Nga: Elizaveta Ermakova / Daily Art Magazine
Përkthimi: Telegrafi.com
E admirojmë bukurinë dhe plastikën e skulpturave të lashta, se si ato përshtaten në mënyrë harmonike me peizazhin përreth. Por, rrallëherë e pyesim veten nëse këto skulptura iu paraqitën në këtë formë njerëzve të botës së lashtë. Kujdes: kjo mund të jetë tronditëse. Skulpturat e lashta nuk ishin të gjitha të bardha - ato kishin ngjyra!
Lexo po ashtu: Kromofobia dhe sekreti i madh i artit antik
Kjo temë mori hov kryesisht gjatë Rilindjes, kur u krijuan koleksione të mëdha statujash të gërmuara. Artistë si Michelangelo u dashuruan me figurat realiste dhe sipërfaqen e bardhë të paprekur të skulpturave të lashta. Kështu që, kur artistët e Rilindjes nisën t’i imitonin, ata i lanë veprat e tyre të pambaruar në aspektin e ngjyrave. Dhe, ky stil u përvetësua edhe nga brezat e mëvonshëm të skulptorëve. Mermeri i bardhë u bë normë. Johann Joachim Winkelmann, i cili shpesh cilësohet si babai i historisë së artit, shkroi:
Një trup i bukur do të jetë edhe më i bukur, sa më i bardhë të jetë.
Johann Joachim Winkelmann, Historia e artit të lashtë, 1764.
Fillimisht, bardhësia e antikitetit ishte kryesisht një element i kritikës së artit. Por, sa më shumë përparonte kjo ide, aq më shumë ajo merrte edhe një ngarkesë ideologjike, e ndikuar gjithashtu nga besimet për epërsinë e racës së bardhë - siç shihet në një poezi të vitit 1899 nga Rudyard Kipling, Barra e njeriut të bardhë.
Braktisja e idesë së mermerit të bardhë të përsosur shihej pothuajse si katastrofë. Fundja, nëse statuja është e lyer, kjo konsiderohej barbarizëm dhe farsë - jo antikitet i thellë. Prandaj, të gjithë përpiqeshin të injoronin dëshmitë për ngjyrosjen e mermerit. Dhe, ato ishin të shumta!
Gërmimet në qytetet vullkanike (Pompei, Herkulani, Stabia) në shekullin XVIII i dhanë shumë material historianëve të artit për të reflektuar, pasi zbuluan një bollëk polikromie. Në afresket pothuajse të paprekura mund të shohim qartë statuja të ngjyrosura. Kokat e gdhendura në kopsht janë të pikturuara me ngjyra të ndezura.
Në këtë afresk romak, artisti pikturon një tablo nga një statujë e pikturuar, ose, sipas një versioni tjetër, pikturon një skulpturë duke u bazuar në modelin që sheh në pikturë. Të dy versionet tregojnë qartë prejardhjen e pikturuar.
Venera e Lovatelit është një shembull tjetër me ngjyra i një skulpture të lashtë nga Pompei. Shihet qartë se Hyjnesha ishte e lyer. Dhe, Venera ishte punuar nga mermeri parian - një nga materialet më të shtrenjta dhe prestigjioze. Nëse mund të lyesh një material të tillë, si të mos lyheshin të tjerët?
Sarkofagu i Aleksandrit është një tjetër shembull i qartë i mermerit polikrom nga periudha helenistike. Në relievin ku Aleksandri lufton persët në Betejën e Isit, ka gjurmë të dukshme të ngjyrosjes.
Dhe, sigurisht, kemi edhe disa raste të përmendura në literaturë!
Autori romak, Plini Plaku, ishte një figurë shumë e rëndësishme, pa të cilin nuk do të dinim shumë gjëra mbi teknikat e artistëve të lashtë. Ai ka përmendura ngjyrat në veprën e tij enciklopedike, Historia natyrore.
Kur u pyet se me cilat nga veprat e tij në mermer ishte më i kënaqur, Prahksiteli u përgjigj: me ato ku kishte ndërhyrë Nikiasi, sepse i jepte aq shumë rëndësi ngjyrosjes.
Plini Plaku, Historia natyrore, 77–79 p.e.s.
Dëshmi të tjera vijnë edhe nga tragjedia greke Hipsipila:
Shihni! Ngrini sytë dhe ndiqni me vështrim konturat e pikturuara të statujave në fronton.
Euripidi, Hipsipila, rreth 410 p.e.s., vargu 764 N.
Dhe, në këtë unazë prej guri, mund të shohim qartë që artisti ka pikturuar portretin skulpturor.
Dhe, të mos harrojmë që arti grek - si monumental ashtu edhe plastik - ishte i ndikuar fort nga Egjipti. Në artin egjiptian, statujat që nuk janë pikturuar janë të rralla. Ngjyrat e tyre janë ruajtur aq mirë për shkak të kushteve të veçanta klimatike.
Statuja e Augustit nga Prima Porta u zbulua në vitin 1863. Sipas arkeologëve që e gjetën, shumë mbetje ngjyre ishin ende të ruajtura. Tani ato pothuajse janë zhdukur pas një pastrimi të fundit në vitin 1999. Nuk dihet nëse perandori e humbi ngjyrën aksidentalisht, nga pastrimi i tepruar, apo nëse ajo u hoq qëllimisht. Por, në një mënyrë ose tjetër, e njëjta gjë ndodhi me shumë monumente të njohura. Praktika e heqjes së çdo shenje për të rikthyer bardhësinë “e përsosur” ekzistonte deri në fillim të shekullit XX.
Është shumë e rëndësishme të theksohet se kjo është një statujë shembullore. Nëse kështu është bërë statuja e perandorit, atëherë kështu supozohet të kenë qenë të gjitha statujat.
Ka shumë arsye që çuan në krijimin e mitit të mermerit të bardhë. Më të rëndësishmet janë degradimi natyror (drita, klima) dhe pastrimi i skajshëm në muze. Shumëçka nga puna në muze konsistonte në pastrim: ishte e qartë për të gjithë se statuja duhej të ishte e bardhë. Nëse nuk ishte e bardhë, atëherë duhej larë. Deri, në vitet ’60 të shekullit XX, statujat fërkoheshin me furça të forta dhe bustet zhyteshin në ujë. Disa prej tyre tregojnë edhe shenja të përdorimit të limave. Fatkeqësisht, kjo ishte praktikë e zakonshme në shumicën e muzeve perëndimore.
Sot kemi shumë më tepër mundësi për të studiuar skulpturat e lashta. Shkencëtarët mund të nxjerrin dhe analizojnë mostra mikroskopike të ngjyrës për të përcaktuar pigmentet origjinale. Gjithashtu, përdorin dritë ultravjollcë dhe infra të kuqe për të zbuluar gjurmë ngjyrash që përndryshe nuk do të ishin të dukshme.
Sigurisht, restauruesit sot nuk shtojnë ngjyra mbi skulpturat e lashta origjinale. Ata përdorin skanerë tredimensional për të krijuar kopje plastike të skulpturave, të cilat më pas i ngjyrosin.
Iniciativa më e famshme është ekspozita "Perënditë me ngjyra" [Gods in Color], e organizuar nga arkeologu Vinzenz Brinkmann në vitin 2003. Ekspozita u shfaq me emra të ndryshëm në shumë muze të botës dhe paraqiti rikonstruksione që befasuan dhe tronditën publikun e gjerë.
Një nga projektet më të fundit që na mundësoi të shohim këto rikonstruksione ishte ekspozita “Kroma: Skulptura e lashtë me ngjyra” [Chroma: Ancient Sculpture in Color] në Muzeun Metropolitan të Artit në Nju Jork [MET]. Ekspozita u organizua në bashkëpunim me Prof. Vinzenz Brinkmann dhe Dr. Ulrike Koch-Brinkmann, dhe kishte për qëllim “rizbulimin” e ngjyrave të skulpturave të lashta nga koleksioni i antikitetit i MET-it, duke përdorur teknologji tredimensionale dhe realitet të shtuar.
Rikonstruksionet e paraqitura duhet të shihen si pjesë e një eksperimenti. Shkencëtarët janë të detyruar të bëjnë disa supozime të bazuara. Është përcaktuar me saktësi cilat pigmente janë përdorur në antikitet, por vetëm në raste të rralla është e mundur të rikrijohen të gjitha pigmentet që janë përdorur për të ngjyrosur një statujë të caktuar.
Ngjyra mund ta bënte mermerin të dukej njerëzor ose hyjnor, dhe të krijonte emocion e dramë. Ajo i sillte në jetë tregimet dhe mitet. Të shohësh ngjyra mbi skulpturat e lashta mund të na afrojë pak më shumë me të njohjen e botës së lashtë - ashtu siç ishte ajo vërtet. /Telegrafi/
