Politika e jashtme e ShBA-së më 2025

Ndërsa zgjedhjet presidenciale në ShBA po afrohen, shumë njerëz po pyesin se çfarë do të thonë ato për politikën e jashtme amerikane. Përgjigja është e mbështjellë në pasiguri.

Së pari, kush do t’i fitojë zgjedhjet? Në fillim të verës, sondazhet treguan se Donald Trump ishte shumë përpara presidentit Joe Bidenit. Por, tani që nënpresidentja Kamala Harris është bërë kandidate e Partisë Demokratike, sondazhet e tregojnë atë me një epërsi të lehtë. Problemi, sigurisht, është se nëse ndjenjat e votuesve mund të luhaten kaq shpejt, të parashikosh se ku do të qëndrojnë më 5 nëntor është e pamundur. Ndërsa Harris ka demonstruar aftësi mbresëlënëse politike, politika demokratike është plot surpriza.

Së dyti, liderët dhe aktorët e huaj gjithashtu kanë një “votë”, në kuptimin që sjellja e tyre mund të ndryshojë papritur agjendën e ShBA-së dhe probabilitetet e rezultateve të ndryshme. Politika modeste e jashtme që George W. Bush përshkroi gjatë fushatës së tij të vitit 2000 nuk ishte aspak e ngjashme me politikën që ai ndoqi pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001. Kush e di se çfarë lloj befasie mund të ketë Vladimir Putin apo Xi Jinping!

Deklaratat e fushatës ofrojnë disa sugjerime rreth politikës, sigurisht. Nëse Harris fiton, mund të pritet një vazhdim i politikës së Bidenit, megjithëse me disa rregullime. Ajo duket se i kushton më pak theks promovimit të demokracisë – një nga temat më të mëdha të Bidenit – dhe flet pak më shumë për të drejtat palestineze. Në përgjithësi, megjithatë, ajo do të ndiqte të njëjtën politikë të përforcimit të aleancave të ShBA-së dhe promovimit të multilateralizmit.

Trump është më i paparashikueshëm. Ndërsa të gjithë politikanët e tendosin të vërtetën, ai ka famë të keqe në këtë drejtim. Është e vështirë të dihet se cilat deklarata mund të bëhen politikë. Retorika e tij rreth unilateralizmit dhe uljes së aleancave dhe institucioneve shumëpalëshe na tregon diçka për tendencën e politikës së tij të jashtme, por nuk u përgjigjet pyetjeve për çështje specifike.

Vëzhguesit shpesh përpiqen të përmirësojnë parashikimet e tyre duke parë këshilltarët e kandidatëve. Dora kryesore e politikës së jashtme të Harris është Philip Gordon, një centrist pragmatik, shumë i respektuar, i cili ka trajtuar çështjet evropiane dhe të Lindjes së Mesme në administratat e mëparshme demokrate përpara se të bëhej këshilltari kryesor për politikën e jashtme të zëvendëspresidentit.

Në të kundërt, është e vështirë të identifikohet një figurë e krahasueshme në kampin Trump – megjithëse shtypi përmend ndonjëherë Robert O’Brien, këshilltarin e fundit të Trumpit për sigurinë kombëtare. Ajo që ne dimë është se Trump është bërë pishman që emëroi republikanë tradicionalë në role kyçe gjatë mandatit të tij të mëparshëm, pasi ata ia kufizuan siç duhet lirinë e tij të veprimit dhe i bënë politikat e tij më të moderuara nga sa dëshironte.

Vlen gjithashtu të theksohen disa ngjashmëri mes dy kandidatëve. Më e rëndësishmja janë qëndrimet e tyre për Kinën. Tani ekziston një konsensus i gjerë dypartiak se Kina nuk ka luajtur drejtë për çështjet e tregtisë dhe të pronësisë intelektuale dhe se sjellja e saj e kategorike në Detet e Kinës Lindore dhe Jugore po kërcënon aleatët amerikanë si Japonia dhe Filipinet. Kina ka thënë shumë herë se nuk do të përjashtonte përdorimin e forcës për të pushtuar Tajvanin, të cilin e konsideron si një provincë të sajën. Në shumë mënyra, Biden vazhdoi politikën e Trump për Kinën dhe Harris ka të ngjarë të bëjë të njëjtën gjë, me disa rregullime.

Një ngjashmëri e dytë mes kandidatëve është refuzimi i politikave ekonomike neoliberale. Gjatë presidencës së Trump, ShBA braktisi qasjen tradicionale republikane (epokës së Reganit) ndaj tregtisë, rriti tarifat dhe uli pjesëmarrjen në Organizatën Botërore të Tregtisë. E gjithë kjo u bë nën drejtimin e Përfaqësuesit të Tregtisë së ShBA, Robert Lighthizer, i cili mbetet me ndikim në rrethin e Trump.

Trump gjithashtu hodhi poshtë Partneritetin Trans-Paqësor që Barack Obama kishte negociuar, dhe Biden më pas nuk bëri asgjë për t’u ribashkuar me atë marrëveshje ose për të hequr tarifat e Trumpit për importet nga Kina. Në fakt, Biden shkoi më tej duke futur kontrolle të reja të eksporteve të fokusuara në teknologji kundër Kinës (të miratuara me ligjin e ashtuquajtur si ngritja e një “gardhi të lartë rreth një oborri të vogël”). Me lidhjet e saj me industrinë e teknologjisë amerikane si një kaliforniane, Harris nuk ka gjasa të ulë gardhin. Dhe Trump, në mos për gjë tjetër, do të zgjerojë oborrin.

Për më tepër, si Trump ashtu edhe Harris janë zotuar të rrisin fuqinë e fortë amerikane – ushtarakisht dhe ekonomikisht – përmes investimeve në buxhetin e mbrojtjes dhe bazën industriale të mbrojtjes. Të dy gjithashtu mund të pritet të vazhdojnë programin aktual të modernizimit të armëve bërthamore dhe të promovojnë zhvillimin e armëve të reja që përdorin inteligjencën artificiale.

Një nga dallimet më të mëdha ka të bëjë me pozicionet e kandidatëve në Evropë. Trump dhe zëvendësi i tij, J.D. Vance, e kanë bërë të qartë se ata kanë pak interes për të mbështetur Ukrainën dhe NATO-n. Trump pretendon se ai do ta përfundonte luftën shpejt përmes negociatave dhe është e vështirë të shihet se si mund të bëhet kjo pa dobësuar Ukrainën në mënyrë dramatike.

Në Lindjen e Mesme, të dy kandidatët janë zotuar të ruajnë sigurinë e Izraelit dhe të drejtën e tij për vetëmbrojtje, megjithëse Harris flet gjithashtu për një të drejtë palestineze për vetëvendosje. Të dy ndoshta do t’i kërkonin Arabisë Saudite të vazhdonte me normalizimin e marrëdhënieve me Izraelin dhe të dy do të ndërmerrnin një linjë të ashpër ndaj Iranit. Por ndërsa Trump cakton prioritete të ulëta për Afrikën dhe Amerikën Latine, Harris mund të pritet t’u kushtojë më shumë vëmendje atyre rajoneve.

Dallimi më dramatik ka të bëjë me fuqinë bindëse amerikane: Aftësinë për të siguruar rezultatet e dëshiruara nëpërmjet bindjes dhe jo përmes detyrimit ose pagesës. Gjatë presidencës së tij, Trump zgjodhi një unilateralizëm “E para, Amerika” që i bëri vendet e tjera të arrinin në përfundimin se interesat e tyre nuk po konsideroheshin. Ai gjithashtu hodhi poshtë hapur multilateralizmin, në mënyrë më dramatike duke u tërhequr nga marrëveshja e Parisit për Klimën dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë. Biden i anuloi këto lëvizje, por Trump ndoshta do ta kthente ndryshimin, ndërsa Harris do të ruante pjesëmarrjen amerikane. Ajo gjithashtu do të kishte më shumë gjasa se Trump të lëshonte deklarata që promovojnë të drejtat e njeriut dhe demokracinë.

Me pak fjalë, do të ketë zona të mëdha vazhdimësie në politikën e jashtme të SHBA-së, pavarësisht se kush do të fitojë zgjedhjet. Por dallimet midis qëndrimeve të kandidatëve ndaj aleancave dhe multilateralizmit janë të rëndësishme – dhe kjo mund të bëjë të gjithë ndryshimin. /Burimi: Project Syndycate/Në shqip nga: Gazeta “Si”/