë edhe vetë britaniku në një shkrim tjetër e vuri në dyshim “zbulimin epokal”. Po në Butrint zbulohet një statujë dhe mbiquhet si e Minervës, kur dihet se për profesionistët Minerva ka një ikonografi të përcaktuar dhe tepër të lexueshme. E kundërshtova me argument këtë identifikim të pakuptimtë, statuja i takonte një magjistrati.

Po habia më bizare lidhet me amfiteatrin e Durrësit, ku kanë gërmuar disa profesorë arkeologë italianë. Befas shpallin mediatikisht se kanë zbuluar në arenë pikërisht bashkinë antike të Durrësit romak, e pabesueshme, ideja e një bashkie nuk ekziston në antikitet, por edhe logjikisht në arenën e amfiteatrit nuk ka mundësi të bëhej një ndërtim urban pushtetor, ekzekutiv, më e pranueshme është të mendojmë për një lloj bazilike të krishterë, përkujtimore për nder të masakrimit të të krishterëve të parë në arenën e amfiteatrit të Durrësit.

***

Pasaktësitë janë të pafundme. Nuk ka asnjë gjysëm fjale se Anna Bolena është shqiptare, askush nuk e thotë dhe krijohet një kor absurd që thotë atë që nuk është kurrë.

Arsyetimi megjithatë na dlirëson intelektualisht. E pavërteta nuk i hyn në punë askujt. Diletantizmi është një mediokritet kriminal, i dëmshëm. Shkenca nuk është thashethemnajë krahinore, provincionalizmi grotesk nuk është kujtesë e vërtetë kombëtare apo humanistike e universale. Thënia e lashtë “Njih vetveten” është shtegu që nuk mund që ta shmangim. Amen!