Nuk jam ai që jam

Identiteti i munguar i “identitetit gjinor”. “Njeriu elefant”, si identitet gjinor - absurdi logjik i gjinive të shumëfishta

Pano Hallko

Tregohet gojarisht ndër shekuj një rrëfenjë nga brezi në brez. Rrëfenjë e shkurtër, ndoshta më e shkurtra, sa i takon mesazhit që përcjell.

“Një ditë me kohë të keqe (si këto ditët e fundit), shejtani me të birin ishin mbyllur brenda, mbasi nuk mund të punonin jashtë. Atje ku ngroheshin pranë oxhakut, dikur i thotë ati të birit: Djalo, kthehu një çikë”!

... Në buzë të dimrit, kur shqiptarët jetojnë me shtrëngime serioze ekonomike; kur inflacioni real është dyshifror, e jo sa thotë “i vetmi institucion në këtë vend”; kur 95 përqind e popullit shikon me sy të lirë se ku shkojnë mundi dhe djersa e tyre; në ditët kur skandale të rënda dhe të pista vërshojnë si lumë qelbi, në faqet e gazetave dhe ekranet televizive; në kohën kur superfuqitë vringëllijnë armët bërthamore, e jo thjesht avionë, pushkë dhe topa, u gjend një tertip për ta tërhequr shoqërinë në një debat shterpë e të kotë, në ligjin mbi “barazinë gjinore” ...

Ndërmerret kjo iniciativë ligjore, në një vend ku 35 përqind e atij Parlamenti janë femra, kur qeveria nga 17 ministra nëntë i ka femra, por një përqindje edhe më e madhe e funksioneve të larta shtetërore në rangje të ndryshme, janë po femra. Dhe, në pamje të parë, edhe po ta lexosh me kujdes ligjin që u votua, duket sikur nuk ka asgjë të keqe brenda tij. Sepse ligji është “në rregull me traditën njerëzore”, sepse ai njeh “vetëm” dy gjini.

Ligji në parim u hap udhë individëve që ata jenë ata “çka ndjehen”, e jo ata që janë qysh në lindjen e tyre.

Po për ata njerëz që ndihen si elefantë, çfarë identiteti gjinor mund të thuhet se kanë?

Kjo është pika logjike, ku shumë njerëz shohin se debati i identiteteve gjinore mund të shkojë në absurditet logjik, dhe pyetja e mëposhtme përdoret shpesh si test filozofik: nëse identiteti bazohet vetëm te çështja “si ndihem”, atëherë ku vendoset kufiri? A ka kufi? A nevojitet kufi?

Në debate publike, individë të ndryshëm kanë përdorur shpesh analogjitë logjike. Me këto struktura logjike i janë përgjigjur edhe deklarimit publik që është bërë herë-herë: “ndihem grua”. Këto analogji logjike kanë sfiduar konceptin se identiteti ndërtohet vetëm mbi ndjenja subjektive. Në disa diskutime publike është shtruar pyetja: “Nëse dikush pretendon se është ndryshe nga realiteti biologjik thjesht nga ndjenja, kush është kufiri? A mund të identifikohem si shtatë metra i gjatë, si gjashtëvjeçar apo si një person i një race tjetër”?

Ekzistojnë edhe debate ku janë përdorur analogji të ngjashme, si: “Nëse identiteti bazohet vetëm tek ajo që ndjej, pse nuk mund të identifikohem si 65 vjeç kur jam 21? Apo si aziatik? Apo si kafshë”?

Pra, le të prekim pak rrëshqitjet logjike të konceptit të identitetit, kur hiqen kufijtë objektivë.

Pyetja që shtrohet për “njeriun elefant” prek thelbin e kontradiktës së madhe të teorisë moderne të gjinisë: nëse identiteti gjinor mbështetet vetëm te një ndjenjë e brendshme subjektive, atëherë pse nuk pranohet çdo lloj identifikimi tjetër që po ashtu bazohet te ndjenja? Pse një individ që pretendon se “ndjehet femër” konsiderohet se ka një identitet autentik, ndërsa një person që thotë se “ndjehet elefant” trajtohet si absurd, patologjik ose me çrregullime? Kjo pyetje, për aq sa duket komike në sipërfaqe, godet në zemër të konfliktit, i cili krijohet midis biologjisë objektive dhe subjektivizmit ekstrem postmodern.

Me fjalë të tjera mund të themi: nëse ndjenja subjektive mjafton për të përmbysur identitetin biologjik, atëherë ku vendoset kufiri logjik dhe shkencor? Nëse deklarimi i pranuar, “unë jam ajo që ndjej se jam”, është aksioma e re e identitetit, cili argument racional e ndalon dikë që të deklarojë se është kafshë, fëmijë, robot, një specie tjetër, apo një qenie mitologjike? Në çastin që biologjia nuk është më kriter, atëherë çdo identitet i imagjinuar, bëhet teorikisht i vlefshëm.

Nga këndvështrimi filozofik racionalist dhe antropologjik, identiteti gjinor ka kuptim vetëm sepse lidhet me një realitet njerëzor të përbashkët dhe të kuptueshëm: ekzistencën e dy gjinive të dallueshme të specieve të gjalla. Përderisa çdo kulturë, që nga lashtësia deri sot, ka njohur konceptin mashkull-femër si kategori që rrjedhin nga struktura biologjike riprodhuese, atëherë çdo devijim nga ky realitet duhet të ketë një arsyetim të jashtëzakonshëm që të kërkojë njohjen e tij. Kur dikush pretendon se ndjen që i përket gjinisë tjetër, argumenti modern thotë se ndjenja e brendshme është aq e fortë saqë duhet t’i njihet status social dhe juridik. Mirëpo, nëse kjo ndjenjë merr vlerë më të lartë se realiteti biologjik, atëherë, për koherencë logjike, duhet t’i njësohet vlerë edhe ndjenjës së atij që pretendon se është elefant. Por shoqëria nuk e pranon këtë të dytën, e pikërisht ky është çasti, ku teoria bie në kontradiktë me veten.

Psikologjia bën dallim midis “parehatisë gjinore” (“gender dysphoria’’) dhe çrregullimeve të perceptimit specifik (ku individi identifikohet si kafshë). Dallimi nuk është biologjik, por thjesht konvencional: shoqëria dhe institucionet kanë zgjedhur që t’i njohin status njërit, por tjetrit jo. Psikologjia pranon se “parehatia gjinore” është një gjendje e dhimbshme psikologjike, ku individi nuk përputhet me trupin e vet, ndërsa vetëidentifikimi me një kafshë konsiderohet si çrregullim i perceptimit, ose fenomen kulturor ekstrem. Megjithatë, ky dallim nuk është logjik, por social: është rezultat i politikave kulturore dhe ideologjike të shekullit XXI. Nëse kriteri është “vuajtja psikike”, atëherë edhe individi që ndjehet elefant mund të deklarojë se vuan psikologjikisht, sepse bota nuk e njeh atë si të tillë: si “njeri-elefant”.

Mirëpo, shoqëria vendos që, në këtë rast, nuk duhet ndryshuar realiteti objektiv për të përshtatur perceptimin subjektiv (pra, nuk ka njeri elefant, sepse nuk e lejon biologjia), ndërsa te rasti i identitetit gjinor pretendohet e kundërta (biologjia mund të jetë e ndryshueshme). Këtu lind dyfytyrësia konceptore.

Për ta thënë më shkoqur: argumenti modern “trupi duhet t’i përshtatet identitetit” është i pranueshëm vetëm nëse identiteti ka një bazë antropologjike brenda specieve njerëzore. Po të ishte konsistente, teoria duhet të pranonte transformimin e trupit njerëzor drejt cilitdo identiteti të pretenduar, përfshirë elefantin. Por kjo do ta nxirrte menjëherë në sipërfaqe absurditetin dhe do të rrëzonte themelin e saj. Prandaj sistemi zgjedh të shpikë një kufi arbitrar, të cilin nuk e shpjegon dot me logjikë, por vetëm me normë: “Këtë e pranojmë, këtë nuk e pranojmë”.

Në terma akademikë, kjo është një formë e relativizmit selektiv: përdoret relativizmi kur nevojitet për të relativizuar biologjinë e gjinisë, por braktiset relativizmi kur rrezikon të hapë derën për identitete të tjera, jo të dëshiruara. Pra, akti themelor nuk është shkencor, por ideologjik. Biologjia si shkencë nuk njeh gjini jashtë dy modeleve riprodhuese mashkull-femër, dhe psikologjia nuk mund të ndërtojë teori mbi identitetin duke mohuar trupin dhe pastaj të ndalojë të tjerët të bëjnë të njëjtën gjë në fusha të tjera.

Nëse dikush thotë: “Ndjehem elefant”, shoqëria e sheh këtë si shkelje të kufirit racional midis njeriut dhe kafshës - dhe me të drejtë. Por, argumenti ynë është se të njëjtin kriter racional duhet ta zbatojmë edhe për gjininë: ndjenja subjektive nuk mund të përmbysë natyrën biologjike; mashkulli dhe femra nuk mund të shkëmbejnë vendet sa herë që t`u teket, si për hareme shtazarake, ashtu edhe për përfitime ekonomike. Dhe, nga pikëpamja e logjikës së pastër, e cila kërkon konsistencë dhe parim universal, ky argument është i fortë: ose identiteti themelohet mbi realitetin objektiv biologjik, ose gjithçka lejohet, e nuk ekziston më kufiri racional.

Pikërisht këtu qëndron edhe pikëpyetja logjike që sollëm si fillim: nëse mohon biologjinë si themel të identitetit, duhet të jesh konsekuent dhe të pranosh, edhe “identitetin elefant”. Nëse e refuzon këtë të fundit për shkak se nuk bazohet në realitet, atëherë e njëjta logjikë të kërkon të refuzosh edhe idenë se ndjenja subjektive mund të ndryshojë gjininë biologjike.

Ky është testi bazë i koherencës: nëse ndjenja nuk mund të të bëjë elefant, atëherë pse duhet të të bëjë gjini tjetër? Në të dy rastet, biologjia mbetet e pandryshuar. Nëse një shoqëri do të mbështetet te realiteti dhe logjika, ajo duhet të ruajë kriteret e së vërtetës objektive. Përndryshe, ajo lëviz drejt një bote ku identiteti është thjesht element sjelljeje dhe imagjinar, e ku çdo kufi midis realitetit dhe fantazisë, zhduket ...

E nëse kjo ndodh, nuk ka pse të habitemi nga shtimi i njerëzve elefantë, njerëzve- merimanga; njerëzve-mace; njerëzve-qen; apo njerëzve-insekte, që pësojnë ndonjë metamorfozë Kafkiane.

Por, në realitetin e ri, pa kufij objektivë mes realitetit dhe imagjinares, nuk duhet të habitemi as nëse dikush që është 30 vjeç të ndihet 65 dhe me këtë identitet të ri, të pretendojë pensionin.

Vërtet, si do të përcaktohet mosha e pensionit për dikë me identitet gjinor të ndryshuar: biologjikisht apo psikologjikisht? Le të propozojmë dhe një normë shoqërore ku mosha e individit të jetë e drejtë deklarimi, se sa ndihesh. Fundi i fundit, a nuk është relative koha?

Shkruesi i këtyre radhëve dhe shumica dërrmuese e shqiptarëve, nuk kemi asgjë dhe me askënd, se çfarë i pëlqen atij/saj të jetë, e se ku dëshiron t`i vendosë organet e veta gjenitale, e as se sa herë do dëshirojë t`i ndërrojë ato.

Askush nuk i pengon të “nxjerrin sytë”, e të ngopen demokraci! Çështje personale e tyre, që askujt nuk i hyn në punë.

Ashtu siç ish-komunistët shqiptarë u ndanë dhe krijuan 50 parti, ashtu siç edhe ish të përndjekurit dhe ish të burgosurit janë shpërndarë në dhjetëra parti, ashtu edhe LGBT-të kanë nisur të përçahen.

Edhe në “gjirin e ngrohtë” të tyre, u krijua fraksioni i parë: Transgjinorët, apo hermafroditët. Por, meqenëse këta të fundit i ndërrojnë allatet mëngjes-darkë, atyre u duhen dy pasaporta. Që, vartësisht veglës që kanë vendosur, edhe të identifikohen.

Duket se të vërtetën troç në këtë vend, para kamerave e tha një njeri transgjinor, Luan-a Myftari, kur iu drejtua komisionerit të të drejtave të njeriut Robert Gajda në panel.

Citoj: “Ti e ke fajin, se të kam ardhur dhe nuk më mbrojte nga diskriminimi”!

Dhe, vazhdoi më tej, si një patriot/e, i/e vërtetë: -“I bëj thirrje ShISh-it të zbulojë faktin se fondet për lëvizjen LGBT vijnë nga Serbia”!

Por, parlamenti i Tiranës mori përsipër një të drejtë që nuk i takonte, të drejtën që askush nuk ia ka dhënë.

Sepse gjinia e njeriut nuk mund të caktohet apo të ndryshohet me VKM, as me “ligj” kundër ligjeve të shkencës së biologjisë dhe gjenetikës, e as me dekret presidencial.

Gjinia nuk mund të ndryshohet me aq lehtësi, sikur të vendoste se cilit “partner strategjik”, do i jepte një tender të majmë publik, apo një Bazë Ushtarake Detare ...