Ekonomi Botë

Mos e besoni se çfarë thotë Vladimir Putin – sanksionet ekonomike ndaj Rusisë po funksionojnë

Para 2 vitesh

Mos i besoni zhurmës së Vladimir Putinit. Ekonomia ruse nuk është duke funksionuar. Me vendosjen e sanksioneve perëndimore që rrezikojnë deri në 40 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto të vendit, garancitë e Putinit për një orientim ekonomik në Lindje janë një mashtrim. Derisa armatosja e tij rreth furnizimeve me gaz në Evropë është ekuivalenti financiar i një “jeleku vetëvrasës”.

Ky është mesazhi i një studimi të ri të publikuar javën e kaluar nga Shkolla e Menaxhmentit të Yales në lidhje me ndikimin e sanksioneve ndaj Rusisë. Yale, duke punuar me një ekip ekonomistësh ndërkombëtarë, ka përdorur të dhëna të botës reale nga shitësit me pakicë, tregtarët e energjisë dhe investitorët për të zbuluar një pamje shumë më ndryshme nga “imazhi rozë” i prezantuar nga Putini në Forumin Ekonomik të Shën Petersburgut, të mbajtur në muajin qershor.

“Blitzkriegu ekonomik kundër Rusisë nuk kishte kurrë ndonjë shans për sukses. Ashtu si paraardhësit tanë, ne do të zgjidhim çdo problem. E gjithë historia mijëravjeçare e vendit tonë flet për këtë… Parashikimet e zymta për të ardhmen e ekonomisë ruse nuk janë realizuar”, tha ai një audiencë që përfshinte një delegacion nga talebanët.

Studimi i Yale ofron grupin e parë gjithëpërfshirës të të dhënave që vërtetojnë se Putini ka absolutisht gabim. Le të fillojmë me gënjeshtrat e thëna nga ai. Shumë komentatorë perëndimorë i janë kushtuar stabilitetit të dukshëm të rublës dhe shëndetit relativ të tregut të aksioneve – treguesi standard i aksioneve MOEX të Rusisë ka rënë vetëm 50 për qind – si dëshmi se ekonomia e Rusisë po i kapërcen sanksionet relativisht e padëmtuar.

Në të vërtetë, të dy këta tregues janë manipuluar qëllimisht. Pas shpërthimit të luftës, çdo kompani në Rusi që merr të ardhura në valutë të huaj është detyruar të konvertojë 80 për qind të tyre në rubla, duke anuar tregun në favor të rublës. Vetëm një pjesë e vogël e vëllimeve të rublave të paraluftës tregtohen në të vërtetë dhe më pas shumica janë dollarë imagjinarë, jo realë. Siç thekson studimi, ka lindur një treg i zi paralel, ku dollarët aktualë të parave të gatshme tregtohen deri në 100 për qind mbi kursin zyrtar: një kthim në një sistem të stilit sovjetik të kurseve të këmbimit zyrtar dhe jozyrtar.

Sa i përket tregut të aksioneve, realiteti është se aksionerëve të huaj u është ndaluar të mbyllin pozicionet e tyre – duke e mbajtur në mënyrë efektive tregun në një gjendje të pezulluar si varri i Leninit. Edhe me këto kontrolle të vendosura, ndër aksionet e vetme me performancën më të keqe janë ato të Rosneft dhe Gazprom, gjigantët shtetërorë rusë të naftës dhe gazit, dikur xhevahiret e ekonomisë së vendit.

Tani le të flasim për mitet. Në muajin qershor, agjencitë perëndimore të lajmeve raportuan se çmimet në rritje po kompensonin vëllimet e reduktuara të eksporteve të Rusisë.

“Edhe me disa vende që ndalojnë ose heqin dorë nga blerjet e energjisë, të ardhurat e Rusisë nga nafta dhe gazi do të jenë rreth 285 miliardë dollarë këtë vit. Kjo do të tejkalonte shifrën e vitit 2021 me më shumë se një të pestën”, shkroi Bloomberg.

Por sipas Yale, statistikat e qeverisë ruse ishin një gënjeshtër e sajuar me kujdes, duke projektuar në mënyrë të rreme shifra relativisht të qëndrueshme të muajit mars për të ardhmen dhe ndërsa indekset kryesore ekonomike rrëshqitën, shifrat e zgjedhura për të fshehur shkallën e vërtetë të katastrofës që po shpaloset. Nëse shikoni të dhënat reale të tregut për vëllimet e naftës dhe gazit, deri në muajin maj të ardhurat ruse nga eksporti i energjisë kishin rënë në 14.9 miliardë dollarë, më pak se gjysma e asaj që kishte fituar në muajin e parë pas pushtimit.

Ka dy arsye për këtë kolaps. Njëra është se Kina, gjoja aleati i fundit i madh ndërkombëtar i Rusisë, ka këmbëngulur pa mëshirë për një zbritje masive të naftës ruse, me një zbritje prej 35 dollarë për fuçi.

Pekini bëri të njëjtën gjë me Iranin – është një nga avantazhet e të qenit blerësi i fundit që shkatërron sanksionet. Për më tepër, transportimi i naftës ruse nga Novorossiysk është bërë shumë më i shtrenjtë për shkak të sanksioneve që komplikojnë sigurimin detar të ngarkesave dhe pagesave.

Presidenti amerikan Joe Biden iu drejtua princit saudit Mohammed bin Salman për t’i lutur OPEC-ut të rrisë prodhimin dhe të “stabilizojë” tregun – do me thënë të ulë çmimet e naftës. Por edhe një rënie e vogël e çmimeve botërore do të ishte shkatërruese për Rusinë. Një studim i vitit 2019 nga Saudi Aramco zbuloi se Rusia ishte një nga vendet më të shtrenjta në botë për të prodhuar naftë: rreth 42 dollarë për fuçi për projektet në tokë dhe 44 dollarë për në det të hapur – krahasuar me vetëm 17 dollarë për naftën e papërpunuar saudite. Një rënie prej 15 dollarësh e çmimit aktual, plus zbritja e vazhdueshme në naftën e papërpunuar të Urale, do t’i shtyjë fitimet nga shumica e naftës ruse nën zero.

Arsyeja tjetër për rënien e të ardhurave nga energjia e vendit është fakti i çuditshëm që Putini ka zgjedhur në mënyrë efektive të sanksionojë gazin e tij duke reduktuar furnizimet në Evropë.

Muajin e kaluar, Fareed Zakaria shkroi në Washington Post se “tani është e qartë se lufta ekonomike kundër Rusisë nuk po funksionon aq mirë sa menduan njerëzit” dhe i cilësoi sanksionet perëndimore si “pa dhëmbë”, sepse ato nuk përfshinin gazin. Ai me të drejtë vuri në dukje se Perëndimi nuk ishte vërtet gati për të luftuar një luftë totale ekonomike kundër Rusisë, sepse vendet kyçe mbetën të fiksuara me axhendat e energjisë së gjelbër që përjashtonin në mënyrë të pashpjegueshme energjinë bërthamore. Gjermania, për shembull, mbylli tre nga gjashtë stacionet e mbetura të energjisë bërthamore përpara fillimit të luftës.

Megjithatë Putini tani e ka rregulluar këtë problem duke e sanksionuar veten. Që nga qershori, Gazprom ka ndërprerë dërgimin e gazit me Poloninë, Letoninë, Lituaninë dhe Finlandën, po ashtu ka reduktuar dërgesat drejt Gjermanisë përmes “Nord Stream I”. Vetëm Hungaria miqësore me Putinin është ende duke marrë furnimzimin e plotë – një përsëritje e diplomacisë së gazit – karrota dhe shkopi – që e ka Kremlini që nga viti 2007. Në një video-konferencë me zyrtarë të lartë të energjisë dhe ekonomisë në prill të këtij viti, Putin theksoi se ishte thelbësore që Rusia “të ridrejtonte eksportet tona gradualisht në tregjet me rritje të shpejtë të jugut dhe lindjes. Për ta arritur këtë, ne duhet të përcaktojmë objektet kyçe të infrastrukturës dhe të fillojmë ndërtimin e tyre në të ardhmen e afërt”.

Megjithatë, siç theksojnë autorët e raportit të Yale, planet e Putinit për një “povorot na vostok” – një strumbullar drejt lindjes – nuk kanë asnjë kuptim ekonomik apo praktik. Në vitin 2021, Rusia eksportoi vetëm 16.5 miliardë metra kub (bcm) gaz në Kinë krahasuar me 170 miliardë metra kub në Evropë. Aktualisht fusha më perëndimore e gazit rus me një lidhje tubacioni me Kinën nëpërmjet tubacionit “Power of Siberia I” është Chayanda, rreth 2,400 kilometra në veri të Pekinit, me një kapacitet maksimal të parashikuar vjetor prej vetëm 25 bcm deri në 2025. Fushat e tjera të gazit si Kovytka, Sakhalin dhe Khabarovsk do të lidhen së shpejti me “Power of Siberia”, por edhe kur i gjithë rrjeti i gazit në lindjen e largët të jetë i plotë, kapaciteti i tij do të jetë akoma më i ulët se ai i një prej tubacioneve të vetme të Rusisë me destinacion Evropën.

Tubacioni i parashikuar 50 bcm në vit “Power of Siberia II” do të lidhë gadishullin Yamal në Arktik me Kinën nëpërmjet 2,800 kilometra tubacioni që kalon nëpër Siberi dhe Mongoli. Por ky deri tani mbetet një plan në letër. Dhe kush do ta financojë atë? Jo Gazprom, i ndërprerë nga sanksionet nga rritja e financave ndërkombëtare dhe blerja e pajisjeve perëndimore. Në pritje të “shpenzimeve kapitale masive”, kompania ndërmori hapin e paprecedentë të pezullimit të dividentëve për herë të parë në 30 vjet në prill.

Prandaj, “strumbullari” i propozuar i Putinit varet tërësisht nga paratë e Pekinit. Kostoja prej 45 miliardë dollarësh e “Power of Siberia II”, e përfunduar në vitin 2014, u financua tërësisht nga Kina. Por, pavarësisht mbështetjes së dukshme diplomatike nga Pekini për Moskën, kërcënimi i sanksioneve të SHBA-së për operacionet e tyre botërore ka bërë që shumë banka kryesore kineze si ICBC, Banka e Re për Zhvillim dhe Banka Aziatike e Investimeve në Infrastrukturë të tërheqin të gjithë kredinë dhe financimin nga Rusia. Gjigantët kinezë të energjisë si Sinochem kanë pezulluar gjithashtu të gjitha investimet dhe ndërmarrjet e përbashkëta ruse.

Disa kompani kineze mbeten aktive në Rusi, por vetëm ato që nuk kanë operacione jashtë Rusisë dhe Kinës dhe kështu nuk kanë asgjë për të humbur nga sanksionet ndërkombëtare. Kjo e lë vetëm shtetin kinez si kreditorin e fundit për një injeksion masiv parash në projektin “Power of Siberia II” dhe kjo mbështetje do të ketë kosto të madhe politike. Rusia e imagjinon veten një partner të madh ekonomik të Pekinit, por e vërteta është se Rusia është vetëm tregu i 11-të më i rëndësishëm i Kinës, duke blerë 72.69 miliardë dollarë mallra dhe mallra kineze në vit. Në të kundërt, SHBA bleu 506 miliardë dollarë në vitin 2021.

Simon Jenkins ka argumentuar në The Guardian se historikisht sanksionet kanë pasur pak ose aspak efekt në ndryshimin e sjelljes së regjimeve. Ky është një debat legjitim dhe mbetet një pyetje e hapur. Ai në fakt e ka gabim kur thotë se sanksionet aktuale ndaj Rusisë janë “të paefektshme” dhe “politika më e konceptuar keq dhe kundërproduktive në historinë e fundit ndërkombëtare”. Sanksionet e vjetra ishin vërtet të paefektshme, por ato të rejat që përfshijnë naftën dhe gazin janë dukshëm të vështira.

Studimi shton se tërheqja e më shumë se 1,000 kompanive ndërkombëtare në vazhdën e pushtimit të Putinit do të ndikojë deri në 40 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto të Rusisë. Një kolaps i importeve ka shkatërruar industritë e saj të automobilave, aviacionit dhe armëve të varura nga teknologjia e huaj. Treguesit e vlerës së shtuar të brendshme bruto ruse kanë rënë me 62 për qind në sektorin e ndërtimit, 55 për qind në bujqësi dhe 25 për qind në prodhim.

“Pavarësisht iluzioneve të Putinit për vetë-mjaftueshmërinë dhe zëvendësimin e importit, prodhimi vendas rus ka ngecur plotësisht pa kapacitet për të zëvendësuar bizneset, produktet dhe talentin e humbur. Financat e Kremlinit janë në tipare shumë, shumë më të frikëshme sesa kuptohen në mënyrë konvencionale”, thotë studimi i Yale.

Për ta provuar, mos shikoni më larg se pranimi i fundit i ministrit të Financave, Anton Siluanov se buxheti i qeverisë ruse ka të ngjarë të jetë në deficit këtë vit me një shumë të barabartë me 2 për qind të PBB-së – një hendek që ai sugjeroi mbylljen duke tërhequr plotësisht një të tretën e buxhetit kombëtar të Rusisë.

Për të ndihmuar në mbulimin e deficitit, oferta monetare e Rusisë gjithashtu u dyfishua midis shkurtit dhe qershorit. Inflacioni zyrtarisht po ngjitet në 20 për qind, por në disa sektorë të shitjes me pakicë si elektroniku është më afër 60 për qind, sipas të dhënave reale të shitjeve. Rezervat valutore ruse kanë rënë me 75 miliardë dollarë që nga fillimi i luftës në Ukrainë. Dhe ndërsa kostot e drejtpërdrejta të konfliktit janë një sekret shtetëror, faqja e lajmeve ushtarake SOFREP vlerëson se Kremlini po shpenzon rreth 900 milionë dollarë në ditë.

Fundi i kësaj lufte do të jetë një betejë mes armëve dhe gazit. Putini po luan bixhoz se “dhimbja ekonomike” e ndërprerjes së tij të gazit do të thyejë mbështetjen perëndimore për Ukrainën përpara se armët perëndimore të thyejnë ushtrinë e tij. Por sanksionet kanë hapur një tjetër front ekonomik ku Rusia po vuan shumë më tepër sesa mendohej më parë. Putini mund dhe e mohon atë dhimbje ekonomike, mirëpo iluzioni ka një çmim. Kriza ekonomike shumë shpejt do të bëhet politike. /The Spectator/Telegrafi/