Interneti dhe propaganda: Si të ruhemi nga manipulimi?

Investimi në arsim dhe zhvillimin e të menduarit kritik është më i rëndësishëm se kurrë, pasi do të ndihmojë në kufizimin e rreziqeve të dezinformimit të paraqitura nga ardhja e teknologjive të tilla si interneti dhe inteligjenca artificiale (AI).

Në raportin më të ri mbi arsimin dhe teknologjinë, të publikuar më 26 korrik 2023, Raporti Global i Monitorimit të Arsimit të UNESCO-s, analizon rreziqet dhe mundësitë që ofrojnë teknologjitë e reja për të ardhmen e arsimit.

Raporti thekson se vetëm rreth gjysma e 15-vjeçarëve në vendet zhvilluara janë në gjendje të dallojnë faktet nga opinionet, raporton euronews.

Me ardhjen e inteligjencës artificiale (AI), më shumë se kurrë, edukatorët luajnë një rol jetik në zhvillimin e të menduarit kritik dhe të autonomisë së nevojshme për të lundruar në teknologjitë e reja.

Siç kemi vërejtur vitet e fundit, fushatat e dezinformimit dhe teoritë e konspiracionit kanë fituar terren, transmeton Telegrafi.

Ndërsa është shqetësuese të shohim ndikimin shpesh morbid të lajmeve të rreme, ne gjithashtu duhet të konsiderojmë se sa të ndjeshëm janë njerëzit ndaj këtyre teorive dhe mungesës së edukimit rreth teknologjisë, gjë që i shtyn disa njerëz të mendojnë se “nëse lajmi është në internet, duhet të jetë e vërtetë”.

Problemet ekzistuese

Një problem ekzistues e ka bërë më të lehtë për njerëzit të besojnë në ide.

Fushatat e dezinformimit nuk kanë pasur sukses nëse janë bazuar vetëm në disa rrethana të caktuara.

Kriza e COVID-19 veproi vetëm si katalizator, duke nxitur një zjarr që kishte qenë i shuar për një kohë të gjatë për shkak të një sërë faktorësh që gradualisht dolën në pah.

Siç tregon raporti i fundit i RSF-së, liria e shtypit është nën kërcënim në shumë vende, duke përfshirë edhe në ato që dikur konsideroheshin si demokratike.

Besimi i publikut në shtyp rrallëherë ka qenë kaq i ulët dhe puna e gazetarëve shpesh denigrohet, edhe pse ata janë themeli i një sistemi të shëndetshëm demokratik.

Lexo po ashtu Narrativa e lajmeve të rrejshme për Kosovën dhe ndikimet e jashtme

Mediat janë polarizuar vitet e fundit, duke favorizuar ideologjitë dhe goditjet ndaj debateve të thella rreth çështjeve sociale.

Mungesa e shkrim-leximit dixhital dhe të menduarit kritik

Është e vështirë të llogaritet numri i lajmeve të rreme.

Publiku i gjerë ka një kuptim shumë të kufizuar të funksionimit të mediave sociale dhe ndonjëherë i pranon si të sakta publikimet e rreme ose me tematika konspirative pa pyetur analizuar burimin e tyre.

Përvetësimi i mjeteve metodologjike lehtësisht të zbatueshme do të ndihmonte pa dyshim në shmangien e këtyre grackave.

Arsyeja kryesore pse lajmet e rreme bëhen virale është mungesa e të menduarit kritik. Një pjesë e popullsisë nuk di të mendojë në mënyrë kritike dhe nuk e analizon informacionin që i shërbehet.

Mediat sociale janë kanalet e preferuara për përhapjen e teorive konspirative dhe dezinformatave.

Rrjetet sociale lejojnë shpërndarjen e shpejtë të dezinformimeve falë ndarjes dhe algoritmeve që nënvizojnë llojin e përmbajtjes që gjeneron reaksione (sa më të ashpra emocionet, aq më virale bëhet informacioni).

Ekziston edhe çështja e moderimit të mediave sociale, e cila në rastin më të mirë është e pamjaftueshme, në rastin më të keq inekzistent.

Si mund ta rregullojmë këtë?

Iniciativat e qytetarëve që plotësojnë punën e shtypit duhet të marrin formë për të zbuluar lajmet e rreme në mediat sociale.

Arma kryesore e dezinformimit është shpërndarja e shpejt. Por, ky dezinformim mund të kontrollohet duke reaguar shpejt për të dhënë shpjegime të thjeshta, të arritshme dhe përmes burimeve të mira.

Për shembull, ka mbi njëzet vullnetarë që punojnë në nismën qytetare “C’est vrai, ça?”, e cila kontrollon postimet në LinkedIn.

Me një mesatare prej dhjetë operacionesh të kontrollit të fakteve në ditë dhe 70 mijë ndjekës, ato ndihmojnë në parandalimin e përhapjes së lajmeve të rreme ose të paktën inkurajojnë të menduarit kritik duke ofruar komente me burim.

Këtu hyn arsimi

Për të ndaluar valën e dezinformimit përpara se të përhapet, ka një zgjidhje që është e thjeshtë në teori, por e vërtetë e vështirë për t’u zbatuar në praktikë: edukimi.

Trajnimi i mësuesve për të punuar dhe përdorur teknologji të reja, në mënyrë që ata të mund t’u përcjellin metodat e të menduarit kritik nxënësve të tyre, qofshin ato media sociale ose mjete të inteligjencës artificiale që gjenerojnë përmbajtje të qasshme për publikun e gjerë (ChatGPT, Midjourney, etj).

Edhe këtu, mund të krijohen partneritete midis shkollave dhe shoqatave të komunitetit për të trajnuar studentët në përdorimin e teknologjive të reja, për t’i inkurajuar ata të vënë në dyshim atë që konsultojnë dhe të përdorin mjetet që kanë në dispozicion për të reflektuar dhe jo thjesht për të konsumuar.

Interneti dhe inteligjenca artificiale janë instrumente të frikshme, që ofrojnë qasje në informacione që më parë nuk ishin të disponueshme.

Por, si çdo mjet tjetër, ata duhet të zotërohen siç duhet. Qasja në njohuri dhe arsim ka qenë gjithmonë një mjet për fuqizimin e njerëzve.

Ndërsa në të kaluarën, sfida për publikun ishte të fitonte qasje në njohuritë e nevojshme për të kundërshtuar dogmat, sot sfida është të klasifikojë masën e informacionit.

Duhet të investojmë në njohuri për ta zgjidhur këtë njëherë e përgjithmonë

Mësimi i teknikave bazë të OSINT (Inteligjencës me Burim të Hapur) – si të zbuloni tekstet ose imazhet e krijuara nga inteligjenca artificiale ose si të analizoni një burim informacioni – janë të gjitha aftësi që janë të arritshme që në moshë shumë të re dhe ndihmojnë në mbrojtjen e mendjes njerëzore kundër manipulimit.

Investimi në arsim dhe në zhvillimin e të menduarit kritik është më i rëndësishëm se kurrë, pasi do të ndihmojë në kufizimin e rreziqeve të dezinformimit të paraqitura nga ardhja e teknologjive të tilla si interneti dhe AI.

Për ta arritur këtë, ne kemi nevojë për angazhim të vërtetë politik dhe qeverisje të ndritur për të analizuar rreziqet dhe të punojmë së bashku për të zhvilluar standarde efektive që na mbrojnë të gjithëve nga lajmet e rreme.

Yoan Blanc është bashkëdrejtues i “C’est vrai ça?”, iniciativë e pavarur që bashkon qytetarët për të luftuar lajmet e rreme. /Telegrafi/