Çfarë ndodh kur aeroplanët ‘ndeshen’ me retë e hirit vullkanik?

Udhëtarët e fluturimeve të ardhshme në dy aeroportet ndërkombëtare të Havait janë këshilluar nga Departamenti i Transportit i shtetit që të kontrollojnë linjat e tyre ajrore përpara se të nisen, për shkak të shpërthimit të vazhdueshëm vullkanik në Mauna Loa.

Mauna Loa është vullkani më i madh aktiv në botë dhe kjo është hera e parë që shpërthen në gati katër dekada.

Sipas mediave të huaja, përcjell Telegrafi, Administrata Federale e Aviacionit e SHBA tha në një deklaratë se “po monitoron nga afër shpërthimin vullkanik dhe do të lëshojë këshilla për trafikun ajror pasi të përcaktohet madhësia e resë së hirit”.

Retë e hirit vullkanik janë një rrezik serioz për aviacionin, duke reduktuar dukshmërinë, duke dëmtuar kontrollet e fluturimit dhe në fund të fundit duke shkaktuar dështimin e motorëve të aeroplanëve.

‘Takimet’ midis aeroplanëve dhe hirit vullkanik mund të ndodhin sepse retë e hirit janë të vështira për t’u dalluar nga retë e zakonshme, si vizualisht ashtu edhe në radar, sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA-së.

Retë e hirit gjithashtu mund të lëvizin në distanca të mëdha nga burimi i tyre.

Në vitin 2010, një shpërthim vullkanik në Islandë dërgoi një “valë” të madhe hiri që lëvizte përtej Atlantikut, duke shkaktuar ndërprerje masive në trafikun ajror në të gjithë Evropën Perëndimore.

Pas krizës, rregullatorët ndërkombëtarë të aviacionit prezantuan udhëzime të reja për menaxhimin e rrezikut mbi sigurinë e fluturimit dhe hirin vullkanik.

Pse retë e hirit vullkanik rrezikojnë aeroplanët?

Në përgjigje të krizës në Islandë, prodhuesi evropian i aeroplanëve Airbus tha në udhëzimin e tij operativ se fluturimi përmes reve të hirit duhet të shmanget me të gjitha mjetet.

Airbus theksoi se përvoja kishte treguar se dëmtime të kushtueshme mund të ndodhin në sipërfaqet e aeroplanëve, xhamin e përparmë – ndërsa sistemet e ventilimit, hidraulikës, elektronike dhe të të dhënave ajrore mund të ndikohen gjithashtu.

Në mënyrë kritike, kompania tha se ‘gëlltitja’ e hirit vullkanik nga motorët mund të shkaktojë përkeqësim serioz të performancës së motorit për shkak të erozionit të pjesëve lëvizëse dhe bllokimit të pjesshëm ose të plotë të grykave të karburantit.

Hiri vullkanik përmban grimca, pika e shkrirjes e të cilave është nën atë të temperaturës së brendshme të motorit.

Gjatë fluturimit këto grimca do të shkrihen menjëherë nëse kalojnë nëpër një motor.

Duke kaluar nëpër turbinë, materialet e shkrira ftohen me shpejtësi, ngjiten në turbinë dhe shqetësojnë rrjedhën e gazeve me djegie me presion të lartë.

Në rastin më të keq, ky çrregullim i rrjedhës mund të bllokojë motorin, tha prodhuesi.

A mund të detektohen këto re hiri?

Çdo vit miliona pasagjerë fluturojnë mbi rajone vullkanike aktive si Islanda dhe Paqësori i Veriut.

USGS vlerëson se ka rreth 1,350 vullkane potencialisht aktive në mbarë botën, me 161 prej tyre në Shtetet e Bashkuara dhe territoret e saj.

Duke qenë se radari i motit nuk është efektiv në zbulimin e reve të hirit vullkanik, pilotët mbështeten në parashikimet e sakta të shpërthimeve vullkanike përgjatë rrugëve të tyre ajrore.

Në këtë drejtim, ekzistojnë nëntë Qendra Këshillimore për Hirin Vullkanik (VAAC) në mbarë botën të përcaktuara nga organizatat ndërkombëtare për të ofruar këshilla të ekspertëve për agjencitë kombëtare meteorologjike rreth vendndodhjes dhe lëvizjes së pritshme të reve të hirit vullkanik.

A ka pasur ndonjë incident fatal?

Jo. Por një numër aeroplanësh kanë fluturuar në retë e hirit gjatë viteve, duke rezultuar në disa incidente gati fatale.

Në prill të vitit 1982, Fluturimi 009 i British Airways në rrugë për në Auckland nga Londra fluturoi në një re pluhuri dhe hiri të hedhur nga shpërthimi i malit Galunggung, në ishullin indonezian Java, duke rezultuar në dështimin e të katër motorëve të tij.

Për fat të mirë, pilotët ishin në gjendje të “shtynin” Boeing 747-200 aq larg sa për të dalë nga reja e hirit, përpara se tre nga motorët të rindizeshin, duke lejuar fluturimin të devijonte në Xhakartë dhe të kryente një ulje të sigurt.

Ngjarja u kujtua gjithashtu për njoftimin e bërë nga kapiteni jashtëzakonisht i qetë i aeroplanit, Eric Moody.

Ai u tha pasagjerëve: “Zonja dhe zotërinj, është kapiteni juaj që flet. Ne kemi një problem të vogël. Të katër motorët janë ndalur. Ne po bëjmë çmos për t’i vënë nën kontroll. Besoj se nuk jeni shumë në ankth?”.

Ndërsa në dhjetor të vitit 1989, KLM Flight 867 në rrugë për në Anchorage në Alaskë nga Amsterdami fluturoi në një re me pamje normale, e cila doli të ishte një re hiri vullkanik – rezultat i një shpërthimi të malit Redoubt, një vullkan në vargmalin Aleutian.

Pilotët e rritën fuqinë në një përpjekje për t’u ngjitur nga reja, por të katër motorët në Boeing 747-400 dështuan menjëherë pas kësaj dhe sistemi elektrik i gatishmërisë dështoi.

Për fat të mirë, ekuipazhi arriti të rindizte motorët, dy në të njëjtën kohë, duke i mundësuar aeroplanit të ulej në mënyrë të sigurt në Anchorage, pavarësisht nga dëmtimet e shumta në xhamin e përparmë, sistemet e brendshme dhe elektronikës. /Telegrafi/