PJELLA E NJERIUT

Nga: Natalia Ginzburg
Përktheu: Anxhela Lepuri

Gjatë luftës njerëzit panë shkallmimin e shumë shtëpive; dhe që atëherë nuk ndihen më të mbrojtur në shtëpitë e tyre, siç ndiheshin dikur – të qetë dhe të sigurt. Përnjëmend, ka diçka nga e cila nuk mund të shërohesh; do të kalojnë vitet, por nuk do të shërohemi kurrë. Ndoshta do të kemi përsëri një llambë mbi tavolinë, një saksi me lule apo portretet e të shumëdashurve tanë, por nuk do të besojmë më në asnjërën prej këtyre, sepse një herë e një kohë na u desh t’i braktisnim befas, për t’i kërkuar mandej kotësisht ndër rrënoja.

Është e kotë të besohet se mund të çlirohemi kësisoj prej njëzet viteve që kaluam. Cilido prej nesh, që ka qenë i përndjekur, nuk ka për të gjetur më kurrë paqe. Për ne fjala “hetuesí” do të kumbojë gjithnjë errshëm. Dhe, është e kotë të na thuhet e stërthuhet, që pas fjalës “hetuesí” tanimë gjenden fytyra miqësore, të cilave mund t’iu kërkojmë mbrojtje dhe ndihmë. Tek ne ajo fjalë gjeneron përherë mosbesim dhe trandje. Teksa shoh fëmijët e mi që flenë, mendoj e çliruar se nuk do të më duhet t’i zgjoj natën për t’ia mbathur. Por, nuk është një lehtësim i plotë dhe i thellë. Kam përshtypjen se vonë-vonë do të na duhet të ngrihemi sërish qëmenatë dhe t’ia mbathim, e të lëmë pas gjithçka – dhoma të qeta, letra, kujtime dhe veshje.

Nëse përjetohet njëherë, e keqja assesi nuk harrohet. Kush ka parë shembjen e shtëpive, di qartësisht sa të mira e të paqëndrueshme janë saksitë e luleve, pikturat apo muret e bardha. Di shumë mirë sesi ndërtohet një shtëpi. Një shtëpi ndërtohet me tulla dhe gëlqere dhe mund të shembet. Një shtëpi nuk ka qëndrueshmëri. Mund të shkoqet nga një moment në tjetrin. Pas saksive luleshumë, çajnikëve, tapeteve, dyshemeve shkëlqyese, shfaqet shëmbëlltyra tjetër, e vërtetë -shëmbëlltyra çnjerëzore e shtëpisë së rrënuar.

Nuk do të çlirohemi kurrë nga kjo kllapí. Është e kotë. Nuk do të jemi më kurrë të qetuar – njerëz që mendojnë dhe studiojnë e gdhendin jetën e vet në paqe. Shihni çfarë është bërë me shtëpitë tona. Shihni çfarë është bërë me ne. Nuk do të gjallojmë më kurrë qetthi.

Kemi parë shëmtinë e realitetit mu në fytyrë. Tashmë nuk ndiejmë më neveri. Ka ende nga ata që ankohen se shkrimtarët tiganisin një ligjërim të hidhur dhe të ashpër, se tregojnë gjëra të vështira e të trishta, të cilat që prej së largu paraqesin humbëtirën e realitetit.

Ne nuk mund të mashtrojmë nëpër libra dhe në kurrgjë tjetër që bëjmë. Ndoshta kjo është e vetmja e mirë që na ka ardhur prej luftës. Të mos gënjesh e të mos tolerosh rrenën e tjetrit. Të tillë jemi ne të rinjtë, i tillë është brezi ynë. Më të vjetrit janë ende të dashuruar me gënjeshtrën, me vellot dhe maskat nga të cilat rrethohet realiteti. Ligjërimi ynë i trishton dhe i fyen. Nuk e kuptojnë qasjen tonë ndaj realitetit. Ne jemi pranë thelbit të gjërave. Kjo është e vetmja e mirë që na ka dhënë lufta, por na është dhënë vetëm ne të rinjve. Të tjerëve, më të vjetërve se ne, u ka dhënë vetëm pasiguri dhe frikë. Edhe ne të rinjtë kemi frikë, edhe ne ndihemi të pasigurt në shtëpitë tona, por nuk jemi të pafuqishëm përballë kësaj frike. Kemi një durim dhe një forcë që të tjerët para nesh nuk e kanë njohur.

Për disa, lufta ka zënë fill me nisjen e luftimeve, me shkatërrimin e shtëpive dhe gjermanët; por për të tjerë ka nisur më herët – që në vitet e para të fashizmit – kur ndjenja e pasigurisë dhe e rrezikut të vazhdueshëm ka qenë e ethshme. Rreziku, domosdoshmëria e të fshehurit, domosdoshmëria e të lënit befas ngrohtësinë e shtratit dhe të shtëpisë, për shumë prej nesh ka filluar vite më parë. Ia ka behur që në argëtimet rinore, na ka ndjekur në bankat e shkollës dhe na ka bërë të shohim kudo armiq. Kështu ka qenë për shumë prej nesh, në Itali dhe gjetkë; njëmend besohej se një ditë do të mund të ecnim të lirë në rrugët e qytetit tonë, por sot, teksa ecim, kuptojmë se nuk jemi shëruar prej së keqes. Kështu, detyrohemi të kërkojmë përherë forca të reja, përherë një durim të ri që mund t’ia kundërvëmë çfarëdolloj realiteti. Vihemi në kërkim të një qetësie të brendshme, që nuk lind as nga qilimat dhe as nga saksitë e luleve.

Nuk ka paqe për pjellën e njeriut. Dhelprat dhe ujqërit kanë strofullën e tyre, por pjella e njeriut s’ka ku të mbështetë kokën. Brezi ynë është një gjeneratë njerëzish. Nuk është gjeneratë dhelprash dhe ujqërish. Çdokush prej nesh do të kishte dëshirë ta mbështeste kokën qoftë edhe cepave; çdokush do të donte një strofull të vogël, të thatë dhe të ngrohtë. Por, nuk ka paqe për pjellën e njeriut. Secili prej nesh ka ëndërruar të paktën një herë në jetën e vet, të dremisë mbi diçka, të kapet fort pas një sigurie të çfarëdoshme, në një besim çfarëdo dhe të shtrijë gjatazi gjymtyrët. Por, të gjitha siguritë e deritanishme janë firosur dhe nuk ka besim as kur dremitet.

Gjithsesi, nuk qaravitemi. Ajo që i prekte prindërit tanë, nuk i prek më asfare. Prindërit tanë dhe ata që janë më të vjetër se ne, do të na qortojnë pikërisht për faktin se kemi për të rritur fëmijë. Duan që t’i gënjejmë fëmijët tanë, në të njëjtën mënyrë që na kanë gënjyer neve. Duan që fëmijët tanë të luajnë me kukullat prej lecke në dhomat e admirueshme të trëndafilta, me fidanë dhe lepuj të pikturuar nëpër mure. Duan që t’ua mbulojmë fëmijërinë me vello dhe gënjeshtra, t’ua fshehim me kujdes fytyrën e vërtetë të realitetit. Por, nuk mund ta bëjmë. Nuk mund ta bëjmë me fëmijët që i kemi zgjuar natën dhe i kemi veshur vrullshëm në errësirë, për t’u zhdukur ose për t’u fshehur teksa sirena e alarmit çante qiellin. Nuk mund ta bëjmë me fëmijët, të cilët kanë parë lemerisjen dhe tmerrin në fytyrat tona. Këtyre fëmijëve nuk mund t’u rrëfejmë që i kemi gjetur nëpër lakra, apo t’u themi për të vdekurin se është nisur në një udhëtim të gjatë.

Na ndan një humnerë e pakalueshme nga gjeneratat e mëparshme. Rreziqet e tyre ishin të pakta dhe shtëpitë rrallëherë u shkatërroheshin. Tërmetet dhe zjarret nuk ishin fenomene të vazhdueshme. Gratë bënin punëdore, urdhëronin kuzhinieren për drekën dhe mirëprisnin mikeshat në shtëpi që nuk shkallmoheshin. Çdokush mendonte e studionte dhe kujdesej ta krijonte jetën e vet në paqe. Ish tjetër kohë dhe ndoshta qe më mirë. Ndërsa ne, të pleksur me ankthin tonë, kënaqemi me fatin e motmotshëm të njeriut.