ArtForum: Edi Hila shpirti i “Documenta 14”

Një nga mediat me ndikim në artet pamore, ArtForum, i ka kushtuar një shkrim pjesëmarrjes së artistëve shqiptarë, në ekspozitën e arteve bashkëkohore “Documenta 14”.

Sipas saj, nëse për më shumë se gjysmë shekulli ata ishin emra të panjohur në fushën e artit pamor ndërkombëtar, nëse sheh artistët pjesëmarrës në këtë ekspozitë sheh se në pikturat e artit shqiptar ka rënë dielli.

Sipas kritikut Dean Kissick, “shpirti i ‘Dokumenta 14’, është tek një piktor i cili gjatë komunizmit punonte në një fermë të modelit turk në vitin 1970-të”.

Ai i referohet piktorit Edi Hila, me pikturat e së cilit shoqërohet shkrimi i ArtForum.

Piktura titullohet “Mbjellja e pemëve”, një nga pikturat më të bukura të Edi Hilës, realizuar nga artisti më vitin 1970, dhe që bëri që Hila të dënohej për disa vite me punë në pulari nga regjimi komunist.

Kuratori i ‘Dokumenta 14’ përzgjodhi për këtë edicion një grup autorësh nga fondi i Galerisë së Arteve në Tiranë, që kishin të bënin me artin e realizmit socialist. Kjo pjesëmarrje u nda në dy etapa: 15 vepra arti u ekspozuan në Muzeun Kombëtar të Artit Bashkëkohor në Athinë dhe tri veprat e tjera u ekspozuan në Muzeun e Arteve të Bukura Neue Galerie në Kasel.

Artistët e përzgjedhur ishin: Abdurrahim Buza (dy punë), Kel Kodheli, Hasan Nallbani, Spiro Kristo (dy punë), Sotir Capo, Arben Basha, Pandi Mele, Zef Shoshi, Gani Strazimiri, Androniqi Zengo Antoniu (tri punë), Foto Stamo, Hasan Reçi, Edi Hila dhe Llambi Blido. Gjithsej janë 18 vepra të 14 autorëve.

Pjesëmarrja e veprave të fondit të GKA-së në këtë ekspozitë merr një vlerë të veçantë për shkak të rëndësisë themelore estetike dhe historike që mbart “Dokumenta” në tërësinë e artit ndërkombëtar.

Gjatë 13 edicioneve të mëparshme, “Dokumenta” ka shërbyer si qendër debatesh të kulturës bashkëkohore dhe kontekstit të saj aktual socio-politik, me qëllim adresimin e çështjeve globale, me theks të veçantë në epistemologjitë dhe praktikat e artit joperëndimor. Për shkak të këtij debati, “Dokumenta” ndikon ndryshimin e historisë së artit dhe ripërcakton praktikën ekspozuese bashkëkohore.

Koncepti kuratorial i këtij edicioni, i përcaktuar nga drejtori artistik Adam Szymczyk, titullohej “Learning from Athens” (Të mësuarit nga Athina) dhe mëtonte të ndërtonte një metaforë të distancës mes Athinës dhe Kaselit, që ndryshon përjetimin e këtij edicioni të ekspozitës nga publiku.