Jeta dhe vepra e Mehmet Akif Ersoyt: Kudo më del përpara Kosova

Nga: Agron Islami

Nëse nisemi nga faktet historike, shohim se shqiptarët janë ndër popujt më të vjetër të Ballkanit që ishin pjesë e gjitha ngjarjeve që lidhën me këtë hapësirë gjeografike. Si pasojë e këtyre zhvillimeve, në periudha e sisteme të ndryshme ata u detyruan që të shpërngulen nga atdheu i tyre i shtrenjtë. Megjithatë, kudo që u gjenden, asnjëherë nuk e harruan prejardhjen e tyre.

Janë të shumtë ata që sot historia botërore i njeh për kontributet e tyre si ushtarakë, dijetarë, pedagogë etj. Njëri ndër këta padyshim ishte dhe mbetet Mehmet Akif Ersoy, i cili njihet si ligjërues fetar, ligjërues fakulteti, këshillues politik, filozof, e njëherësh edhe poeti më i famshëm i letërsisë turke – deri në ditët e sotme. Ai edhe sot kujtohet me epitetin më të madh, ngase ishte dhe mbeti poeti më i dashur për çdo studiues të letërsisë dhe në veçanti për qytetarët turq, duke qenë se Republikës së Turqisë i bëri dhuratën më të çmuar, duke ia shkruar himnin kombëtar.

Ky personalitet i famshëm, që bëri emër në historinë e Turqisë, ishte njeri nga shumë shqiptarët të parët e të cilëve shkuan drejt Turqisë për qëllime nga më të ndryshmet dhe që për asnjë moment të vetëm nuk e harroi vendin e prejardhjes së tij. Krenarinë e prejardhjes e shpreh edhe në njërën nga poezitë më të tij, “Vefasiz Kosova”, ku ndër të tjera thotë:

Dëgjojeni këtë prej meje, që vërtetë, jam shqiptar …
Gjë tjetër s’mund të them … Ja, atdheu im është rrënuar!

Biografia

Mehmet Akif Ersoy lindi në dhjetor të vitit 1873 në lagjen Sari-Güzel në rrethinën e Stambollit. Babai i tij ishte Tahir Efendi Pejani (me prejardhje nga Shushica e Pejës). Që në moshë të re, me babanë e vet ai merr rrugën e arratisë drejt Stambollit. Atje vazhdoi shkollimin në Medresenë e Fatihut, dhe pas kryerjes se medresesë personeli i shkollës shpreh dëshirën që Tahir Efendiu të ushtrojë detyrën e profesorit po aty, ku punoi deri në vdekje. Nëna e Akifit ishte Emine Sherif, me prejardhje nga Buharaja.

Akifi qysh si fëmijë pajiset me dituri fetare islame nga prindërit dhe në moshën katërvjeçare, gjegjësisht me 1878, fillon mësimin për here të parë në Mektebin (parashkollore) “Emin Buhari”. Pas dy vitesh shkollimi, më 1879 kalon në shkollën fillore (Ruzhdiye), për të vazhduar në shkollimin e lartë fillor (Idadiye). Krahas mësimeve që merrte në shkollë, prof. Tahiri djalit të tij i mbante mësim shtesë në shtëpi, si: Tefsir (komentim Kur’ani), Fikh (bazat e Sheriatit), gjuhë arabe, ndërsa nga gjyshi mësonte persishten e vjetër dhe nga e gjithë kjo shihet qartë se Akifi, qysh në moshë të re, pati rastin të njihej me dituri të lëmenjve të ndryshëm.

Pas tri vitesh shkollimi të lartë fillor, me 1882 kalon në shkollimin e mesëm në Fatih. Gjatë kësaj periudhe, Akifi kishte një angazhim shumë të theksuar për moshën që kishte. Nga babai vazhdonte mësimin e gjuhës arabe; në xhaminë e Fatihut prezantonte në kursin e gjuhës persiane që organizohej nga gjyshi i tij; dhe, gjatë kësaj kohe, në kurs lexoheshin veprat e njohura “Gülistani” dhe “Mesneviu”. Njëkohësisht, në shkollë ishte ndër nxënësit më të dalluar në të gjithë lëmenjtë, në veçanti në lëndën e gjuhës dhe letërsisë turke dhe franceze.

Qysh si nxënës i shkollës së mesme te ai vërehet një interesim për poezinë. Në atë kohë, fillon edhe përpjekja e parë e tij për shkrimin e poezive me shokun e vet, Ibnulemin Mahmud Kemal.

Pas vdekjes së babait u regjistrua në shkollën e veterinarisë, shkollë kjo që i mundësoi të sistemohet shpejt në punë. Gjatë kohës sa ushtronte profesionin e veterinarit, gjeti mundësinë që të vizitojë edhe të parët e tij në Shushicë të Pejës.

Rrethanat politike brenda Perandorisë Osmane bënë që ai të japë kontributin e tij edhe në arenën politike. Si poet i lindur që ishte, u caktua që të mbante ligjërata të hapura për të rritur mbështetjen e popullit në pjesëmarrje në Luftërat Ballkanike. Akifi, tanimë kishte marrë epitetin e poetit kombëtar të Turqisë.

Veprimtaria poetike

Akifi pas vetes la shtatë vepra me poezi, që janë të përmbledhura në një libër të vetëm të quajtur “Safahat”, e cila përmbledhje është ndarë në shtatë vëllime sipas veprave në fjalë. Libri i parë mban titullin “Safahat”. Në vazhdim ka shkruar librat: “Në ulësen e Sulejmanisë”, “Zërat e se vërtetës”, “Në ulësen e Fatihut”, “Kujtimet” etj.

Veprat e Akifit, ishin të shkruara në shkrimin osman, por pas vdekjes së tij, i tërë safahati u transkriptua në shkronja latine nga ana e M. E. Düzdağut. Të gjitha librat e tij, janë të botuara në Stamboll, me përjashtim të librit të shtatë dhe të fundit, i cili u botua në Kajro të Egjiptit. Fjala “Safahat” në vete përmban një kuptim shumë të gjerë, që në gjuhën shqipe ka kuptimin; “fletët-periudhat”. Nga emërtimi i veprës letrare të tij, shihet se në veprimtarinë e tij poeti përshkruan (pothuajse) një epokë historike, jo vetëm të Turqisë, por të tërë botës islame. Gjuha e përdorur në poezi është gjuhë e Islamit që shtrihet në themelin e kulturës së poetit. Për rrjedhojë ,në peshoren e fjalorit të përdorur në këto poezi, hasen në një masë të madhe – përveç turqishtes – veçanërisht njësitë leksikore me burim arab. Bashkë me përdorimin edhe të fjalëve dhe ndërtimeve analitike perse, poeti është përpjekur që këto tri gjuhë t’i përdorë në mënyrë harmonike e të pëlqyeshme për veshin e lexues-dëgjuesit, që me shumë siguri mund të themi se është treguar i suksesshëm në përpjekjen e vet.

Pothuajse në shtatë librat e lartpërmendur, poeti nuk kalon pa i artikuluar dhimbjet që ka për luftërat që po zhvilloheshin në Ballkan nga forcat e mëdha, të cilat synonin ndarjen e shteteve, e në veçanti për tokën e të parëve nga ai vinte. Në një nga poezitë më të famshme të tij, thotë:

Tre milion njerëz po vuajnë nga tri koka pa tru

Shqipëria po digjet … Kësaj here (djegiet) janë shumë të mëdha
Babë, nëna jote më e dashur, mëmëdheu më i vërtetë,
A të bëhet viktimë e tre horllukëve hajdutë?!
Kudo që të ndodhem, para syve po më del një fushë e përgjakur… A je ti, apo përfytirimi yt? Kosovë e pa përkrahur!
Cili është shkaku me mijëra here i pushtimit tënd!
Cili është qëllimi i kalimit të rrugës shkatërruese
e “rrufesë” mbi varrin tënd?

O rrënjët e palidhura të pavarësisë, ku janë?
Të gjitha shpresat, mendoj përjetë u shuan.
Ku je “bashkim” i shkëlqyer, fantazi e lartë e krijuar?
Ty, madje me vite të hutoi ajo ëndërr e mallkuar.
Truallin mos e ke mbytur përnjëherë
Horizonti i mëngjesit të përgjakur?
Malazezi hajdut, serbi gomar, bullgari gjarpër,
Pastaj greku “qen”, atdheun rreth e përqark e kanë rrethuar.
Shumica prej jush, u mor vesh, rrugën e gabuar s’po e shihni … Hajnin, që tani ju shërben si këshilltarë, dëbojeni
Dëgjojeni këtë prej meje, që vërtetë, jam shqiptar…
Gjë tjetër s’mund të them… Ja, atdheu im është rrënuar!
Ngrihu baba, ngrihu nga varri!
Dhe shih për qejfin e tre vetave kokëkrisur
se si vritet një popull tre milionësh!
Eja shpejt, sepse të gjallët nuk po vijnë
të shpëtojnë atdheun tonë …
Shqipëria po digjet ne flakë…
Baba! Nëna jote më e dashur, që është atdheu yt,
vendlindja jote po flijohet
për ambiciet e tre vetave kokëtrashë
Tokë e lëvruar nga gjyshërit tanë
dhe arat e mbjella po i merr lumi…
Sa keq, që tashmë po ngulitet në tokë kryqi i të huajit…
dhe të vallëzojë ne te këmba e shkuat?
Oh! Kudo më del përpara Kosova!

/Telegrafi/