Është e vështirë të imagjinohet një botë post-Amerikë, por duhet ta imagjinojmë

Burimi: The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com

“Njerëzit flasin me të pavërtetën për Amerikën”, më tha dikur një gazetar i huaj me përvojë. Ka kaluar shumë kohë që atëherë – gjatë një debati nëse ShBA-ja duhej të ndërhynte apo jo në një konflikt të huaj – dhe nuk e kam harruar kurrë. Ajo që donte të thoshte ishte se ashtu si ShBA-ja dënohet për ndërhyrjen në disa raste, në raste të tjera u kërkohet të ndërhyjnë dhe më pas gjykohen për mosrespektimin e standardeve morale. Kjo mospërputhje vazhdon ende, dhe është edhe më e theksuar ndërsa i afrohemi ditës së 100-të të mandatit të dytë të Donald Trumpit. Ka një dualizëm në mënyrën se si shihet ShBA-ja: si një vend që shkel hapur ligjin ndërkombëtar dhe, njëkohësisht, si i vetmi që ka aftësinë për të ruajtur atë rend dhe sistem ligjor. Ky dualizëm, gjithmonë i tensionuar, tani është i paqëndrueshëm.

Edhe vetë e kam ndier këtë ambivalencë – atë kërkesë kontradiktore që ShBA-ja të qëndrojnë jashtë, por njëkohësisht të ndjehesh i/e zemëruar që nuk po bëjnë më shumë. Në Sudan, Uashingtoni refuzon në mënyrë zhgënjyese të ushtrojë presion mbi aleatin e tij, Emiratet e Bashkuara Arabe, që të ndalojë furnizimin me armë dhe financimin e konfliktit. Por, çfarë prove apo historie kemi që mbështet idenë iluzore se ShBA-së i intereson një konflikt ku nuk kanë ndonjë interes të drejtpërdrejtë? Është një pritshmëri për vlera morale nga një aktor amoral – diçka që e kujtoj që nga fëmijëria, kur Iraku pushtoi Kuvajtin dhe bota arabe u trondit nga frika e një lufte rajonale. Një debat i fortë në klasën tonë të mësimit në Sudan, për ndërhyrjen e ShBA-së, u mbyll nga një e evakuuar e zemëruar nga Kuvajti, e cila tha se gjëja më e rëndësishme ishte të mposhtej Sadam Husseini. Fjalët e saj më vijnë ende ndërmend ndonjëherë: “Së pari duhet të përballemi me të keqen më të madhe”.

Edhe në Gazë, teksa Kongresi miratonte një sërë paketash me miliarda ndihma ushtarake për Izraelin, mbeti një shpresë e zbehtë – tashmë e shuar – se telefonata për Benjamin Netanyahun do të vinte më në fund. Dhe, edhe pse Trumpi fuqizon Vladimir Putinin, braktis Ukrainën dhe vendos tarifa ndaj aleatëve, mund të ndjesh ende një besim se ShBA-ja mund të kthehet sërish në arsye, madje edhe në moral.

Por, për herë të parë që mund të kujtoj, biseda po merr një drejtim të ri. Thirrjet për të bërë dallimin mes Presidencës dhe institucioneve të tjera më të qëndrueshme amerikane janë më të qeta tani, ndërkohë që universitetet, firmat ligjore dhe madje edhe një pjesë e medias i përkulen mbretit të ri të paqëndrueshëm. Pyetjet që po bëhen tani kanë të bëjnë me mënyrën se si Evropa dhe pjesa tjetër e botës mund të largohen nga varësia ndaj ShBA-së – nga programet e USAID-it të ngulitura në buxhetet e shëndetësisë së vendeve në zhvillim, dhe nga sistemi i ndihmës dhe parandalimit ushtarak që ata kanë ngritur. Por, këto tingëllojnë më shumë si përpjekje për të përpunuar një realitet që është i vështirë për t’u pranuar, sesa si sugjerime praktike.

Sfida është teknike dhe psikologjike. Është e vështirë të imagjinohet një botë post-Amerikë, sepse është Amerika ajo që e ka ndërtuar këtë botë. Kur ShBA-ja shndërrohet në një aktor të paqëndrueshëm, vetë arkitektura e rendit financiar global fillon të lëkundet. E pamë këtë gjatë krizës së besimit ndaj dollarit, pas tarifave të “ditës së çlirimit” të Trumpit. Qëndrueshmëria e sundimit të ligjit dhe ndarja e pushteteve – themelet e besimit në një ekonomi – janë gjithashtu tani në dyshim, ndërsa administrata hyn në luftë me gjyqësorin dhe vetë presidenti mburret se sa veta në dhomë përfituan nga rënia e bursës që ai shkaktoi. A është tregti me informacion të brendshëm nëse burimi yt është vetë presidenti?

Po aq e vështirë është edhe detyra mendore për t’u shkëputur nga ShBA-ja. Një mik me kartën e gjelbër, që jeton nën një regjim joliberal në Azi, më tha se, në thelb, gjithmonë e kishte ndier veten të mbrojtur nga rreziqet e politikës së brendshme të vendit të tij, falë dijes se ekzistonte një strehë e sigurt ku mund të tërhiqej në rast përndjekjeje. Jo më tani kur edhe banorët legalë dhe vizitorët përndiqen nga Shërbimi i Imigracionit dhe Doganave (ICE) ose refuzohen në kufi. Njoh edhe të tjerë që kanë anuluar udhëtime pune drejt ShBA-së, nga frika e dëbimit ose e përfshirjes në lista të zeza. Me atë pasiguri vjen edhe ndërgjegjësimi se, për disa në Jugun Global që gjithmonë e kanë ditur se ShBA-ja nuk është një prani e parrezikshme, ekzistonte megjithatë bindja se brenda kufijve të saj kishte diçka që i frenonte ekseset. Kjo ishte pjesërisht e vërtetë, por edhe një pasqyrim i fuqisë kulturore amerikane. Ndjekja e lirisë dhe lumturisë, “më jep … turmat e tua të mbledhura”, ikonografia e shpresës së Obamas – të gjitha këto ishin simbole rezonante dhe të fuqishme. Tani janë kthyer në hi. Një gjë është të dish që ShBA-ja kurrë nuk kanë qenë shuma e këtyre pjesëve; një tjetër është ta pranosh këtë.

Dhe, ekziston një frikë në këtë pranim. Sepse, pavarësisht shkeljeve të saj, ardhja e një bote post-Amerikë sjell një ndjesi marramendjeje. Një botë ku nuk ka asnjë autoritet përfundimtar mund të jetë më e frikshme sesa një botë me një autoritet me një të metë të thellë. Ajo që duket kërcënuese është perspektiva e një anarkie, një bote e re pa një parim organizues, një sistem post-ideologjik ku secili vepron për vete. As një rend post-Luftë e Ftohtë që ndahet mes kapitalistëve, komunistëve dhe të paangazhuarve. Dhe, as një rend post-Luftë e Ftohtë që ndahet mes sundimtarëve liberalë perëndimorë, kundërshtarëve jodemokratikë dhe, poshtë tyre, klientëve më të vegjël të tyre.

Por, ajo që duhet të nxisë në të vërtetë rënia e ShBA-së nuk është ndjenja e hutimit apo dëshpërimit, por një projekt për të ndërtuar një rend të ri global ku të gjithë kemi një rrezik. Ajo që ShBA-ja zgjedh të bëjë në aspektin e politikës së jashtme dhe aspektin ekonomik mund të ndikojë në shportën tënde të blerjeve dhe në vetë kufijtë e shtetit në të cilin jeton. Ajo mbetet ekonomia më e madhe në botë, ka ushtrinë më të fuqishme dhe është shtëpia e kompleksit më të madh global argëtues. Ky centralizëm, kombinuar me rrëzimin e saj, tregon se problemi shkon më thellë se Trumpi. Bota ka qenë gjithmonë në mënyrë të rrezikshme e ekspozuar ndaj çdo drejtimi që merrte ShBA-ja.

Ironikisht, gjithë kjo mund të jetë si një fillim i një procesi që çon në “ditë çlirimi” për vende të tjera – por, jo për vetë ShBA-në. Ka dhimbje përpara, por edhe një lloj pavarësie. Mbi të gjitha, mund të vijë më në fund një pranim se përkufizimi që ShBA-ja i bënte paqes dhe begatisë ka qenë gjithmonë përkufizimi i saj – i imponuar me forcë dhe propagandë. /Telegrafi/