Kush është Recep Tayyip Erdogan, si ka ndryshuar Turqia gjatë kohës sa ka qenë ai në pushtet dhe çfarë thonë kritikët dhe mbështetësit e tij për të?

Recep Tayyip Erdogan ka kaluar dy dekada në pushtet, duke shërbyer si kryeministër i Turqisë nga viti 2003 deri në 2014, kur ai u zgjodh president.

Ai të dielën u përball me një balotazh presidencial nga i cili thuhet se doli fitues, që do ta bëjë atë të zgjasë pushtetin e tij në një dekadë të tretë.

Zgjedhjet erdhën tre muaj pasi një pjesë e vendit u shkatërruan në rrënoja në tërmetin më shkatërrues që nga viti 1999.

Por kush është Erdogan, si ka ndryshuar Turqia gjatë kohës sa ka qenë ai në pushtet dhe çfarë thonë kritikët dhe mbështetësit e tij për të?

Vitet e hershme

I lindur në shkurt të vitit 1954, Erdogan u rrit në bregdetin e Detit të Zi të Turqisë deri në moshën 13 vjeç, kur familja e tij u transferua në Stamboll, përcjell Telegrafi.

Ai shkoi në një shkollë islame dhe biografët thonë se ai shiste bukë dhe limonadë për të paguar shpenzimet e shkollimit.

Më vonë ai luajti futboll gjysmë-profesionist dhe fitoi një diplomë në menaxhim nga Universiteti Marmara i Stambollit.

Erdogan ishte kryebashkiak i Stambollit nga viti 1994 deri në vitin 1998, duke humbur pozicionin e tij kur u burgos për leximin e një poezie të diskutueshme në një tubim.

Nga kryeministri në president

Erdogan u bë kryeministër në vitin 2003, dy vjet pas themelimit të Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP).

Ai shërbeu tre mandate, duke udhëhequr së pari gjatë një periudhe të rritjes ekonomike të nxitur nga tregtia e jashtme dhe investimet – përpara se “vala të fillonte të kthehej kundër tij”.

Në vitin 2013, shpërtheu një valë trazirash civile, me qendër në parkun Gezi të Stambollit.

Lexo po ashtu Konfirmohet zyrtarisht: Erdogan është fitues i zgjedhjeve në Turqi

Ajo që filloi si demonstrata mbi planet për të ndërtuar një qendër tregtare mbi park shpërtheu në protesta kundër një qeverie që shihej se po bëhej gjithnjë e më autoritare.

Në vitin 2014, Erdogan u bë presidenti i parë i Turqisë i zgjedhur drejtpërdrejt. Përpara kësaj pike, ai kishte qenë një post kryesisht ceremonial; Erdogan u përpoq ta ndryshonte këtë.

Vizioni i tij për një sistem të ri presidencial, i cili shfuqizoi zyrën e kryeministrit dhe përqendroi shumicën e pushteteve në duart e presidentit, u miratua me një fitore të ngushtë në një referendum të vitit 2017 dhe u instalua pas zgjedhjeve të tij të suksesshme presidenciale të vitit 2018, shkruan Sky News, përcjell Telegrafi.

Një tentativë për grusht shteti

Një grup brenda ushtrisë turke u përpoq të përmbyste qeverinë në vitin 2016, duke kryer operacione të koordinuara nëpër disa qytete dhe duke synuar presidentin ku ai po pushonte në Marmaris.

Erdogan u dërgua për në një vend më të sigurt me një helikopter, por rreth 250 njerëz u vranë dhe më shumë se 2,000 u plagosën pasi civilët iu kundërvu puçistëve.

Në goditjen pas grushtit të shtetit, rreth 150,000 nëpunës civilë u shkarkuan dhe më shumë se 50,000 njerëz u arrestuan, duke përfshirë gazetarë, akademikë, oficerë policie, ushtarë dhe avokatë.

Erdogani dhe ekonomia

Inflacioni në Turqi arriti nivelin më të lartë të 24 viteve prej 85% tetorin e kaluar, me ekonomistët që thonë se ulja e normave të interesit të kërkuar nga Erdogan ishte fajtore.

Inflacioni ra në pak më pak se 44% në prill dhe çmimet e ushqimeve u rritën me 54% krahasuar me të njëjtën kohë të vitit të kaluar.

Lexo po ashtu 'Bye, bye, bye, Kemal' - Erdogan shpall fitoren në zgjedhjet presidenciale në Turqi

Turqia është zhytur në krizë ekonomike që nga viti 2018, me vlerën e lirës në rënie, duke rënë në një të dhjetën e vlerës së saj ndaj dollarit gjatë dekadës së fundit.

Ndërsa normat e larta të interesit shihen normalisht si një mënyrë për të vënë nën kontroll inflacionin, Erdogan pretendon të kundërtën dhe u zotua të vazhdojë të ulë normat e interesit edhe kur inflacioni arrin kulmin.

Në janar, Erdogan njoftoi një sërë shpenzimesh publike, duke përfshirë dyfishimin e pagës minimale, uljen e moshës së daljes në pension dhe rritjen e pensioneve.

Por buxheti i tij mund të “zgjatet” tani që qeveria po përballet edhe me koston e një rindërtimi masiv pas tërmeteve.

Përgjigja ndaj tërmetit

Erdogan u përball me kritika nga familjet e zhgënjyera nga një reagim i ngadaltë nga ekipet e shpëtimit pasi më shumë se 52,000 njerëz u vranë kur një tërmet i fuqishëm goditi pjesë të Turqisë dhe Sirisë më 6 shkurt.

Shumë turq u ankuan për mungesën e pajisjeve, ekspertizës dhe mbështetjes për të ndihmuar ata që janë bllokuar.

Gjatë një vizite në provincën Hatay, ku më shumë se 23,000 njerëz vdiqën dhe lagje të tëra u shkatërruan, Erdogan tha: “Nuk është e mundur të përgatitemi për një fatkeqësi të tillë. Ne nuk do të lëmë asnjë nga qytetarët tanë pa kujdes të mjaftueshëm”.

Lexo po ashtu Deklaratat e Kemal Kiliçdaroglu, pas raportimit se Erdogan është fitues në zgjedhjet për president të Turqisë

Duke folur me gazetarët, ai kritikoi ata që përhapin “gënjeshtra dhe shpifje” për veprimet e qeverisë së tij – dhe tha se ishte një kohë për unitet dhe solidaritet.

Megjithatë, ai pranoi se kishte disa “mangësi” në përgjigjen fillestare.

Erdogan dhe bota

Ndër tjerash, së fundmi, presidenti i Turqisë ka ofruar të ndihmojë në ndërmjetësimin për t’i dhënë fund konfliktit në Ukrainë dhe ka ndihmuar ndërmjetësimin e marrëveshjes për një kanal të sigurt eksporti të grurit në Detin e Zi.

Çfarë thonë kritikët e Erdoganit

Kritikët thonë se Erdogan e ka kthyer Turqinë në një autokraci.

Reporterët pa Kufij e rendit Turqinë në 149 nga 180 vende në indeksin e saj të lirisë së shtypit, duke vënë në dukje se 90% e medias së saj kombëtare është tani nën kontrollin e qeverisë.

Çfarë thotë Erdogan dhe mbështetësit e tij

Zyrtarët mohojnë se të drejtat e njerëzve janë kufizuar, duke argumentuar se qytetarët e mbrojtur të Erdoganit përballë kërcënimeve unike të sigurisë, përfshirë përpjekjen për grusht shteti të vitit 2016.

Ozer Sencar, kryetar i sondazhit MetroPoll, tha se përforcimi i çështjeve të politikës së jashtme dhe sigurisë përpara zgjedhjeve i lejon Erdoganit të konsolidojë bazën e tij të votuesve – një referencë për vërejtjet e Erdoganit për Suedinë dhe NATO-n.

Ai “krijon një perceptim të një “udhëheqësi të fortë” brenda Turqisë”, tha ai. /Telegrafi/