A dua të shikoj filma artistikë bashkë me fashistët? Jo, faleminderit Berlin!

Nga: Fatma Aydemir / The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com

Kur bashkëkryesuesja e festivalit ndërkombëtar të filmit në Berlin, Mariette Rissenbeek, javën e kaluar në një intervistë deklaroi se festivali nuk përpiqet të pozicionohet politikisht, “veçanërisht në kohët kur nuk e dimë se ku po shkon politika”, unë gati sa qesha me pakujdesinë e saj. Po, sikur të mos ishte deklaratë kaq e tmerrshme. Rissenbeek reagonte ndaj zbulimit se politikanët nga Alternative für Deutschland (AfD) – e ekstremit të djathtë – ishin ftuar në galanë e hapjes së festivalit më 15 shkurt, një vendim ky që provokoi letrën e hapur të protestës nga 200 kineastë dhe zemërimin nëpër mediat sociale. Është një gjë arsyetimi se të gjithë anëtarët e komitetit të kulturës të Bundestagut ftohen automatikisht në këtë ngjarje të financuar nga shteti. Por, është diçka tjetër të shpallësh se – për të justifikuar vendimin – i gjithë festivali është apolitik.

Për javë të tëra, qindra-mijëra njerëz kanë dalë në rrugët e qyteteve gjermane duke protestuar kundër AfD-së, shumë prej tyre duke kërkuar ndalimin ligjor të partisë – pas zbulimeve të fundit se figurat e AfD-së kishin biseduar me ekstremistët e tjerë të djathtë për dëbimin sistematik të miliona njerëzve nga Gjermania. Kushdo që perceptohet si jo “gjerman sa duhet”, do të ishte objekt për “riemigrim” sipas diskutimeve të raportuara: emigrantët me dhe pa status qëndrimi, ata dhe pasardhësit e tyre me nënshtetësi gjermane, aleatët që kanë qëndrim pro emigracionit.

Si mund të mos ndikohet nga kjo festivali ndërkombëtar i filmit që zhvillohet në kryeqytet – vetëm disa javë pasi u shfaqën këto plane thellësisht tronditëse? Dhe, çfarë është pra një ngjarje kulturore apolitike?

Në fund, festivali i filmit bëri një kthesë duke lëshuar një deklaratë që thotë se anëtarët e AfD-së ishin përjashtuar – pas diskutimeve të brendshme (faleminderit atyre brenda që këtë e bënë). Sidoqoftë, intervista origjinale e Rissenbeekut mbetet shumë zhgënjyese. Ndjeshmëria ime për këtë nuk është vetëm sepse këtë vit do të marr pjesë për herë të parë si e ftuar në festival, duke e prezantuar adaptimin filmik të romanit tim të parë, Elbow. Berlinalja, po e kuptoj tash, ka pasur ndikim të madh në qasjen time ndaj artit dhe potencialit të tij politik.

“Dua të jetoj, dua të kërcej, dua të q… dhe jo vetëm me një djalë”, thotë Sibel, protagonistja turko-gjermane në [filmin] Head-On të Fatih Akinit, para se të presë krahun si për të na dëshmuar se sa reale dhe e brishtë është jeta. Kur ky film fitoi Ariun e Artë në festivalin e filmit në Berlin në vitin 2004, jo vetëm që ndryshoi rrjedhën e kinemasë gjermane, por edhe jetën e shumë vajzave që përpiqeshin të gjenin rrugën e tyre për të dalë nga traditat mbytëse të brezit të prindërve. E ndryshoi mënyrën se si ne e shikonim veten. Jo me keqardhje, siç bënin dramat e mëparshme gjermane për gratë migrante, por me ndërgjegjësimin për forcën dhe kompleksitetin e natyrshëm në ne.

Më kujtohet sesi 20 vjet më parë lajmet e mbrëmjes treguan një grup të tërë fëmijësh emigrantë, të lumtur që e kapën momentin dhe festonin çmimin për një film shumë të bukur përkitazi me ne, nga ne dhe për ne. Nuk ishte moment fuqizues vetëm për shkak të pranisë së njerëzve me prejardhje të caktuar. Atë natë një derë u hap për një brez të tërë të të rinjve nga familjet konservatore myslimane apo të feve të tjera jo të krishtera, të cilët nuk kishin pasur kurrë hapësirë për të qenë të zëshëm për dhimbjet e tyre pa u ushqyer me vështrimin racist gjerman. Krejt papritur, dukej e mundshme. Ne mund të ishim artistë, në fakt kishim diçka domethënëse për të thënë dhe mund ta bënim këtë sipas kushteve tona dhe prapë të fitonim.

Vetëm kohët e fundit u bë i qartë për mua ndikimi i këtij filmi dhe i fitimit të Ariut të Artë, sa herë që flisja me artistet femra të moshës sime dhe me një sfond të ngjashëm shoqëror – domethënë, duke u rritur në një familje të të ashtuquajturve “punëtorë të përkohshëm” në Gjermani. Teksa prindërit dhe gjyshërit tanë – të cilët emigruan në Gjermani si punëtorë me pagë të ultë – priren të kenë neveri të fortë ndaj filmit Head-On për përshkrimin e ashpër të dhunës patriarkale dhe të dëshirës provokuese seksuale të protagonistes Sibel, për ne filmi u bë diçka si një plagë e hapur. Sidomos pasi shtypi tabloid nisi një fushatë të shëmtuar kundër aktores Sibel Kekilli, e cila si për ironi ka të njëjtin emër si personazhja imagjinare që luan.

Dy ditë pas ndarjes së çmimit, Bild-i me nam të keq e tirazh të madh e zbuloi të kaluarën e Kekillit si aktore pornografike me pseudonim, si dhe bëri sensacion për lëçitjen e saj – pas këtij zbulimi – nga familja e saj konservatore. Paralelet e drejtpërdrejta me komplotin e filmit Head-On ia shtuan një notë të hidhur kësaj historie suksesi, por e politizuan edhe më shumë vetë filmin. Patriarkati kundër të cilit po luftonin të dy Sibelet ishte transkulturor: shtrihej në të gjitha klasat shoqërore, ishte shtypësi në shtëpi dhe shtypësi në punë që përpiqej ta largonte nga qendra e vëmendjes duke e poshtëruar publikisht për disa javë.

Sigurisht, vetë Berlinalja nuk parashikoi asgjë nga këto – por, ky moment shumë politik në historinë e filmit gjerman është ende thellësisht i lidhur me reputacionin dhe fuqinë tërheqëse globale të ngjarjes. Një festival filmi është platformë dhe është gjithmonë po aq politik si filmat që shfaq, si audiencat që tërheq – dhe, po, si njerëzit që fton.

Ju nuk i ftoni fashistët dhe të thoni, mirë, nuk jam dakord me ju, por jam gjithashtu apolitik, ndaj le të shohim së bashku disa filma artistikë. Dhe, nëse e bëni këtë, ose e nënvlerësoni fuqinë që keni ose jeni plotësisht të vetëdijshëm për këtë. Nuk jam e sigurt se cili opsion është më shqetësues. /Telegrafi/