Studimi që ngre shqetësime për lidhjen mes CT-skanimit dhe kancerit

Rreziku që fshihet pas teknologjisë së avancuar

Dr. Ylli H. Mehmeti
Radiolog

Në dekadat e fundit, zhvillimet teknologjike në mjekësi kanë revolucionarizuar mënyrën sesi diagnostikohen sëmundjet. Ndër këto mjete, tomografia kompjuterike (CT-skaneri) është kthyer në një ndër instrumentet më të përdorura për të zbuluar sëmundje në faza të hershme. Por një studim i fundit i publikuar në revistën prestigjioze amerikane JAMA Internal Medicine (Artikulli origjinal: health.com – “CT Scans Could Cause 5% of Cancers) ka ngritur alarmin për një anë më pak të njohur të kësaj teknologjie të dobishme: lidhjen potenciale me zhvillimin e kancerit.

Sipas studimit, rreth 5% e rasteve të reja me kancer në SHBA, që përkthehet në mbi 100,000 raste në vit, janë të lidhura me rrezatimin nga skanimet me CT. Ky zbulim është bërë përmes analizës së të dhënave të shëndetit publik dhe statistikave të ekspozimit ndaj rrezatimit mjekësor.

CT-skanimi, ndryshe nga ultrazëri apo rezonanca magnetike (MRI), përdor rrezatim jonizues për të krijuar imazhe të detajuara të trupit. Ky lloj rrezatimi është i njohur për ndikimin që mund të ketë mbi strukturën e ADN-së, duke rritur kështu rrezikun për mutacione qelizore dhe, në disa raste, zhvillimin e kancerit.

Përdorimi i CT-skanimeve është rritur me mbi 30% që nga viti 2007. Pjesa më e madhe e këtyre ekzaminimeve kryhen për arsye të justifikuara mjekësore, por ekspertët paralajmërojnë se një pjesë e tyre mund të shmangen ose të zëvendësohen me metoda alternative më të sigurta.

Pacientët shpesh nuk e dinë që çdo CT përmban një sasi të konsiderueshme rrezatimi, që është disa dhjetëra herë më i lartë se një radiografi e zakonshme.

Fëmijët janë veçanërisht të ndjeshëm ndaj rrezatimit, pasi organizmi i tyre është në zhvillim e sipër dhe ndikon më shpejt nga faktorë të jashtëm. Po ashtu, gratë në moshë riprodhuese dhe pacientët që kryejnë shpesh ekzaminime për shkak të sëmundjeve kronike përbëjnë grupe me rrezik më të lartë.

A ka alternativa më të sigurta? Po. Në shumë raste, rezonanca magnetike (MRI) dhe ekografia mund të ofrojnë informacion të ngjashëm pa përdorur rrezatim. Për shembull, për diagnostikimin e dhimbjes së shpinës, problemeve të barkut apo tumoreve të trurit, MRI shpeshherë është zgjidhja e preferuar. Ndërsa për kontrollin e organeve të brendshme si mëlçia, veshkat apo vezoret, ekografia mund të jetë një zgjedhje e mjaftueshme.

Mjekët këshillojnë që pacientët të mos hezitojnë të pyesin:

“A është ky skanim vërtet i nevojshëm?”
“A ka ndonjë alternativë pa rrezatim?”
“Sa herë më parë e kam bërë një CT?”

Shoqatat ndërkombëtare të radiologjisë kanë zhvilluar protokolle për “doza të ulëta” dhe për kufizimin e ekspozimit të panevojshëm. Megjithatë, në shumë vende, përfshirë Kosovën, këto udhëzime nuk zbatohen në mënyrë sistematike. Kjo është arsyeja pse organizatat e shëndetit publik theksojnë nevojën për informim më të gjerë dhe edukim të vazhdueshëm për pacientët dhe profesionistët.

CT-skanimi është një dritare e çmuar drejt trupit të njeriut, një mrekulli e shkencës që ka shpëtuar jetë dhe ka ndriçuar errësirën e diagnozave të vështira. Por si çdo dritë e fuqishme, ajo mund të verbojë nëse përdoret pa kritere dhe pa protokoll.

Studimi i fundit na kujton me qetësi se edhe përparimi kërkon maturi. Sepse mes teknologjisë dhe trupit tonë duhet të ndërtojmë jo vetëm ura të dijes, por edhe ura të kujdesit. Shëndeti nuk është vetëm çfarë zbulojmë brenda nesh, por edhe si vendosim të veprojmë me atë që dimë.

Në fund, një pyetje e thjeshtë: “A është kjo e domosdoshme?” – mund të jetë akti më i fuqishëm për të mbrojtur veten. Dhe kjo pyetje meriton të bëhet, çdo herë. /Telegrafi/