Botë Nga Bota

Çfarë mendojnë shkencëtarët – nga këndvështrime të ndryshme – pas vitit më të nxehtë të regjistruar ndonjëherë?

Para 4 muajve

Viti 2023 vlerësohet të jetë viti më i nxehtë në të paktën 174 vjet dhe muajt e fundit kanë qenë më të nxehtit në 125,000 vjet.

E gjithë kjo ngrohje çoi në valë vdekjeprurëse të të nxehtit, shpërthime sëmundjesh, përmbytje, thatësira dhe nivele të ulëta rekord të akullit rreth Antarktidës.

Moti ekstrem këtë vit rrjedh pjesërisht nga ndryshueshmëria natyrore, duke përfshirë një model të fuqishëm ngrohjeje të El Niño në Oqeanin Paqësor që riformoi motin në mbarë botën.

Por nën këto cikle, “oreksi i pangopur” i njerëzimit për qymyrin, naftën dhe gazin natyror po rrit përqendrimet e gazeve që bllokojnë nxehtësinë në atmosferë në nivele që Toka nuk i ka dëshmuar për 3 milionë vjet, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Siç kujtohet më tej, ky vit mund të jetë hera e parë që temperaturat vjetore janë rritur 1.5 gradë Celsius, 2.7 gradë Fahrenheit, mbi mesataren globale në agimin e revolucionit industrial.

Sipas marrëveshjes së Parisit të vitit 2015, pothuajse çdo vend në botë ra dakord që temperatura mesatare e planetit të mos rritet më shumë se 2°C, duke u përpjekur të qëndrojë nën 1.5°C.

Por nëse njerëzit vazhdojnë të ngrohin planetin, një vit si 2023 do të bëhet një nga “më të bukurit” që do të përjetojmë në pjesën tjetër të jetës sonë.

Prandaj, në fillim të këtij muaji, liderë nga e gjithë bota përfunduan konferencën më të madhe të klimës në histori që synonte të parandalonte këtë rezultat.

Takimi COP28 në Emiratet e Bashkuara Arabe prodhoi një marrëveshje që në mënyrë eksplicite u bëri thirrje vendeve të reduktojnë përdorimin e karburanteve fosile për herë të parë dhe të ofrojnë më shumë para për vendet që përballen me shkatërrimin e përkeqësuar nga ngrohja.

Por angazhimet e marra deri më tani nuk janë ende të mjaftueshme për të kufizuar ngrohjen në 1.5°C dhe emetimet e gazeve serrë vazhdojnë të rriten.

Ndërkohë nga tërheqja e akullit të Arktikut deri te kërkesa në rritje për ajër të kondicionuar, shkencëtarët po përjetojnë një përzierje optimizmi, frike dhe urgjence ndërsa përpiqen t’i bëjnë kërkimet e tyre praktike në botën reale.

Bëhet fjalë për studiues që studionin ndryshimet e Tokës nga këndvështrime të ndryshme:

Daniel Schindler në Universitetin e Uashingtonit hulumton se si ndryshimi i klimës ndikon në ekosistemet ujore.

Ndërsa negociatorët në Emiratet e Bashkuara Arabe “grindeshin” për të ardhmen e planetit, Schindler vuri në dukje se efektet e ndryshimit të klimës janë duke u zhvilluar tani, dhe tashmë po riformësojnë ekosistemet dhe komunitetet njerëzore.

“Unë mendoj se realiteti është, nëse shikoni Alaskën perëndimore, ndryshimi i klimës nuk është diçka që do të zbresë diku në të ardhmen. Po ndodh tani, po ndodh prej dekadash. Dhe nëse po flisni për peshq, njerëz apo zogj, ka ndikime reale me të cilat duhet të merremi tani…”, mendon ai.

Ndërsa Rick Thoman, i cili studion klimën dhe motin e Alaskës në Universitetin Fairbanks të Alaskës, i bëri jehonë thirrjes për hapa më të menjëhershëm për t’u marrë me ngrohjen globale, duke vënë në dukje se Arktiku ka qenë në avantazhin e ndryshimit klimatik shumë kohë përpara se të arrinte ekstremet e parë vit.

Sipas tij, komunitetet atje mund të ofrojnë mësime të rëndësishme për pjesën tjetër të botës:

“Si Alaskas, si popuj në Arktik, ne po e jetojmë këtë ndryshim çdo ditë. Dhe ne nuk kemi zgjidhje, nuk kemi zgjidhje fare, përveçse të punojmë me atë që po ndodh… Nuk filloi sot. Nuk filloi dje. Kjo ka qenë e vazhdueshme prej vitesh. Dëgjoni të moshuarit. Ky ndryshim ka ndodhur me dekada, ndryshime në shkallë shekullore. Dhe popujt e Arktikut janë ende këtu dhe ne do të jemi akoma këtu”.

E Sarah Cooley, një asistent profesoreshë në Universitetin e Oregonit, po studion se si ndryshimi i klimës po ndryshon akullin në vende si Alaska bregdetare dhe ka zbuluar se mënyra se si ndikon te njerëzit mund të jetë mjaft e ndërlikuar.

Sipas saj, mënyra se si shkrihet akulli dhe ndikimet që ai ka në komunitete mund të ndryshojnë në mënyrë drastike, madje edhe në rajonet e afërta, përcjell Telegrafi.

Një vlerësim ka edhe Robert Green, një shkencëtar në Laboratorin Jet Propulsion të NASA-s, i cili po udhëheq një projekt për të gjurmuar “pluhurin mineral” duke përdorur instrumente në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës.

Green po kujdeset gjithashtu për metanin, një gaz serrë me rreth 30 herë më shumë potencial ngrohjeje se dioksidi i karbonit.

Në COP28, vendet bënë premtime të reja për të frenuar metanin dhe Green tha se shkencëtarët mund t’i ndihmojnë ata të përmbushin objektivat e tyre.

Veç këtyre, Stepp Mayes, një student i doktoraturës në Universitetin e Kalifornisë Jugore, studion se si njerëzit përdorin energjinë elektrike dhe pasojat që pasojnë për klimën dhe shëndetin.

Kohët e fundit ai po shqyrton kërkesën në rritje për ajër të kondicionuar ndërsa temperaturat rriten dhe ngarkesat që sjellin në rrjetin elektrik.

Sipas tij, “ndërsa temperaturat rriten, njerëzit instalojnë më shumë sisteme ftohjeje, i përdorin ato më gjatë dhe i aktivizojnë ato gjatë orëve më të nxehta të ditës. Kjo është shpesh kur rrjeti i energjisë po lufton më së shumti për të siguruar energji elektrike”.

Andaj, vlerëson ai, nxehtësia ekstreme këtë vit së bashku me kërkesën rekord të lartë për energji sinjalizon se kjo punë do të bëhet më e rëndësishme. /Telegrafi/