Pa frikë nga historia

Nga: Aurel Plasari

U përsërit edhe në këtë përvjetor të Kongresit të Manastirit frika nga historia si këmbëngulje për t’i bishtnuar së vërtetës. U vijua me ripërtypjen gjithë siguri të “njësimit” të alfabetit të gjuhës shqipe në Kongres, të një “alfabeti të vetëm” të Kongresit etj. Faktet historike dëshmojnë ndryshe.

Komisioni i Alfabetit prej 11 anëtarësh, që përbëhej nga përfaqësues të tri alfabeteve kryesore në përdorim në atë kohë – Gj. Fishta (kryetar), L. Gurakuqi, S. Peci, Mid’hat Frashëri, Sh. Kolonja, Dh. Buda, N. Mjeda, Gj. Qiriazi, B. Topulli, Nyzhet Vrioni, Grigor Cilka – vendosën krijimin e një alfabeti “të ri” të shqipes me bazë atë latin.

Mirëpo, në fund, për shkak të këmbënguljes së “stambollitëve”, u vendos që të lejohej përdorimi i dy alfabeteve, i “të riut” me bazë latine dhe i alfabetit të Stambollit, të modifikuar, që mbahej me përhapje sidomos në jugun e Shqipërisë dhe gëzonte mbështetje të fortë.

Pra: nga Kongresi i Manastirit shqiptarët dolën me dy alfabete, jo me një dhe pra jo me ndonjë “njësim” të alfabetit të shqipes. Madje, nëse shihet vendimi i nënshkruar, alfabeti i Stambollit renditej me nr. 1, ndërsa ai me bazë latine me nr. 2. Jo vetëm kaq, por edhe vetë teksti i vendimit – lexojeni! – është shkruar me alfabetin e Stambollit dhe jo me “të riun”.

Padyshim që edhe thjeshtimi i çështjes së shkrimit të shqipes me dy alfabete ishte hap pozitiv, sepse hiqte nga qarkullimi një numër jo të vogël alfabetesh të tjera me të cilat ishte shkruar deri në atë kohë shqipja duke i ndërlikuar tejmase marrëdhëniet me lexuesit.

Komisioni i Alfabetit shprehte besimin që koha – nënkuptohej zhvillimi i shkrimit të shqipes – do të zgjidhte më të mirin ndër dy alfabetet, si dhe më praktikun ndër të dy.

As Kongresi i Dytë i Manastirit, që u mbajt nga 2 deri 3 prill 1910, nuk e zgjidhi dot çështjen e dy alfabeteve, por propozoi mbledhjen e një kongresi tjetër për njësimin e alfabetit.

Parashikimi i Komisionit të Alfabetit të Kongresit të 1908-s rezultoi realist dhe largpamës: rivalitetin mes dy alfabeteve e zgjidhi koha duke e hequr njërin syresh mënjanë.