Perëndesha e poezisë ruse

Nga: Gladiola Jorbus

Ana Ahmatova (Anna Akhmatova) vlerësohet sot e gjithë ditën si një ndër zërat më të spikatur të poezisë ruse.

Lindi në muzgun e shekullit XIX, në Odesë, dhe i përfundoi studimet në Shën Petersburg. Ahmatova shfaqi një dobësi të dukshme për klasikët, si Pushkini, Dante, Shekspiri e Tolstoi.

Ahmatova përdori në krijimet e saj metrikën strikte dhe rimën e saktë, duke e pajisur poezinë me një muzikalitet të përkryer, ndërsa në sintaksë iu dha më shumë përparësi fjalive të thjeshta se sa atyre të nënrenditura. Jo më kot miku dhe kritiku i veprës së saj Josif Brodsky e vuri theksin mbi karakterin muzikor të poezisë së Ana Ahmatovës. Ai madje e përshkruante kështu: “Vështrimi i saj të zinte frymën. E gjatë, me flokë të errët, zeshkane, e hollë dhe e shkathët, me sytë e gjelbër të një tigri polar, për gjysmë shekulli ajo është vizatuar, pikturuar, skalitur në allçi dhe mermer, fotografuar nga njerëz të panumërt, duke filluar nga Modigliani. Vargjet kushtuar asaj do të formonin më shumë vëllime sesa e gjithë vepra e saj”.

Ishte muza e piktorëve më të mëdhenj të kohës. Portretet e saj janë të panumërta. Me pamjen e saj unikale bëri që të gjithë piktorët të donin ta portretizonin: qafën e hollë, sytë gjysmë të mbyllur, hundën me kurriz dhe natyrisht, balluken. Imponuese, madhështore, me një finesë të rrallë, Ahmatova u shndërrua në një figurë të vërtetë kulti.

Nathan Altman, Kuzma Petrov-Vodkin, Zinaida Serebryakova, Jurij Annenkov etj., realizuan portretet e saj që i përkasin historisë së pikturës. Që të gjitha ato janë të ndikuara nga vuajtja. Vetë Ana kishte ndërtuar nëpërmjet poezisë së saj, imazhin e një gruaje të brishtë dhe të trishtuar.

Në vargjet e Ana Ahmatovës dallojmë parandjenjën, dashurinë, profecinë e vdekjes dhe të tragjedisë. Alteregoja poetike shfaqet përmes përemrit vetor “ajo” dhe lehtësisht mund të gjejmë praninë e elementeve të shtrenjta, si “shtëpia”, një hapësirë jetësore e veshur me heshtje intime, ku uni dhe personazhi tjetër poetik takohen sërish e sërish.

Edhe pse krijimtaria e saj u censurua nga autoritetet staliniste, zgjodhi të mos emigronte. Qëndroi në Bashkimin Sovjetik, duke u shndërruar në dëshmitare të ngjarjeve të asaj periudhe: “Asnjë qiell i huaj nuk më mbronte, / asnjë krah i huaj nuk më qëndronte mburojë mbi fytyrë. / Unë qëndroj si dëshmitare e fatit të përbashkët, / e mbijetuar e asaj kohe, / e atij vendi”.

Temat e saj, ndër të tjera, përfshijnë meditime mbi vështirësitë e të jetuarit dhe të shkruarit nën hijen e stalinizmit.

Ajo gjithashtu ka përcjellë kujtimin e grave të rreshtuara në dyert e policisë sekrete, përmes vargjeve: “Kjo grua është e sëmurë / Kjo grua është vetëm / Burri në varr, / djali në burg / Lutu për mua”

Burri i Ahmatovës, poeti Nikolai Gumiljov, ishte një nga figurat kryesore të epokës së argjendtë të poezisë ruse. Në vitin 1921 u arrestua me pretendimin se kishte qenë pjesëmarrës në një komplot antibolshevik dhe u dënua.

Gjithashtu, toni i poezisë së saj shpreh një dualitet të përgjysmuar midis konceptit fetar të mëkatit dhe aspektit laik. Pas luftës, partia e quajti Ahmatovën përfaqësuese të “një poezie të zbrazët, pa parime, e huaj për popullin“.

Ana Ahmatova mishëroi këmbënguljen e poezisë ruse, e cila u kishte bërë ballë sprovave të tmerrshme. Fati i saj tragjik – vdekja e bashkëshortit të saj të parë, poetit Nikolai Gumilyov; refuzimi për të emigruar; kalvari i djalit të saj – krijoi një portret krejtësisht unikal të poetes akmeiste.

Komunistëve nuk u pëlqente fryma “dekadente” dhe estetika e tepruar. Andreji Zhdanov, ideolog kulturor i kohës i cili merrej me respektimin e direktivave të partisë komuniste sovjetike në fushën letrare, e quajti poezinë e saj të largët me njerëzit dhe “përvojat e saj të parëndësishme e të karakterizuara nga erotizmi mistiko-fetar”.

Por e pamposhtur, poetja së bashku me Osip Mandelstam udhëhoqi akmeizmin, një lëvizje artistike të fillimshekullit XX, e cila në kundërshtim me simbolizmin, mbrojti përdorimin e gjuhës poetike që përmbante kuptime të sakta.

Poezitë e saj të para lirike pasqyrojnë detaje intime, ndërsa krijimet e mëvonshme, transmetojnë tema patriotike. Poema më e njohur “Requiem” nuk e pa dritën e botimit në Bashkimin Sovjetik deri në vitin 1987, pasi tema e saj, një elegji për të burgosurit e Stalinit, ngjalli shumë polemika e diskutime asokohe.

Ahmatova mbetet personalitet poetik i fuqishëm, edhe pse e turbulluar në mes të stuhisë letrare që solli shekulli XX. Nuk ka sekrete kriptike në poezinë e saj, e cila mbetet dramatike, ruan origjinalitet, qartësi e disiplinë, gëlon nga e vërteta dhe është e gjallë. Ajo nuk mund të maskohet me lojëra fjalësh apo tinguj. Forca e asaj poezie qëndron në faktin e të qenit e papërpunuar si një diamant i vyer. Poetesha Ahmatova u përzgjodh në listën e ngushtë për Çmimin Nobel në vitin 1965.

Një vit para vdekjes, në moshën 75-vjeçare, u ftua në Mbretërinë e Bashkuar dhe iu dha një diplomë nderi nga Universiteti i Oksfordit. Në fjalimin solemn u tha: “Kjo grua madhështore me të drejtë nga disa quhet Safoja e dytë”. /Telegrafi/