Tensionet gjeopolitike po shtohen dhe pasojat do t’i ndjejmë të gjithë.
Nga: John Rapley / The Telegraph
Përkthimi: Telegrafi.com
Grindja diplomatike e shkaktuar nga sekuestrimi nga qeveria holandeze i një kompanie prodhuese të çipave, të quajtur Nexperia, mund të duket si një histori e errët biznesi, por me kohën pasojat e saj do të na prekin të gjithëve.
Nexperia prodhon ata që quhen çipa të vjetër - gjysmëpërçues të lirë që nuk janë në kufijtë më të përparuar të teknologjisë, si Inteligjenca Artificiale [IA], por që janë të nevojshëm në prodhimin e një game të gjerë mallrash - nga makinat dhe telefonat celularë, deri te pajisjet shtëpiake. Ata janë kudo në jetën moderne, me një makinë mesatare që përmban rreth 1 700 të tillë.
Megjithatë, ndërkohë që kërkesa globale për mallra konsumi vazhdon të rritet, prodhimi i këtyre çipave nuk e ka mbajtur ritmin. Fitimet janë thjesht shumë të vogla për të justifikuar investimet e mëtejshme në vendet e zhvilluara, të cilat preferojnë të përqendrohen te versionet e avancuara me kthim më të lartë - të tilla si ato që e shndërruan Nvidia-n në kompaninë më të pasur në botë.
Si pasojë, kompanitë që prodhojnë çipa të vjetër kanë ndjekur një cikël të zakonshëm në industri: zhvendosjen e prodhimit në zona me kosto më të ulët në botën në zhvillim. Nexperia arriti të përmirësojë efikasitetin e prodhimit duke e zhvendosur montimin dhe paketimin në Kinë, prej nga ku çipat shpërndahen në mbarë botën.
Në vitet e fundit, qeveritë u bënë gjithnjë e më të shqetësuara për rreziqet e sigurisë nëse çipat më të avancuar - ata që përdoren në teknologjinë ushtarake dhe IA - bien në duar të gabuara, dhe nisën të marrin masa për të siguruar zinxhirët e furnizimit dhe për të kontrolluar eksportet.
Megjithatë, shumica e vendeve nuk e kanë bërë të njëjtën gjë me çipat e vjetër. Ndërkohë, Kina ka investuar fuqishëm për të zhvilluar industrinë e saj, duke qenë e vetëdijshme për rolin qendror që ajo luan në prodhimin modern.
Këtu hyn Nexperia. Historia e saj ia vlen të përsëritet. Multinacionalja holandeze Philips themeloi një divizion gjysmëpërçuesish në vitet ’50 të shekullit XX, që më vonë do të bëhej Nexperia. Philips-i vendosi ta ndajë atë në pas vitit 2000, për t’u përqendruar në misionin e saj kryesor në teknologjinë mjekësore. Pastaj, në vitin 2017, Nexperia u shit te një konsorciumi kinez dhe përfundimisht u ble nga Wingtech-u, një kompani kineze e cila vitin e kaluar u fut në listën e zezë të Departamentit Amerikan të Tregtisë.
Në fund të shtatorit të këtij viti, qeveria holandeze pretendoi se kishte arsye për të besuar se Wingtech-u po transferonte teknologji sensitive në Kinë. Për këtë arsye, ajo aktivizoi një akt emergjent të epokës së Luftës së Ftohtë për të marrë kontrollin e kompanisë - një veprim të cilin edhe vetë e përshkroi si “tejet i jashtëzakonshëm”.
Pa dyshim, Kina nuk e priti mirë këtë. Wingtech-u i mohoi akuzat dhe autoritetet kineze fajësuan presionin amerikan për vendimin holandez: “Ministria holandeze e Çështjeve Ekonomike po ndjek në mënyrë të qartë qeverinë amerikane - si një qengj i bindur”, ka thënë një ekzekutiv i Wingtech-ut për Bloomberg. Më pas Pekini pezulloi eksportet e çipave me performancë të lartë të Nexperia-s, duke kërcënuar të ndalojë shumëçka nga prodhimi global.
Të dyja palët kanë kaluar muajin e fundit duke zbutur tensionet - ndihmuar nga një armëpushim në fillim të këtij muaji në luftën tregtare midis ShBA-së dhe Kinës - dhe këtë javë në pezullimin e sekuestrimit të kompanisë nga Holanda. Çipat kanë rifilluar të qarkullojnë. Megjithatë, ky është vetëm një armëpushim dhe Evropa mbetet e pambrojtur përballë veprimeve të mëtejshme kineze apo amerikane.
Këtu kemi dy histori të mëdha. E para, e njohur, është se evropianët edhe një herë e shohin veten të kurthuar mes të një përplasjeje midis Kinës dhe ShBA-së dhe përpiqen të mos bëhen viktima anësore. Pekini ka një mosmarrëveshje me qeverinë holandeze, por janë prodhuesit gjermanë të makinave - të cilëve u nevojiten çipat e Nexperia-s - që do të jenë ndër viktimat e para të një përplasjeje të zgjatur.
Strukturat diplomatike dhe administrative të Bashkimit Evropian, që janë në thelb konfederale, janë të rrënjosura në një rend liberal të bazuar në rregulla, por i cili po zhduket me shpejtësi. Kontinenti po përpiqet të ecën përpara në errësirë, por strukturat e tij të fragmentuara e bëjnë shumë të vështirë negociimin me dy vende të udhëhequra nga liderë autoritarë që marrin vendime krye më vete.
Megjithatë, historia e dytë, më e madhe, është se kjo është pjesë e një deglobalizimi më të gjerë të prodhimit dhe rindryshimit të zinxhirëve të furnizimit, si rezultat i tensioneve të shtuara gjeopolitike midis ShBA-së dhe Kinës. Kostoja e kësaj do të bjerë përfundimisht mbi të gjithë ne. Rikthimi i prodhimit lokal të çipave të vjetër do të ishte i shtrenjtë, duke kërkuar investime të reja me kthim të ulët dhe, për këtë arsye, ndoshta do të mbështetej në subvencione shtetërore. Në fakt, Akti Amerikan CHIPS i vitit 2022 parashikoi 10 miliardë dollarë pikërisht për këtë qëllim.
Por, nëse, si rezultat, çipat përfundojnë duke qenë më të shtrenjtë dhe qeveritë detyrohen të shpenzojnë më shumë për sigurinë ekonomike, kjo përfundimisht do të çojë në rritje të çmimeve për konsumatorët dhe të taksave. Deri më sot, shumica e njerëzve në vendet perëndimore e kanë përjetuar luftën tregtare thjesht si tituj lajmesh - por, më herët apo më vonë, përplasja për Nexperia-n dhe konfliktet e ngjashme do të vijnë në një sallon ekspozite pranë jush. /Telegrafi/
