Nga: Greg McKevitt / BBC
Përkthimi: Telegrafi.com
Shkencëtarët kishin filluar të punonin për shpikjen e televizionit që në vitet ’50 të shekullit XIX, por duhej një shpikës i vetmuar dhe jo konvencional - që punonte me llamba biçikletash të ricikluara, dru të hedhur dhe kuti biskotash - për ta bërë realitet. Para zbulimit të madh, John Logie Baird ishte shpikës i pandalshëm - me suksese dhe dështime. I prekur nga problemet shëndetësore gjatë pjesës më të madhe të jetës, djali i një kleriku u shpall i paaftë për të shërbyer në Luftën e Parë Botërore.
Në vend të kësaj, ai filloi punën në një kompani elektrike, duke ruajtur qasjen e tij të theksuar sipërmarrëse. I frymëzuar nga një tregim i shkurtër i idhullit të tij, shkrimtarit të fantashkencës, H. G. Wells, ai tentoi të krijonte diamante artificiale nga karboni duke përdorur sasi të mëdha të energjisë elektrike. Suksesi i vetëm që arriti ishte se shkaktoi ndërprerjen e pjesshme të furnizimit me energji elektrike në Glasgou. Sa i përket kurës së pasuksesshme shtëpiake kundër hemorroideve, ajo ishte një shembull klasik i llojit të aktivitetit për të cilin prezantuesit e ardhshëm të televizionit do të paralajmëronin: "Mos e provoni këtë në shtëpi”.
Pavarësisht këtyre dështimeve, Baird arriti të ketë pak sukses komercial. Me kapitalin e mbetur nga shitja e bizneseve të çorapeve dhe sapunëve, ai mori me qira një hapësirë modeste në Hastings, në bregun jugor të Anglisë, në vitin 1923. Ajri i detit rezultoi i dobishëm për mushkëritë e tij të dobëta, por ambienti i punës ishte një makth për sigurinë dhe shëndetin. Ai ngriti një laborator për të filluar eksperimentet mbi televizionin, duke improvizuar pajisjet nga materialet e ricikluara - si një kuti e vjetër çaji e pajisur me një motor. Në qendër të sistemit të Bairdit ishte një disk i madh që rrotullohej me shpejtësi të lartë për të skanuar imazhet vijë pas vije përmes fotodetektorëve dhe dritës së fortë. Këto sinjale më pas transmetoheshin dhe rindërtoheshin për të prodhuar pamje në lëvizje. Kur arriti të transmetonte një siluetë, ëndrra shumëdekadëshe për krijimin e televizionit filloi të bëhej realitet.
Pasi Baird u dogj nga rryma elektrike në laboratorin e tij në Hastings, erdhi koha që ai të zhvendosej në dritat e mëdha të Londrës. Ai mori me qira një apartament mbi një biznes në Soho dhe ngriti një laborator të ri. Pajisja e tij mekanike nxirrte një nxehtësi aq të madhe, saqë ishte e vështirë për njerëzit ta përballonin. Në eksperimentet e tij, ai duhej të përdorte një kukull ventriloku të cilën e quajti “Stuki-Bill”. Por, më 2 tetor 1925, 37-vjeçari përdori për herë të parë një person të vërtetë për eksperimentin dhe bëri një përparim të jashtëzakonshëm.
Imazhet më të hershme televizive të fytyrave njerëzore ishin “shumë të papërpunuara”, me “asnjë definicion” (Getty Images)
Hyn në skenë William Taynton, një djalë 20-vjeçar që punonte si ndihmës zyre në katin poshtë laboratorit të improvizuar të Bairdit. Ai i tregoi BBC-së, 40 vjet më vonë, pikërisht në të njëjtën ditë: “Z. Baird zbriti me vrap, plot emocion, dhe pothuajse më tërhoqi zvarrë nga zyra për të më çuar në laboratorin e tij të vogël. Mendoj se ishte aq i emocionuar në atë moment, saqë nuk i dilnin fjalët. Pothuajse më kapi dhe donte të më çonte sa më shpejt lart”.
Kur Taynton pa gjendjen kaotike të laboratorit të Bairdit, tha se deshi të zbriste menjëherë përsëri poshtë. Fillimisht duhej të lëvizte mes telave që vareshin nga tavani dhe ishin të shpërndarë gjithandej në dysheme. “Pajisjet që përdorte në ato ditë ishin rrëmujë”, tha Taynton. “Dua të them, ai kishte disqe kartoni me lente biçikletash dhe gjëra të tjera brenda, dhe llamba nga më të ndryshmet, bateri të vjetra, dhe disa motorë shumë të vjetër të cilët i përdorte për të rrotulluar disqet.”
Baird e uli përballë transmetuesit të tij: subjekti njerëzor mund të siguronte lëvizjen e nevojshme të cilën kukulla besnike nuk mund ta ofronte. Taynton tregoi se filloi të ndiente nxehtësinë dhe u tremb, por Bairdi e siguroi se nuk kishte asgjë për t’u shqetësuar. “Ai u largua për të shkuar te pajisja pritëse, për të parë nëse mund të shihte një imazh”, kujtoi Taynton. “U bëra i dukshëm, por nuk mund të qëndroja atje më shumë se një minutë për shkak të nxehtësisë së tmerrshme që vinin nga këto llamba, ndaj u tërhoqa”. Për përpjekjen e tij, Bairdi ia futi në dorë dy shilinga e gjysmë - “pagesa e parë televizive” - dhe e bindi të rikthehej në pozicion.
Për të kapur pak lëvizje, Bairdi i kërkoi të nxirrte gjuhën dhe të bënte fytyra qesharake. Gjithnjë e më i shqetësuar, Taynton bërtiti se po “piqej për së gjalli”. “Ai më bërtiti: ‘Qëndro edhe pak sekonda, William, edhe disa sekonda nëse mundesh’. Kështu bëra dhe qëndrova sa më gjatë që mundesha derisa nuk duroja dot më, dhe dola jashtë fokusit nga nxehtësia e madhe; ishte shumë e parehatshme. Dhe, me kaq, z. Baird erdhi me vrap nga ana e marrësit, me duart lart në ajër dhe tha: ‘Të pashë, William, të pashë. Më në fund kam televizion, imazhi i parë i vërtetë televiziv’”.
Taynton nuk kishte fare ide çfarë nënkuptohej me “televizion”, ndaj Baird i sugjeroi të ndërronin vendet. Tayntoni ishte i lehtësuar të largohej, “sepse më dukej shumë i emocionuar dhe pak i çmendur në atë kohë”. Ai hodhi sytë nëpër një tunel të vogël për të parë “një pamje të vogël 5x8 centimetra”. Ai tha: “Papritur, fytyra e Bairdit u shfaq në ekran. Mund t’i shihje sytë që mbylleshin, gojën dhe lëvizjet që bënte. Nuk ishte mirë, më kuptoni. Nuk kishte asnjë definicion; shihje vetëm hijen dhe vijat që zbrisnin poshtë. Por, ishte një imazh dhe lëvizte gjithashtu, dhe kjo ishte gjëja më e rëndësishme që Baird kishte arritur. Ai kishte arritur një imazh të vërtetë televiziv”.
Ende nën emocionin e madh, Baird e pyeti Tayntonin se çfarë mendonte për krijimin e tij. “Ia thashë troç: ‘Nuk mendoj shumë për të, z. Baird. Është shumë i papërpunuar. Mund të shihja fytyrën tuaj, por nuk kishte definicion apo gjë tjetër’. Dhe, ai tha, jo, ky është fillimi. Tha: ‘Ky është televizori i parë dhe do të shohësh se do të jetë në çdo shtëpi në të gjithë vendin, dhe në fakt, në të gjithë botën’”. Më 26 janar të vitit pasardhës, Baird bëri demonstrimin e parë publik në botë të televizionit. Edhe pse pajisja e tij pioniere u tejkalua më vonë nga teknologjitë e zhvilluara nga kompani më të mëdha e më të pajisura me burime, ai kishte hapur rrugën për gjithçka që do të vinte më pas.
Në vitin 1951, pesë vjet pas vdekjes së Bairdit në moshën 57-vjeçare, Taynton u kthye në Soho për zbulimin e një pllake përkujtimore. Sir Robert Renwick, presidenti i Shoqatës së Televizionit, u tha të pranishmëve: “Edhe pse kjo pllakë përkujtimore ndodhet në zemër të Londrës, monumenti i vërtetë i tij janë pyjet e antenave që po mbijnë në të gjithë vendin”. Dhe, vetëm pak vite pas rrëfimit të Tayntonit më 1965, për rolin e tij të vogël në historinë e transmetimit, njerëzit anembanë botës ishin para aparateve televizive për të parë zbritjen në Hënë. Fantashkenca ishte kthyer në shkencë reale. /Telegrafi/
