Çfarë mund të bëjnë punëtorët nëse shkarkohen nga Inteligjenca Artificiale?

Nga: Sarah O’Connor / The Financial Times
Përkthimi: Telegrafi.com

Një ditë, në muajin e kaluar, një burrë me mjekër të bardhë të rregulluar qëndronte në trotuarin përpara selisë qendrore të Uber-it në Londër. Ai mbante një dosje transparente plastike që përmbante një grumbull letrash, email-esh të printuara dhe një hartë të vizatuar me dorë e të shënuar me kujdes.

Ghulam Qadir u “çaktivizua” nga Uber-i në vitin 2018 pas asaj që ai e përshkroi si një keqkuptim lidhur me një pasagjere që pagoi me para në dorë kur aplikacioni e kishte anuluar udhëtimin e saj. Ai përpiqej t’i shpjegonte Uber-it se çfarë kishte ndodhur (prandaj është harta), por tha se askush nuk e dëgjoi. Madje, në rast u përfshi edhe deputeti që përfaqësonte atë. Të drejtohesh te deputeti yt, duket se është bërë një version i shoferëve të Uber-it për të shtypur vazhdimisht butonin zero gjatë një telefonate për shërbim ndaj klientit, kur thjesht do të flasësh me një njeri. Qadiri mendonte se kjo ishte absurde. “Parlamenti duhet të merret me çështje e botës dhe jo me problemet e mia personale”, tha ai.

Lexo po ashtu nga Sarah O’Connor:

– Të mos i nënvlerësojmë njerëzit si “humbës të IA-së”
– Konceptet e reja të Perëndimit për “punën e mirë”
– Pse shtetet po shtyhen në tërheqjen e punëtorëve migrantë?
– Të rinjtë po e vuajnë recesionin social

Ai ndodhej te zyra e Uber-it për të dorëzuar një peticion me 10 mijë nënshkrime nga shoferët dhe përkrahësit e tyre, i organizuar nga platforma për të drejtat e punëtorëve, Organise, për të protestuar kundër asaj që ata e quajnë “shkarkime të automatizuara” dhe “çaktivizime të padrejta”.

Uber-i, nga ana e vet, tha se politikat e tij janë përmirësuar shumë gjatë 12 deri në 18 muajt e fundit dhe se çdo shofer tashmë ka të drejtë të kërkojë që rasti i tij të shqyrtohet nga një panel ekspertësh. “Ne punojmë vazhdimisht për të siguruar që qasja jonë të jetë transparente dhe e drejtë”, tha një zëdhënës. Por, peticioni është një tregues i tensionit të nënvlerësuar në qasjen e qeverisë britanike ndaj së ardhmes.

Nga njëra anë, kryeministri ka premtuar të heqë pengesat burokratike për të futur Inteligjencën Artificiale [IA] “në venat” e ekonomisë britanike, i bindur se ajo do të nxisë produktivitetin dhe për rrjedhojë edhe rritjen ekonomike. Nga ana tjetër, qeveria ka premtuar gjithashtu ta punën më të drejtë dhe më të sigurt për punëtorët me paga të ulëta.

Sigurisht, këto qëllime nuk janë domosdo të papajtueshme.

Është në interesin e punëtorëve të bëhen më produktivë, me kusht që ata të përfitojnë një hise nga fitimet që vijnë nga rritja e produktivitetit. Dhe, shumë punonjës tashmë po zgjedhin të përdorin mjete të IA-së gjenerative (madje, nganjëherë edhe pa dijeninë e punëdhënësve), sepse e shohin vlerën që kanë këto mjete në shkurtimin e kohës për detyra të caktuara, si për shembull për të shkruar email-e.

Por, një ndër përdorimet gjithnjë e më të zakonshme të IA-së dhe mjeteve të tjera algoritmike është marrja e vendimeve me peshë për punëtorët – që nga rekrutimi deri te menaxhimi i performancës. Një sondazh i OECD-së i kryer vitin e kaluar, me më shumë se gjashtë mijë menaxherë të nivelit të mesëm në Francë, Gjermani, Itali, Japoni, Spanjë dhe ShBA, tregoi se përdorimi i mjeteve të menaxhimit algoritmik, fillimisht të bëra të njohura nga kompani të tezgave [gig company – sistem në të cilin pozicionet e përkohshme janë të zakonshme dhe organizatat punësojnë punëtorë të pavarur për angazhime afatshkurtra] si Uber-i, është tashmë i përhapur gjerësisht.

Norma e përdorimit varionte nga 90 për qind në ShBA deri në 40 për qind në Japoni. Megjithatë, edhe vetë menaxherët dukeshin disi të shqetësuar për këto mjete. Gjashtë nga dhjetë thanë se teknologjia përmirësonte cilësinë e vendimmarrjes së tyre, por gati dy të tretët kishin të paktën një shqetësim. Shqetësimi më i përmendur ishte mungesa e përgjegjësisë së qartë në rast të një vendimi të gabuar, ndjekur nga paaftësia për të kuptuar logjikën e vendimeve të algoritmit dhe mbrojtjen e pamjaftueshme të shëndetit fizik dhe mendor të punëtorëve.

Në Mbretërinë e Bashkuar, këto tensione shfaqen qartë në projektligjin për të dhënat (Use & Access / Përdorimi dhe qasja), i cili po shqyrtohet aktualisht në Parlament. Sindikatat janë të shqetësuara se një dispozitë në këtë ligj mund të dobësojë mbrojtjen ligjore lidhur me përdorimin e vendimmarrjes së automatizuar. Ligji do të kalonte nga një ndalim i përgjithshëm me disa përjashtime, në një supozim të përgjithshëm për të lejuar, bashkë me disa masa mbrojtëse – si për shembull e drejta e individit për të kundërshtuar një vendim që prek atë, për të marrë një shpjegim se si është marrë vendimi dhe për të kërkuar ndërhyrjen e një njeriu.

Për Adam Cantwell-Cornin, zyrtar politik në TUC [Trades Union Congress], në organizatën ombrellë për sindikatat, problemi është se këto masa mbrojtëse do ta vendosnin barrën mbi individin dhe zakonisht do të hynin në fuqi vetëm pas ndodhjes së një ngjarjeje. “Le të themi që një punëtor merr një vendim për shkarkim, vlerësim performance, rekrutim apo çfarëdo qoftë – së pari duhet ta kuptosh që një vendim i tillë është marrë … më pas duhet të kalosh disa pengesa ligjore dhe burokratike për të kërkuar informacion dhe për ta kundërshtuar atë”, tha ai. “Edhe në mjediset ku ka aktivitet të fortë dhe aktiv të sindikatave, kjo është shumë e vështirë. Në vendet e punës me pasiguri të lartë, kjo bëhet pothuajse e pazbatueshme”.

Mbrojtjet aktuale ndaj vendimeve të automatizuara janë tashmë dobët të zbatueshme. Por, parimi pas ndryshimit ligjor mbetet i rëndësishëm. Mantra pro-teknologjike e Luginës së Silikonit [Silicon Valley], “vepro shpejt dhe shkatërro gjëra”, nuk funksionon aq mirë nëse “gjërat” që mund të shkatërrohen janë në fakt njerëz – duke qëndruar në trotuar, me një grumbull email-esh të printuara në duar. Sidomos nëse je një qeveri që ka premtuar se do të jetë në anën e tyre. /Telegrafi/