Artriti psoriatik (PsA), një formë inflamatore e artritit e cila prek rreth 30% të personave me psoriazë

Artriti psoriatik është një sëmundje kronike, inflamatore e nyjeve dhe vendeve ku tendinet dhe ligamentet lidhen me kockat. Sistemi imunitar krijon inflamacion që mund të çojë në ënjtje, dhimbje, lodhje dhe ngurtësi në nyje

Dr. Besim Demolli
Specialist i reumatologjisë
tel. +38344727068

Artriti psoriatik mund të fillojë në çdo moshë, por shpesh shfaqet midis moshës 30 dhe 50 vjeç. Për shumicën e njerëzve, fillon rreth 10 vjet pasi fillon psoriaza. Ndërsa është më pak e zakonshme, njerëzit mund të zhvillojnë artrit psoriatik pa pasur psoriazë.

Megjithëse nuk ka shërim, ka një gamë në rritje të trajtimeve në dispozicion për të ndihmuar në ndalimin e përparimit të sëmundjes, zvogëlimin e dhimbjes, mbrojtjen e nyjeve dhe ruajtjen e gamës së lëvizjes. Mbetur i patrajtuar, artriti psoriatik mund të shkaktojë dëme të përhershme të nyjeve. Për njerëzit që kanë ose dyshojnë se mund të kenë artrit psoriatik, është jashtëzakonisht e rëndësishme të punojnë me një reumatolog (mjek i artritit) për të gjetur planin e duhur të trajtimit.

Njohja e hershme, diagnoza dhe trajtimi i artritit psoriatik janë thelbësore për lehtësimin e dhimbjes dhe inflamacionit si dhe ndihmojnë në parandalimin e dëmtimit të nyjeve. Për më tepër, vonimi i trajtimit më pak se gjashtë muaj mund të rezultojë në dëmtim të përhershëm të nyjeve, sipas studimeve.

Cilat janë simptomat e artritit psoriatik?

Artriti psoriatik (PsA) mund të zhvillohet ngadalë me simptoma të lehta ose mund të zhvillohet shpejt dhe të jetë e rëndë – secili rast është i ndryshëm. Njohja e hershme, diagnoza dhe trajtimi i artritit psoriatik është thelbësore në parandalimin ose kufizimin e dëmtimit të gjerë të nyjeve që shfaqen në fazat e mëvonshme të sëmundjes.

Si artriti psoriatik ashtu edhe psoriaza janë sëmundje kronike që përkeqësohen me kalimin e kohës. Megjithatë, mund të keni periudha kur simptomat tuaja përmirësohen ose largohen përkohësisht.

Artriti psoriatik mund të prekë nyjet në njërën ose të dyja anët e trupit tuaj. Shenjat dhe simptomat e artritit psoriatik shpesh ngjajnë me ato të artritit reumatoid. Të dyja sëmundjet bëjnë që kyçet të bëhen të dhimbshme, të enjtura dhe të ngrohta në prekje.

Megjithatë, artriti psoriatik ka më shumë gjasa të shkaktojë gjithashtu:

• Gishtat e duarve dhe këmbëve të ënjtur. Artriti psoriatik mund të shkaktojë një ënjtje të dhimbshme, të ngjashme me sallamin/salçiçen të gishtërinjve të duarve dhe këmbëve tuaja.
• Dhimbje në këmbë. Artriti psoriatik gjithashtu mund të shkaktojë dhimbje në pikat ku tendinat dhe ligamentet ngjiten me kockat tuaja – veçanërisht në pjesën e pasme të thembrës (tendiniti i Akilit) ose në shputën e këmbës (fasciiti plantar).
• Dhimbje në pjesën e poshtme të shpinës. Disa njerëz zhvillojnë një gjendje të quajtur spondilit si rezultat i artritit psoriatik. Spondiliti shkakton kryesisht inflamacion të nyjeve midis rruazave të shtyllës kurrizore dhe në nyjet midis shtyllës kurrizore dhe komblikut (sakroiliiti).
• Ndryshimet e thonjëve. Thonjtë mund të formojnë gropa (gropa) të vogla, të shkërmoqen ose të ndahen nga shtretërit e thonjve.
• Inflamacion i syve. Uveiti mund të shkaktojë dhimbje në sy, skuqje dhe shikim të paqartë. Nëse nuk trajtohet, uveiti mund të çojë në humbje të shikimit

Si diagnostikohet artriti psoriatik?

Nëse keni dhimbje të nyjeve dhe ënjtje, bisedoni me një mjek për diagnozën dhe trajtimin. Puna me ofruesit e kujdesit parësor ose dermatologët shpesh është hapi i parë në diagnostikimin e artritit psoriatik, por njerëzit me artrit psoriatik duhet të konsiderojnë konsultën me një reumatolog, një mjek i specializuar në artrit.

Fatkeqësisht, nuk ka asnjë provë përfundimtare për artritin psoriatik. Diagnoza bëhet kryesisht nga vëzhgimet e mjekut tuaj dhe nga një proces eleminimi. Mjeku juaj do të flasë me ju për historinë tuaj mjekësore, veçanërisht për çdo histori me psoriazë dhe mund të kryejë një ekzaminim fizik, teste gjaku, MRI dhe rreze X të nyjeve që kanë simptoma për të diagnostikuar PsA.

Simptomat e artritit psoriatik janë të ngjashme me ato të tre sëmundjeve të tjera artritike: artritit reumatoid, giht dhe artrit reaktiv.

Artriti reumatoid në përgjithësi përfshin nyje të shpërndara në mënyrë simetrike në të dy anët e trupit, dhe mund të prodhojë nyje nënlëkurore që nuk janë të pranishme në artritin psoriatik. Disa forma të PsA duken shumë të ngjashme. Sidoqoftë, të kesh psoriazë në lëkurë dhe ndryshime të thonjve janë zakonisht tregues i artritit psoriatik.

Për të përjashtuar artritin reumatoid, mjeku juaj mund të testojë një antitrup të caktuar, të quajtur një faktor reumatoid, që është zakonisht i pranishëm në artritin reumatoid. Faktori reumatoid zakonisht nuk gjendet në gjakun e njerëzve me artrit psoriatik.

Një person mund të ketë artrit reumatoid dhe artrit psoriatik, por kjo është e rrallë.

Në të njëjtën mënyrë, është e mundur që të ketë giht së bashku me psoriaszë dhe artritin psoriatik. Nëse keni një sulm jashtëzakonisht të dhimbshëm në një nyje, veçanërisht në gishtin e madh, mund të dëshironi të testoheni për gihtin.

Sidoqoftë, njerëzit me artrit psoriatik mund të kenë gjithashtu nivele të larta të acidit urik në serum, dhe të mos kenë giht. Marrja e një aspirina me dozë të ulët ose qarkullimi i rritur i qelizave të lëkurës gjithashtu mund të shkaktojë nivele të larta të acidit urik në serum.

Është e rëndësishme të bëhet dallimi midis dy formave të artritit, sepse ato mund të mjekohen me medikemente të ndryshme.

Ku ndodh artriti psoriatik?

Ashtu si psoriaza, artriti psoriatik shkon nga i lehtë në të rëndë. Reumatologu juaj (një mjek i specializuar në artritin) do të marrë parasysh sa nyje preken para se të përcaktoni një plan trajtimi. Megjithatë, edhe një numër i vogël i nyjeve të përflakura mund të ketë një ndikim të thellë në dhimbje, funksion dhe faktorë në vendimet e trajtimit.

1. Artriti i lehtë psoriatik nganjëherë quhet oligoartikular, që do të thotë se prek katër ose më pak nyje në trup.
2. Artriti i rëndë psoriatik shpesh quhet polartikular, që do të thotë se prek katër ose më shumë nyje.
3. Artriti psoriatik mund të ndodhë kudo ku keni një nyje ose ku ligamentet dhe tendinat lidhen me kockat. Ka vende që janë më të zakonshme për njerëzit që të përjetojnë simptoma të artritit psoriatik:
4. Spondiliti i referohet inflamacionit të shtyllës kurrizore. Simptomat kryesore janë inflamacioni me ngurtësi të qafës, nyjet e poshtme të shpinës dhe nyjet sakroiliake. Artriti kurrizor e bën lëvizjen e nyjeve në këto zona të dhimbshme dhe të vështirë.
5. Enthesiti i referohet inflamacionit të entezeve, vendi ku ligamentet ose tendinat futen në kocka. Vendet e zakonshme për entezit përfshijnë thembrën, tendonet e Akilit dhe vendet ku ligamentet bashkohen në brinjë, shpinë dhe komblik. Është unike për PsA dhe nuk ndodh me forma të tjera të artritit si artriti reumatoid ose osteoartriti. Enthesiti mund të bëjë që indet në zonën e prekur të bëhen litar (i njohur si fibrozë) ose i ngurtë (i njohur si oshifikim ose kalcifikim).
6. Daktiliti ose “gishti sikur sallami”, i referohet inflamacionit ose ënjtjes së një gishti të tërë ose shputë. Ndodh kur nyjet dhe fillimi i tendoneve përreth bëhen të përflakur. Daktiliti është një tjetër tregues dallues i artritit psoriatik. Në mënyrë tipike, daktiliti përfshin disa gishtërinjë dhe / ose gishtërinjëve, por jo në një model simetrik – PsA prek gishtërinjtë dhe gishtat e ndryshëm në anët e ndryshme të trupit.

Po për fëmijët me artrit psoriatik?

Sipas Fondacionit Arthritis, gati 300,000 fëmijë në Shtetet e Bashkuara janë të prekur nga një lloj i artritit pediatrik, përfshirë artritin psoriatik. Fëmijët ka më shumë të ngjarë të përjetojnë fillimin e psoriazës dhe artritit psoriatik në të njëjtën kohë sesa të rriturit, dhe artriti mund të paraprijë sëmundjen e lëkurës në deri në gjysmën e fëmijëve që e ka në atë.

Artriti psoriatik mund të zhvillohet në çdo kohë, por më së shpeshti shfaqet midis moshës 30 dhe 50 vjeç. Sipas Akademisë Amerikane të Dermatologjisë, një periudhë kulmore e fillimit pediatrik është mosha 11 deri në 12 vjeç si në djem ashtu edhe në vajza.

Ashtu si me psoriazë, gjenet, sistemi imunitar dhe faktorët e mjedisit besohet se të gjithë luajnë një rol në fillimin e sëmundjes.

Ashtu si me të rriturit, njohja e hershme, diagnoza dhe trajtimi i artritit psoriatik janë thelbësore për të lehtësuar dhimbjen dhe inflamacionin dhe ndihmojnë në parandalimin e dëmtimit progresiv të nyjeve.

Çfarë duhet të bëj nëse kam artrit psoriatik?

Artriti psoriatik është një sëmundje kronike, progresive që mund të çojë në dëmtim të përhershëm të nyjeve, nëse trajtimi vonohet. Ashtu si psoriaza, PsA shoqërohet me komorbiditete të tjera. Lajmi i mirë është që trajtimi i PsA tuaj mund të ul rrezikun për të zhvilluar disa komorbiditete, si sëmundje të zemrës.

Trajtimet për artritin psoriatik shkojnë nga medikamentet per orale që zvogëlojnë inflamacionin dhe ënjtjen tek barnat modifikuese biologjike të sëmundjes të cilat synojnë pjesë specifike të sistemit tuaj imunitar për të luftuar simptomat e artritit psoriatik dhe dëmtimin e ngadaltë të nyjeve.

Rreziku i komorbiditetit e bënë marrëdhënien tuaj me mjekun tuaj veçanërisht të rëndësishëm. Për të marrë standardin më të lartë të kujdesit të specializuar për nyjet dhe indet lidhëse, duhet të shihni një reumatolog (një mjek i specializuar në artrit).

Kërkoni nga ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor që t’ju referojë tek një reumatolog. Ndonjëherë duhet pak kohë për të planifikuar një vizitë fillestare me një reumatolog, por një rekomandim mjeku mund të ndihmojë në shkurtimin e periudhës së pritjes.

Cilat janë mënyrat e trajtimit

Medikamentet janë një pjesë e rëndësishme e trajtimit të PsA dhe menaxhimit të shpërthimeve. Medikamentet e artritit psoriatik mund të përfshijnë disa ose të gjitha nga sa vijon:

• Barnat anti-inflamatore josteroidale (NSAIDs) mund të jenë të mjaftueshme për të kontrolluar inflamacionin dhe dhimbjen në PsA të lehtë. NSAID-të vijnë në versione pa recetë si aspirina, ibuprofeni (Advil, Motrin) dhe naprokseni (Naprosyn), ose me recetë nga mjeku juaj.

• Barnat biologjike: Këto medikamente janë për njerëzit me PsA më të rënda. Një lloj i terapive biologjik i quajtur frenues i faktorit të nekrozës tumoriale (TNF) është shpesh mjekimi i parë që rekomandojnë mjekët për PsA aktive. Frenuesit e TNF të miratuar për artritin psoriatik përfshijnë adalimumab (Humira), etanercept (Enbrel), infliximab (Remicade), golimumab (Simponi, Simponi Aria) dhe certolizumab pegol (Cimzia). Nëse sëmundja juaj është shumë e rëndë ose nuk i përgjigjet një ose më shumë frenuesve të TNF-së, mjeku juaj mund të rekomandoj terapi të tjera biologjike që bllokojnë interleukin-17 (IL-17) ose interleukinat 12 dhe 23 (IL 12/23) – ose sekukinumab (Cosentyx), guselkumab (Tremfya), risankizumab (Skyrizi), ustekinumab (Stelara) ose ixekizumab (Taltz). Disa njerëz që nuk mund t’i marrin këto lloje trajtimesh ose që nuk kanë përgjigje adekuate mund të provojnë abataceptin (Orencia), një lloj tjetër i terapisë biologjike që funksionon ndryshe në trup. Disa janë më efektive për simptomat e lëkurës, ndërsa të tjerat funksionojnë më mirë për kyçet. Nuk do t’ju përshkruhen më shumë se një barë biologjik në të njëjtën kohë.

• Barnat antireumatike modifikuese konvencional të sëmundjes (DMARDs): Këto barna mund të ngadalësojnë përparimin e artritit psoriatik dhe të shpëtojnë nyjet dhe indet e tjera nga dëmtimi i përhershëm. DMARD më i përdorur është metotreksati (Trexall, Otrexup, të tjerët). Të tjera përfshijnë leflunomide (Arava) dhe sulfasalazine (Azulfidine). Efektet anësore mund të përfshijnë dëmtimin e mëlçisë, shtypjen e palcës së eshtrave dhe inflamacionin dhe fibrozën e mushkërive.

• DMARD sintetike të synuara: Tofacitinib (Xeljanz) mund të përdoret nëse DMARD-të konvencionale dhe agjentët biologjikë nuk kanë qenë efektivë. Doza më të larta të tofacitinib mund të rrisin rrezikun e mpiksjes së gjakut në mushkëri, ngjarjeve serioze të lidhura me zemrën dhe kancerit.

• Medikamente më të reja orale: Apremilast (Otezla) ul aktivitetin e një enzime në trup që kontrollon aktivitetin e inflamacionit brenda qelizave. Apremilast përdoret për njerëzit me artrit psoriatik të lehtë deri të moderuar të cilët nuk duan ose nuk mund të trajtohen me DMARD ose agjentë biologjikë. Efektet anësore të mundshme përfshijnë diarre, nauze dhe dhimbje koke.

• Kortikosteroidet: Injektimi i kortikosteroideve (steroideve) në nyjet e prekura mund të ulë shpejt inflamacionin dhe të lehtësojë dhimbjen. Injeksionet steroide janë një trajtim afatshkurtër për shpërthimet e sëmundjes.

• Trajtimet lokale: Së bashku me këto trajtime (DMARDs sintetik dhe biologjik) ju mund të përdorni kremra pa recetë ose me recetë, pomada dhe produkte të tjera lokale që përmbajnë steroide ose medikamente josteroide, të tilla si antralina, vitamina A, acidi salicilik ose katrani i qymyrit për të lehtësuar psoriazën e lëkurës.

Çfarë lloj shërbimesh ka për ata me artrit psoriatik?

Artriti psoriatik është një sëmundje serioze që ka një ndikim të ngjashëm në cilësinë e jetës me atë të artritit reumatoid (RA), një tjetër artrit inflamator.

Përkundër ndarjes së ngjashmërive me RA – përfshirë simptomat e dhimbshme dhe mbizotërimin e sëmundjes prej afro 1% të njerëzve – ka shumë më pak burime për ata që jetojnë me PsA sesa ka për ata me RA.

Këto pabarazi në burimet shëndetësore, të kombinuara me hulumtime jo të mjaftueshme dhe një keqkuptim të simptomave të PSA në mesin e pacientëve dhe profesionistëve mjekësorë, kanë çuar në një status quo të papranueshëm:

• Diagnoza e PsA shpesh vonohet.
• Simptomat nuk trajtohen në mënyrë efektive.
• Informacioni mbi mënyrën më të mirë për të menaxhuar sëmundjen shpesh bie ndesh.
• Ekziston një mungesë e të kuptuarit se si sëmundja ndikon tek ata që diagnostikohen.

Ndërsa këto çështje në lidhje me diagnozën dhe trajtimin janë të zakonshme, ka burime për të ndihmuar ata që janë në rrezik të PsA. Ne jemi këtu për t’ju ndihmuar me këshillat mjekësore dhe opsionet e trajtimit. /Telegrafi/