Psikologët shpjegojnë se nga vjen agresiviteti, si ndikon tek ne çdo ditë dhe cilat strategji na ndihmojnë ta menaxhojmë pa dëmtuar veten dhe të tjerët
Agresioni zakonisht përkufizohet si qëllim për t’i shkaktuar dikujt dëm fizik ose psikologjik. Shpesh shihet si një formë “fuqie” që njerëzit e përdorin për të arritur atë që duan kur metodat e tjera dështojnë, kërcënojmë me dhunë ose bëhemi agresivë. Agresiviteti nuk lidhet vetëm me lajmet për dhunë dhe konflikte botërore, ai shfaqet edhe në situata të përditshme: në trafik, në vendin e punës dhe në shtëpi. Pse reagojmë vrullshëm, çfarë na shtyn të lëndojmë të tjerët me fjalë ose me vepra dhe si mund t’i menaxhojmë emocionet në mënyrë të shëndetshme?
- Ekzistojnë disa grupe teorish që shpjegojnë origjinën e agresionit. Disa studiues besojnë se ekziston një instinkt i lindur agresiv, dhe se frustrimi nxit sjelljen agresive (teori e njohur që nga Dollard dhe Miller, e zhvilluar më vonë nga Leonard Berkowitz). Sipas Berkowitz, frustrimi çon në agresion vetëm nëse shoqërohet me emocione negative si zemërimi ose ndjenja armiqësore.
Një grup tjetër teoricienësh thekson rolin e imitimit në zhvillimin e agresivitetit. Ky është koncepti që e përforcoi psikologu Albert Bandura me eksperimentet e tij të famshme “Bobo doll”, duke treguar se fëmijët mësojnë sjellje agresive duke parë modele agresive, transmeton Telegrafi.
Katër grupet e shpjegimeve
Dallohen katër qasje të mëdha që shpjegojnë origjinën e agresionit:
- qasjet që theksojnë bazën instinktive të lindur të agresionit
- qasjet që lidhin frustrimin me agresivitetin
- qasjet që theksojnë rolin e proceseve kognitive dhe emocionale
- qasjet që nënvizojnë ndikimin e mjedisit
- Shpesh, sjelljet agresive “shpërblehen” nga mjedisi social. Agresioni mësohet edhe përmes vëzhgimit, siç tregojnë studimet e Bandurës. Mjedisi zakonisht e ndëshkon agresionin, por nganjëherë ai edhe mund ta promovojë.
Dallimet gjinore
Që në vitet e para të jetës dhe më shumë me rritjen e ndërveprimit me bashkëmoshatarët, dallimet gjinore bëhen më të dukshme. Djemtë tregojnë më shumë sjellje me forcë dhe agresivitet verbal e fizik.
Testosteroni dhe agresioni “pozitiv”
Gjenetika dhe hormonet kanë ndikim të rëndësishëm. Studimet në neuroshkencë tregojnë se testosteroni është i lidhur pozitivisht me sjelljen agresive, sidomos në situata konkurruese. Po ashtu, nivelet e ulëta të serotoninës lidhen me impulsivitet, sjellje antisociale dhe agresion të shtuar (të mbështetura nga kërkimet në JAMA Psychiatry dhe APA).
Aksioni dhe reagimi
Shumë teoricienë theksojnë rolin e situatave të mjedisit që shkaktojnë shpërthime impulsive. Studimet tregojnë se shumica e vrasjeve nuk janë të planifikuara, por ndodhin në afekt. Ndikimi i mjedisit është i përfshirë edhe në Modelin e Përgjithshëm të Agresionit (General Aggression Model), zhvilluar nga Anderson & Bushman, që kombinon biologjinë, emocionet, mendimin dhe kushtet e jashtme.
- Studimet e Craig Anderson tregojnë se ekspozimi ndaj dhunës në media rrit sjelljen agresive, sidomos te fëmijët. Në tërësi, kërkimet vërtetojnë se ekziston lidhje shkak-pasojë midis shikimit të dhunës dhe rritjes së agresionit.
Njerëzit me vetëvlerësim të ulët, që mendojnë se vlejnë më pak ose ndihen të turpëruar dhe të pasigurt, shpesh reagojnë me shpërthime zemërimi dhe agresion.
- Për shkak të ndjenjave të papërpunuara, turpit dhe ankthit, këta persona ndonjëherë nuk arrijnë të mbrohen ndryshe përveçse me shpërthim. Në raste të tjera, agresioni përdoret për të detyruar dikë tjetër të bëjë atë që duan, duke besuar se agresioni është mënyra e vetme e efektshme.
Rrënjët dhe vetëkontrolli
Studimet tregojnë se mënyra se si prindërit rrisin fëmijët, duke përdorur disiplinë të ashpër, duke treguar empati dhe ngrohtësi ose duke ofruar pak mbështetje emocionale, ka ndikim të madh dhe afatgjatë në sjelljen agresive.
- Sa më shumë që prindi e kontrollon fëmijën, aq më shumë rritet mundësia që te fëmija të zhvillohet agresivitet, i cili më pas mund të shfaqet ndaj bashkëmoshatarëve. Nga ana tjetër, prindërit emocionalisht inteligjentë modelojnë qasje të shëndetshme emocionale dhe reduktojnë prirjen ndaj agresionit.
Njerëzit me kapacitete të zhvilluara kognitive dhe emocionale arrijnë të kontrollojnë ose të shmangin sjelljet e dhunshme. Këto aftësi u mundësojnë të njohin sinjalet e brendshme të zemërimit, të kuptojnë arsyet dhe të zgjedhin përgjigje më konstruktive.
- Vetëkontrolli është çelësi për të menaxhuar emocionet. Psikoterapia, programet për menaxhimin e zemërimit dhe trajnimi asertiv (trajnime të komunikimit dhe vetëbesimit) ndihmojnë shumë për të përballuar agresionin në mënyrë të shëndetshme. /Telegrafi/
