In Memoriam: Gene Hackman (1930–2025) – yll në çdo film ku luajti

Nga: Peter Bradshaw, kritik filmi / The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com

Ndërsa filmi përfundon, këndvështrimi ynë lëviz ngadalë nga njëra anë te tjetra, pa pushim, përpara e mbrapa si një kamerë sigurie në një apartament të shkatërruar. Gjithçka është kthyer përmbys, dërrasë pas dërrase, në një përpjekje të dëshpëruar për të gjetur pajisjen e përgjimit që po spiunonte banorin e apartamentit. Në çdo lëvizje të kamerës, burri duket në një cep, duke luajtur saksofonin. Fatalist, por jo tamam i dëshpëruar; realist, por jo tamam i zhgënjyer – një mjeshtër që është artist në shpirt, nonshalant, madhështor. Interpretimi i Gene Hackmanit si eksperti i përgjimeve Heri Koul, në dramën paranojake të komplotit të Francis Coppolas, Biseda [The Conversation, 1974], ishte një perlë në karrierën e tij. Kouli është një përgjues profesionist që fiksohet pas një bisede që regjistron për një klient misterioz, diçka që, për tmerrin e tij, zbulon një komplot vrasjeje – duke çliruar torturat e tij personale të fajit dhe vetmisë. Filmi kalon nëpër disa variacione të intonacionit dhe tonit, të cilat Heri nuk i kupton deri kur bëhet tepër vonë.

Lexo po ashtu: Filmi i vitit 1974 i cili sot është më aktual se dikur

Vdekja e Gene Hackmanit shënon fundin e një prej periudhave më të mëdha të kinemasë amerikane: Valës së Re amerikane. Hackmani ishte standardi i artë për këtë epokë, qëkur Warren Beatty ia dha shansin e madh për rolin e Buk Barouit në filmin e Arthur Pennit, Boni dhe Klajd [Bonnie and Clyde, 1967]. Ai ishte aktor i karaktereve që, në fakt, ishte një yll; në të vërtetë, ai ishte yll në çdo skenë ku merrte pjesë – me atë fytyrë të sertë, të kthjellët, inteligjente, por jo tërheqëse, gjithmonë në prag të një përçmimi të ftohtë ose të një buzëqeshjeje me dhimbje atërore. Nuk ishte i pashëm si [Robert] Redfordi, as i rrezikshëm dhe seksi si [Jack] Nicholsoni, apo i shkujdesur si [Dustin] Hoffmani; Hackmani ishte normal, por normaliteti i tij ishte i mbingarkuar me intensitet të jashtëzakonshëm. Flokët e tij ishin tipike për kohën: të dredhura, me gjurmë të dukshme të tullacërisë mashkullore. Sot nuk i sheh më yjet me prerje flokësh si të tijat.

Ai ishte i paharrueshëm si polici moskokëçarës dhe racist Xhimi “Popaj” Dojl në Lidhja franceze [The French Connection, 1971] të William Friedkinit dhe në vazhdimin e këtij filmi; mjeshtëror si kleriku Skot në filmin klasik të katastrofës të regjisorit Ronald Neame, Aventura e Poseidonit [The Poseidon Adventure, 1972]; i shkëlqyeshëm si një ish-i dënuar në kryeveprën ekzistenciale të Jerry Schatzbergut, Gogoli [Scarecrow, 1973]; dhe ndoshta i paharrueshëm si detektivi privat i hutuar në Lëvizjet e natës [Night Moves, 1975] të Pennit. Më vonë, ai interpretoi me zgjuarsi Leks Lutorin në filmat e Supermenit, ku rolin kryesor e kishte Christopher Reeve, dhe më pas plutokratin misterioz dhe miliarderin e vetëbërë Xhek Mekan në Eureka (1983) të Nicolas Roegut – një interpretim që me siguri frymëzoi Daniel Day-Lewisin për filmin Do të rrjedhë gjaku [There Will Be Blood].

Karriera e Hackmanit është aq e pasur me arritje të mëdha saqë është pothuajse e pamundur të përmblidhet, por mes tyre është edhe agjenti i FBI-së, Andersoni, në Misisipi në zjarr [Mississippi Burning, 1988] të Alan Parkerit; regjisori i irrituar i filmit, Louel Kolçek, në Kartolina nga ferri [Postcards from the Edge, 1990] të Mike Nicholsit; dhe sherifi i dërrmuar Bill Daget në vesternin E pafalshmja [Unforgiven, 1992] të Clint Eastwoodit. Pa përmendur këtu avokatin misterioz përballë Tom Cruiseit, në filmin Kompania [The Firm, 1993].

Dhe pastaj është kryevepra e tij e vonshme komike – ndoshta kryevepra e tij dhe këtu s’ka asnjë dilemë: Rojal Tenenbaumi në Familja Tenenbaum [The Royal Tenenbaums, 2001] të Wes Andersonit, një burrë i çnderuar dhe i varfëruar që trillonte një kancer në stomak për të mundësuar rikthimin në familjen e tij, te ish-bashkëshortja e tij (që luhet nga Anjelica Huston me po aq mjeshtëri) dhe fëmijët e tyre të rritur, tre gjenialë të çuditshëm dhe me cene që interpretohen nga Ben Stiller, Gwyneth Paltrow dhe Luke Wilson.

Ajo që është kaq e jashtëzakonshme në këto interpretime është se mosha e Hackmanit duket sikur nuk ndryshon kurrë: ai gjithmonë duket i fuqishëm, i sertë dhe diku në të 40-at apo të 50-at. Hackmani i Rojal Tenenbaumit mund të merrte lehtësisht rolin e Hackmanit të Popaj Dojlit.

Si polici i ashpër në Lidhja franceze – për të cilin ai fitoi çmimin Oscar për aktorin më të mirë – Hackmani ka shumë skena të paharrueshme ku nuk bën asgjë përveçse patrullon nëpër qytet: në atë Nju-Jorkun e celuloidit të viteve ’70 të shekullit XX, i regjistruar me zë në film, ku dëgjohen nga larg zhurmat e hapësirës dhe boritë e makinave. Hackmani mund ta luante me mjeshtëri rolin pasiv po aq mirë sa edhe pjesën dinamike: futja e dhunshme raciste në lokalin e njerëzve me ngjyrë, dhuna ndaj të dyshuarve, shpërthimet e zemëruara dhe përçmuese, dhe toni i heshtur i trishtimit. Ky ishte interpretimi që vendosi standardin për të gjitha rolet që ai luajti më pas.

Ai ishte krejt ndryshe si Heri Mosbi në Lëvizjet e natës. Mosbi është një detektiv privat, me mustaqe karakteristike të viteve ’70 të shekullit XX, që thekson zhgënjimin, meqë është i ngarkuar me detyrën e gjurmimit të një vajze adoleshente të arratisur, ndërsa njëkohësisht spiunon edhe gruan e një klienti, por që përplaset me një rrëmujë të ndërlikuar që nuk arrin ta zgjidhë kurrë. Filmi i dha atij një nga citatet më të famshme. Kur refuzon mundësinë për të parë filmin Nata ime te Moda [Ma Nuit Chez Maud] të Eric Rohmerit, ai thotë: “E pashë një herë një film të Rohmerit. Ishte si të shihje ngjyrën që thahej”. Ai e shqipton këtë fjalë me aq shpërfillje, për çka qeshin adhuruesit e filmit.

Po aq i shkëlqyer është interpretimi i tij në Eureka të Roegut, një triler metafizik i nënvlerësuar, i bazuar në një krim të vërtetë, i cili i jep Hackmanit një nga rolet më të mira të karrierës së tij: një kërkues thesari që pasurohet dhe tërhiqet në Bahama, ndërsa jeton me frikën se pasurinë do t’ia marrë e bija (Theresa Russell) dhe dy investitorë të pamëshirshëm nga mafia e Majamit (Joe Pesci dhe Mickey Rourke). Përsëri, Hackmani godet të gjitha notat e duhura të sfidës së qetë, pa frikë dhe i painteresuar për gjithçka, përveç demonëve të çuditshëm brenda mendjes së tij.

Në fund, më vjen gjithmonë në mendje interpretimi i tij në Familja Tenenbaum, një rol që ndërtohet mbi reputacionin e tij si një burrë i fuqishëm, që nuk i duron budallallëqet, por që nuk satirizon apo nuk e ridimensionon karrierën e tij të mëparshme. Kostumi i tij i vjetër me vija të bardha, cigarja në kamish, syzet, buzëqeshja e tij e paepur, madje edhe flokët paksa të gjatë, janë të gjitha të përsosura – ashtu si momenti kur më në fund detyrohet të gëlltisë krenarinë e tij dhe të pranojë një punë në hotelin “Pallati Lindberg”, duke mbajtur kapele dhe duke veshur një uniformë të lirë, por të qepur çuditërisht mirë. Diksioni i tij është i përkryer, veçanërisht kur flet me nipërit e tij të hutuar për nënën e tyre, renë e tij, e cila ka vdekur në një aksident ajror: “Nëna juaj ishte një grua shumë tërheqëse”.

Nuk ka kuptim ta quash Hackmanin të thjeshtë kur prania e tij ishte kaq e fuqishme; në disa mënyra, ai shprehte forcën e një atleti të pensionuar që bëhet komentator sportiv, ose, në këtë aspekt, të trajnerit të basketbollit në shkollën e mesme kur interpretoi në Gjuajtja më e mirë [Hoosiers, 1986]. Për katër dekada, interpretimet e Gene Hackmanit i dhanë formë dhe strukturë kinemasë amerikane. /Telegrafi/