Borhesi dhe Rulfo: Një dialog

Përgatiti: Bajram Karabolli

Horhe Luis Borhes (Jorge Luis Borges) vizitoi Meksikën tri herë: më 1973, 1978 dhe 1981. Jo vetëm që këto udhëtime frymëzuan disa histori dhe ese te autori, por ai u takua edhe me Huan Rulfon (Juan Rulfo). Domethënë, një nga më të mëdhenjtë e letërsisë së vendit të tij. Shtrënguan duart.

RULFO: Mjeshtër, unë jam Rulfo. Sa mirë që na erdhët! Ju e dini se sa shumë ju vlerësojmë dhe admirojmë.

BORHES: Më në fund, Rulfo. Unë nuk mund të shoh më një vend, por mund ta dëgjoj*. Dhe, dëgjoj e ndjej shumë përzemërsi. Tashmë e kisha harruar dimensionin e vërtetë të këtij zakoni të madh. Por, mos më quani Borhes e aq më pak “maestro”, më quaj Horhe Luis.

RULFO: Sa i sjellshëm! Atëherë, edhe ju  më thërrisni Huan.

BORHES: Do të jem i sinqertë: më pëlqen Huan më shumë se Horhe Luis, ka vetëm katër shkronja, emër kaq i shkurtër dhe kaq i thjeshtë. Shkurtësia ka qenë gjithmonë një nga preferencat e mia.

RULFO: Jo, jo, nuk është ashtu. Huan mund të jetë kushdo, por Horhe Luis është vetëm Borhesi.

BORHES: Si përherë, jeni tejet i kujdesshëm. Më thoni, si keni qenë kohët e fundit?

RULFO: Si kam qenë?! Hëm? Pothuaj duke vdekur.

BORHES: Pra, nuk qenkeni aq keq.

RULFO: Pse, nga e dini?

BORHES: Don Huan, imagjinoni, ç’fatkeqësi do të ishte, nëse do të ishim të pavdekshëm.

RULFO: Po, keni të drejtë. Se, pastaj, do të shikonim të kalonin para nesh të vdekurit, sikur të qenkëshin të gjallë,

BORHES: Huan, do t’ju them një sekret. Gjyshi im, gjenerali, thoshte se nuk quhej Borhes, se emri i tij i vërtetë ishte tjetër, ishte sekret. Unë dyshoj se quhej Pedro Páramo**. Pra, siç e shikoni, unë jam një ribotim i asaj që ju keni shkruar mbi ata nga Komala.

RULFO: Oh, tani mund të vdes vërtet, tërë kënaqësi.

________

*Kini parasysh se Borhesi ishte gjysmë i verbër.
**Pedro Páramo – romani i Huan Rulfos.