‘Vetëm qielli ka ngelur të maqedonizohet’ (Foto)

‘Makedonska Poshta’, ‘Makedonska Zhelezniçka’, ‘Makedonskiot narod’, ‘Makedonski Telekom’, ‘Makedonska berza’, ‘Makedonski Shumi’, ‘Makedonski policiski sindikat’, etj, janë emërtime të disa institucioneve shtetërore dhe kompanive ku anëtarë, klient dhe kontribues të tyre janë edhe shqiptarët në Maqedoni, gjegjësisht një ndër komunitetet më të mëdha në vend. Kur bëhet fjalë për emërimin e institucioneve apo kompanive të mëdha në Maqedoni në aspektin semantik, del që Maqedonia të ketë përvetësuar institucionet vetëm në një bazë të një etnie!

Të mos flasim për zbatimin e gjuhës shqipe, sepse të gjitha janë të shkruara nëpër tabela vetëm në maqedonisht, por veç kësaj emërtimi i tyre krijon edhe huti, sikurse në këtë shtet jeton vetëm një etni. Për këtë çështje Telegrafi Maqedoni ka kontaktuar ekspertin e reklamave Agron Kurtishi, profesorin e gjuhës Salajdin Salihu dhe opinionistin për çështje politike Xhelal Neziri.

Profesori universitar për çështje gjuhësore Salajdin Salihu për Telegrafin shprehet se problemi është tek elitat maqedonase, sepse ata udhëhiqen sipas kësaj logjike.

‘Emërtimi i të gjithë institucioneve të rëndësishme si “maqedonase” është bërë qëllimisht për të vulosur “pronarin” e këtij shteti.

Elitat maqedonase udhëhiqen sipas kësaj logjike, në vend se të emërtonin institucionet ndryshe, pra jo “maqedonase”. Për këtë duhet të mos ketë inferioritet. Pra inferioritet maqedonas që edhe qiellin duan ta bëjnë “maqedonas”, por edhe inferioritet politik shqiptarë’, vlerëson Salihu.

Agron Kurtishi, profesor dhe ekspert i reklamave, theks të veçantë i kushton reklamave që qarkullojnë në televizionet e Maqedonisë, gjegjësisht pjesës semantike të saj. Ai thotë se nëpërmjet masmediave reklama mund të ketë një ndikim jashtëzakonisht të madh në kulturën e një shteti dhe duke u nisur nga fakti që masmediat mund të nxisin ose të shuajnë konflikte, reklama, si pjesë përbërëse shumë e rëndësishme për masmediat, mund të marrë rolin e njëjtë në rregullimin ose në prishjen e jetës në një shoqëri multietnike.

‘Në një reklamë të suksesshme nuk guxohet të lëndohen dhe të shkelen vlerat e veçanta kulturore dhe përveç kësaj duhet që të prezantohen vlerat bazë të cilat janë relevante dhe të rëndësishme për një kulturë.

Në Maqedoni ka gjatë kohë që dëgjojmë reklama të kompanive të ndryshme që në transmetim dhe në kuptim përmbajnë së paku dy mesazhe të kundërta. Të marrim disa shembuj konkretë: “Makedonski Telekomunikaci” (maqedonas dhe jo shqiptar), “Makedonska Poshta” (ideja është e njëjtë si më sipër), “Makedonska Radiotelevizija” (Radiotelevizioni maqedonas), “Makedonska Mrezha”, “Makedonska Berza”, “Makedonski Zheleznici”, “Makedonska Ekonomija”, “Makedonsko Radio”, Makedonsko Kafe, madje edhe kompania aq problematike e qumështit “Swedmilk” mbante sloganin “od najdobroto Makedonsko mleko” (nga qumështi më i mirë maqedons), që sipas logjikës absurde këtë qumësht e kanë prodhuar lopët me identitet maqedonas, e shumë emërtime të ngjashme të cilat dëshmojnë që këto institucione shtetërore i përkasin dhe i dedikohen vetëm një etniteti, pavarësisht prezencës dhe kontributit të etniteteve të tjera’, thotë Kurtishti për Telegrafin.

Ai më tej shton se fushata e projektit të qeverisë së Maqedonisë “bli shtëpi, bli banesë”, përsëri përdor vetëm emra maqedonas. Emrat të cilët i përmend kjo fushatë nëpër reklamat e saj: “Fani i Petar Jolevski, semejstvo (familja) Gorshevski, semejstvo Markovski, Trifunovski, Ana Spasovska, semejstvo Milovanoviç, semejstvo Petrovski, Marija Dimovska, Mirjana i Stefan Donçevi, Bajramovi, Ilija Stojanovski, semejstvo Kostovski, Emir Yilmaz, Idrizi, Vesna Mi… dhe disa emra që janë të mbuluar me shkrime të tjera, por që nga theksi duket qartë që janë familje sllave. Në një reklamë të suksesshme nuk guxohet të lëndohen dhe të shkelen vlerat e veçanta kulturore dhe përveç kësaj duhet që të reprezantohen vlerat bazë të cilat janë relevante dhe të rëndësishme për një kulturë, shprehet profesori sa i përket aspektit të gjuhës së institucioneve/kompanive më të mëdha në Maqedoni.

Xhelal Neziri, opinionist për çështje politike thotë se problemi këtu shfaqet nga shkaku i mungesës së një vije dalluese midis etnisë maqedonase dhe shtetit të Maqedonisë. Ky njësim i etnisë me kombin apo shtetin krijon huti dhe vetpërjashtim te shqiptarët etnikë, të cilët njëkohësisht janë shtetas të Maqedonisë.

‘Kjo temë kërkon debate më të detajuara nga njerëz që njohin mirë teoriten identitare. Në rastin konkret të emërtimeve me prapashtesën “maqedonas”, kjo nuk i referohet etnisë maqedonase por shtetit të Maqedonisë. Pjesëtarë të shtetit të Maqedonisë janë të gjithë ata që kanë shtetësi të saj, e që jashtë vendit identifikohen si “macedonian”. Problemi këtu shfaqet nga shkaku i mungesës së një vije dalluese midisë etnisë maqedonase dhe shtetit të Maqedonisë. Ky njësim i etnisë me kombin apo shtetin krijon huti dhe vetpërjashtim te shqiptarët etnikë, të cilët njëkohësisht janë shtetas të Maqedonisë. Pra shqiptarët si etni refuzojnë të identifikohen me shtetin, pra të jenë pjese e kombit të Maqedonisë, pikërisht nga mungesa e këtij distinksioni. Për shembull, të gjithë shtetasit e Zvicrës i takojnë kombit zviceran dhe mbajnë këtë prapashtesë pasi ky komb përbëhet nga tre etni të ndryshme të determinuara nga gjuha dhe kultura – gjermanët, francezët dhe italianët etnik’, thekson ndër të tjera Neziri.

De-etnizimi i shtetit të Maqedonisë dhe nevoja e identifikimit të shqiptarëve etnike me Maqedoninë si shtet të tyre, shton Neziri, janë dy procese që do të imponohen si nevoja në përiudhën që vjen. Identifikimi me shtetin nuk nënkupton asimilim etnik, por vetëm përforcon ndjenjën e kujdesit ndaj institucioneve dhe angazhimit për prosperimin e vet shtetit.

Tani pritet të formohet edhe qeveria e re e Maqedonisë. LSDM dhe BDI janë deklaruar se i kanë përfaruar qëndrimet për ndonjë koalicion të mundshëm. Një ndër kushtet e Deklaratës shqiptare e nënshkruar në Tiranë nga BDI, ApSH dhe Lëvizja Besa, është edhe zyrtarizimi i gjuhës shqipe. Sa do të ndryshojë zyrtarizimi i gjuhës shqipe edhe prefikset e institucioneve shtetërore në një gjuhë unifikuese, pritet që verdikti të jepet në të ardhmen. /Telegrafi/