Çfarë ka ndryshuar një vit pas kthimit të Talebanëve në Afganistan

Një vit më parë, Talebanët hynë në kryeqytetin afgan Kabul, ndërsa forcat e huaja përfunduan tërheqjen e tyre prej Afganistanit.

Duke folur për Talebanët në atë kohë, Zabihullah Mujahid bëri një sërë premtimesh dhe një epokë të re për shtetin afgan, raporton bbc.

Pra, a i ka mbajtur regjimi premtimet e tij?

“Ne do t’i lejojmë gratë të punojnë dhe të studiojnë… gratë do të jenë shumë aktive, por brenda kornizës së Islamit’”.

Regjimi i mëparshëm i Talebanëve, në vitet 1990, kufizoi rëndë lirinë e grave – dhe që nga marrja e pushtetit nga Talebanët vitin e kaluar, një sërë kufizimesh janë vendosur sërish ndaj grave në Afganistan.

Lexo po ashtu Një vit e talebanëve në Afganistan: Gratë po rikthehen në kohët e errëta

Rregulloret për veshjen dhe ligjet që ndalojnë hyrjen në zonat publike pa një kujdestar mashkull janë zbatuar, transmeton Telegrafi.

Në muajin mars, shkollat u rihapën për një vit të ri akademik, por Talebanët anuluan një premtim të mëparshëm dhe vajzat aktualisht nuk lejohen të ndjekin shkollën e mesme.

Talebanët kanë fajësuar mungesën e mësueseve gra dhe nevojën për të rregulluar ndarjen e objekteve. Kjo ka prekur rreth 1.1 milion nxënës, sipas Kombeve të Bashkuara dhe ka provokuar kritika të gjera ndërkombëtare. Arsimi në shkollën fillore për vajzat është lejuar.

Disa universitete publike u rihapën për burra dhe gra në muajin shkurt.

Por pjesëmarrja e grave në fuqinë punëtore ka rënë që nga marrja e pushtetit nga Talebanët verën e kaluar, sipas Bankës Botërore.

Pjesëmarrja e grave në fuqinë punëtore ishte rritur nga 15 për qind në 22 për qind në pak më shumë se një dekadë, midis 1998 dhe 2019.

Lexo po ashtu "Ne i respektojmë shumë gratë": Talebanët mbajnë samitin me 3000 delegatë, të gjithë burra

Megjithatë, me Talebanët që vendosën më shumë kufizime në lëvizjet e grave jashtë shtëpisë që nga kthimi i tyre në pushtet, përqindja e grave që punojnë në Afganistan u tkurr në 15 për qind në vitin 2021.

Një raport i Amnesty International në muajin korrik thoshte se Talebanët kishin “shkatërruar të drejtat e grave dhe fëmijëve” në Afganistan. Ai theksoi abuzimin dhe torturën e ushtruar ndaj disa grave që kishin marrë pjesë në protesta kundër kufizimeve të reja të vendosura ndaj tyre.

“Ne do të punojmë…për të rigjallëruar ekonominë tonë, për rindërtimin tonë, për prosperitetin tonë”.

Në muajin qershor, Këshilli i Sigurimit i OKB-së raportoi se ekonomia afgane ishte tkurrur me rreth 30-40 për qind që nga marrja e pushtetit nga Talebanët në muajin gusht të vitit të kaluar.

Një vlerësim nga organi zyrtar që mbikëqyrë përpjekjet e rindërtimit të financuara nga SHBA-të arriti në përfundimin se megjithëse një pjesë e ndihmës ndërkombëtare vazhdon të rrjedhë në vend, kushtet ekonomike mbeten “të tmerrshme” në Afganistan.

Pezullimi i shumicës së ndihmës ndërkombëtare dhe ngrirja e qasjes në rezervat valutore afgane ka pasur pasoja të rënda ekonomike për vendin.

Për të kompensuar, Talebanët kanë kërkuar të rrisin të ardhurat nga taksat, si dhe të rrisin eksportet e qymyrit për të përfituar nga çmimet më të larta globale.

Një buxhet tre mujor i shpallur në muajin janar të këtij viti tregoi se Talebanët kishin mbledhur afro 400 milionë dollarë të ardhura të brendshme midis shtatorit dhe dhjetorit të vitit 2021.

Por ekspertët kanë ngritur shqetësime për mungesën e transparencës në mënyrën se si janë grumbulluar këto para.

Lexo po ashtu Talebanët urdhërojnë prezantueset televizive afgane t’i mbulojnë fytyrat

Humbja e mbështetjes ndërkombëtare, sfidat e sigurisë, çështjet e lidhura me klimën dhe inflacioni global i ushqimit po kontribuojnë në situatën ekonomike që po përkeqësohet me shpejtësi, transmeton Telegrafi.

“Nuk do të ketë prodhim droge në Afganistan… ne do ta sjellim përsëri prodhimin e opiumit në zero”.

Premtimi i Talebanëve për të trajtuar kultivimin e lulëkuqes së opiumit pasqyron një politikë që ata prezantuan me njëfarë suksesi kur ishin të fundit në pushtet më shumë se dy dekada më parë.

Opiumi përdoret për prodhimin e heroinës – dhe Afganistani ka qenë, deri më tani, burimi më i madh i opiumit në botë për shumë vite.

Në muajin prill të këtij viti, Talebanët shpallën ndalimin e rritjes së lulëkuqeve.

Nuk ka të dhëna të sakta se si ka përparuar masat shtrënguese, megjithëse raportet nga disa zona ku rriten lulëkuqe në provincën Helmand në jug sugjerojnë se Talebanët kanë detyruar fermerët të shkatërrojnë fushat me lulëkuqe.

Një raport zyrtar i SHBA-së në muajin korrik vuri në dukje se megjithëse Talebanët rrezikonin të humbnin mbështetjen nga fermerët dhe të tjerët të përfshirë në tregtinë e drogës, ata “duken të përkushtuar ndaj ndalimit të tyre të narkotikëve”.

Megjithatë, Dr David Mansfield, një ekspert për ekonominë e drogës në Afganistan, thekson se prodhimi kryesor i lulëkuqes së opiumit do të ishte korrur tashmë në kohën kur u vendos ndalimi.

“Kultivimi i dytë [vjetor] në Afganistanin jugperëndimor është zakonisht një kulturë e vogël… kështu që shkatërrimi i saj… nuk do të ketë pasur një ndikim të rëndësishëm”, thotë Dr. Mansfield.

Lexo po ashtu "Natën nuk mund të fle, fëmijët po qajnë se janë të uritur" - Afganët po shesin organet dhe fëmijët për të mbijetuar nën sundimin e Talebanëve

Vlen gjithashtu të theksohet se prodhimi dhe prodhimi i barnave të tjera, si meta kristal, ka ardhur duke u rritur, edhe pse Talebanët kanë ndaluar një bimë të egër (efedra) që përdoret për ta bërë atë.

“Ne jemi të përkushtuar për të garantuar sigurinë”.

Edhe pse konflikti që solli Talebanët në pushtet ka përfunduar kryesisht, ka pasur ende mbi 2,000 viktima civile (700 të vdekur dhe mbi 1,400 të plagosur) të raportuara nga gushti i vitit të kaluar deri në mes të qershorit të këtij viti, sipas të dhënave të OKB-së.

Megjithatë, këto shifra janë shumë më të ulëta në krahasim me vitet e mëparshme kur konflikti ishte në kulmin e tij.

Rreth 50 për qind e viktimave që nga gushti i vitit 2021 i atribuohen veprimeve të grupit Shteti Islamik-Khorasan (ISIS-K), një degë e grupit të Shtetit Islamik ende aktiv në Afganistan.

Në muajt e fundit, disa sulme të ISIS-K kanë ndodhur duke synuar civilët, veçanërisht në zonat urbane me popullsi shiite myslimane ose pakicë të tjera.

Prania e forcave të tjera anti-talebane, si Fronti i Rezistencës Kombëtare (NRF) dhe Fronti i Lirisë së Afganistanit (FSHF), është rritur gjithashtu.

Lexo po ashtu Rrëfimi prekës nga Afganistani, gjendet foshnja që u filmua duke ia dorëzuar një ushtari përmes rrethojës gjembore

“Mjedisi i përgjithshëm i sigurisë po bëhet gjithnjë e më i paparashikueshëm”, njoftoi OKB-ja në muajin qershor, duke përmendur praninë e një grupi të veçantë militant kundër Talebanëve që janë të pranishëm në vend.

Sipas OKB-së, ka pasur gjithashtu një rritje të konsiderueshme të shkeljeve të të drejtave të njeriut, duke përfshirë vrasjet jashtëgjyqësore, ndalimet dhe torturat nga Talebanët.

Midis gushtit të vitit 2021 dhe qershorit të 2022-s, ajo regjistroi të paktën 160 vrasje pa u zhvilluar procese gjyqësore ndaj ish-zyrtarëve të qeverisë dhe forcave të sigurisë. /Telegrafi/