Zija Çela, misionar e ëndërrpunues

Nga: Xhevahir Lleshi

Ia keni lexuar romanet e tregimet? Po esetë dhe refleksionet? Ah, ia paskeni ndjekur edhe intervistat e po thoni se e keni mik. E pra, librat e tij janë shumë të dashur, ata hyjnë në shtëpitë tona siç hyn miku i mirë. Madje na shënojnë edhe ca fjalë, që aman o Zot ku i ka gjetur, jo vetëm fjalë dashurie, por edhe nga ato që kanë shumë duk dhe peshojnë rëndë-rëndë.

I dashur te Zoti më shumë se kushdo, kështu kam lexuar për Çelën. Dhe, siç e përfytyroj unë, java e shtatë e ai tetë aty, mbi letra të shkruara me dorë dhe me kompjuter. Prej këtij përfytyrimi më duket sikur po më thotë burri i botës: Ja tek jam pra, edhe fillikat, edhe me shokë shumë, edhe me dritë (Ah, sa më pëlqen drita!), por edhe pa dritë – sidomos po të jetë muzg e mugëtirë, më ngacmon gjithnjë një zë i brendshëm qe të eci natën, pale të shkruaj i kredhur thellë në punën time.

Ai ëndërron gjithashtu të flejë në jatakët e një miku, të hajë nga duart e një nëne mikpritëse, të pijë një gotë me të zotin e shtëpisë ulur pranë buxhakut dhe të xixëllojë me kaci prushin nga trungu i lisit, si atëherë kur jetonte në Has. Ai ëndërron të qeshë, të përqafojë njerëz, pse jo, të thotë vetëm fjalën e ëmbël që i vjen vetvetiu. Ama, veç shpirti ia di edhe dëshirën për të thënë vargje përmendësh, për të ringjallë me alegori të reja mite e legjenda të vjetra, për t’u çapitur rrugëve dhe për t’u gdhirë duke ecur në një pyll të panjohur. Nuk ka të ngopur kur është në këmbë të malit, “aty ku ia njeh vetes përmasat reale që ke, fuqinë dhe peshën e llahtarshme që të sfidon para teje…”

Kam dashur gjithnjë ta kisha mik, të ma nderonte odën time të letërsisë. Njëherë isha me Zija Çelën për një kafe, jashtë në gjysmëhijen e tronditur nga zhegu i korrikut. Ne sigurisht miq ishim, se të tillë na kishin bërë djemtë, dhimbja e thellë e humbjes, ajo dashuri e paharrueshme në boshtin e jetës. Rrinte dhe më shihte plot afri. Fjalët i buronin vetiu, duke ndërtuar aty për aty një metaforë të madhe, se ai të tilla vepra ndërton. Gjen kështu në bisedë me shkrimtarin personazhe të veprës së tij me plot emra tronditës, përshkuar nga një dashuri e epërme dhe e bashkëshoqëruar nga një dhembje fatale.

Duket sikur ka hyrë në një labirint, ku estetika, morali, mendimi dhe emocioni janë ndërthurur së bashku, duke shkundur tym e melodi, jetë para dhe pas Krishtit, para dhe pas virusit… Këtu nëpër rreshtat e korpusit të veprave të këtij burri të pakët, por me shpirt gjenial, kalojnë shefa të piramidës shtetërore, figura gjithfarëshe e komplekse, fshatarë e punëtorë me djersën mpiksur në fytyrë, burra dhe gra qyteti që ndihen jashtëzakonisht të shqetësuar, si nën një tension të vazhdueshëm… A do ta mundin vetveten shqiptarët, nënkuptohet mes rreshtave të autorit, a do të lënë prapa gjithë sa duhen lënë nga demokracia hibride, për ta përshpejtuar të ardhmen e shëndoshë dhe me veprime reale, për t’i thënë asaj mirë se vjen?! Kur, kur?!

Duke rrokullisur fjalë si shkrepa ne sagën e tij aq të spikatur letrare, duke u endur në kopshtet e mrekullueshme të dashurisë, Zija Çela, pa u ndier, pa u kuptuar ku është dhe me ata sytë shpuzë, ku digjet një zjarr i famshëm, vjen në kohë trazirash si misionar, merr mbi supe punë unikale krejt të tijat, i ngarkon mbi shpinë dhe ngjitet faqes së thepisur, e cila nuk mbaron kurrë, e ndriçuar nga rreze që i flakërijnë në mes të ballit dhe në dritë të syrit. Ai qëndron pak, s’lodhet, merr frymë thellë dhe vijon të befasojë nga libri në libër. Duke parë se pranë ka mijëra e mijëra shqiptarë të ndershëm, gjaknxehtë, të etur, të mirë, maskarenj, te sjellshëm, grabitës, të uritur, punëharruar, të zakonshëm, punëbitisur, të pangopur për xhepin, të korruptuar, të dashuruar, vajtues e ankues pa luajtur as gishtin, ai vazhdon, vazhdon duke ecur herë në rrjedhë e herë kundër rrjedhës, për të përfshirë në veprat e tij të gjitha shtresat dhe dramat e shoqërisë bashkëkohore.

Zija Çela e di se në ngjitjen e tij të pandalshme krijuese nuk ka për të gjetur ndonjë kurorë përrallore, përveçse fatit që po udhëton në të përpjetën e hidhur bashkë me vendësit e tij, në një kohë kur në moshën që ka arritur mund të rrinte ngeshëm, duke konsumuar lëvdatat e pareshtura. Por jo, me gjasë as prehje, as heshtje s’ka. Kështu sikur flasin vetë sytë e tij, ato gacat e tij të mrekullueshme ku ngjan se, bashkë me robërimin nga shkrimi, lexohet njëherësh edhe përjetësia letrare.

O mik misionar dhe ëndërrpunues, tanimë jam në pritje. U bë viti që atëherë, a do të kemi kafe tjetër këtë behar?