Ekspertët sqarojnë cilët faktorë janë realisht të lidhur me rrezikun për kancerin në fëmijëri dhe pse shumica e rasteve nuk mund të parandalohen, por vetëm të zbulohen herët
Si prindër, është krejt e natyrshme të duam të kuptojmë çdo faktor që mund të ndikojë në shëndetin e fëmijëve tanë. Fjala “kancer” ngjall frikë te të gjithë, sidomos kur simptomat fillestare shpesh ngjajnë me një të ftohtë apo me lodhje të zakonshme. Megjithatë, kanceri në fëmijëri është i rrallë, përbën më pak se 1% të të gjitha diagnozave të kancerit. Kuptimi i faktorëve të rrezikut ndihmon prindërit të marrin vendime të informuara për kujdesin dhe kontrollin shëndetësor të fëmijëve.
Predispozita gjenetike, faktori më i rëndësishëm
Sipas të dhënave nga Instituti Kombëtar i Kancerit në SHBA (NCI), rreth 8–10% e rasteve të kancerit tek fëmijët lidhen me një ndryshim të trashëguar (patogjen) në gjenet që ndikojnë në zhvillimin e kancerit, megjithëse përqindja ndryshon sipas llojit të tumorit. Kjo tregon se faktorët gjenetikë luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kancerit në fëmijëri.
Predispozita gjenetike mund të manifestohet në forma të ndryshme përmes sindromave të trashëguara që rrisin ndjeshëm rrezikun. Në fakt, pothuajse çdo rrezik shtesë për kancer tek të afërmit e parë të fëmijëve me kancer mund të shpjegohet me sindroma të njohura gjenetike, transmeton Telegrafi.
Faktorët e lindur, tregues të qëndrueshëm të rrezikut
Studimet tregojnë se disa faktorë të pranishëm që në lindje janë në mënyrë të qëndrueshme të lidhur me rrezikun për disa forma të kancerit tek fëmijët. Këta përfshijnë:
▪ Pesha në lindje
▪ Mosha e prindërve në momentin e konceptimit
▪ Anomali kongjenitale (të lindura)
▪ Pesha në lindje
Fëmijët e lindur me peshë më të madhe se mesatarja kanë një rrezik më të shtuar për disa tipe kanceri. Studimet i ndajnë kategoritë e peshës si më poshtë: më pak se 2.500 g, 2.500–2.999 g, 3.000–3.499 g, 3.500–3.999 g, dhe 4.000 g ose më shumë. Sa më e lartë pesha, aq më i madh rreziku potencial.
Mosha e prindërve
Edhe mosha më e madhe e prindërve është faktor që shfaqet rregullisht në studime – prindërit në moshë më të avancuar kanë një probabilitet pak më të lartë për të pasur fëmijë që zhvillojnë kancer.
Rrezatimi, faktori i jashtëm më i dokumentuar
Faktorët gjenetikë dhe disa ekspozime prenatale dhe postnatale, si rrezatimi jonizues, dieta e dëmshme, apo disa infeksione virale, mund të ndikojnë në rrezikun për zhvillimin e kancerit në fëmijëri.
Epidemiologjia ka vërtetuar lidhje të qarta midis ekspozimit ndaj rrezatimit mjekësor gjatë shtatzënisë dhe rritjes së rrezikut të kancerit tek fëmijët. Gjithashtu, ekspozimi ndaj rrezatimit të lartë për shkak të terapisë me rrezatim ose aksidenteve industriale është faktor i njohur rreziku.
Nëse një fëmijë ka kaluar trajtime si kimioterapi ose radioterapi, ekziston edhe rrezik më i lartë për zhvillimin e një kanceri të dytë në të ardhmen.
Infeksionet si faktorë rreziku
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), disa infeksione kronike – si HIV, virusi Epstein-Barr (EBV) dhe malaria, lidhen me rrezik më të lartë për disa forma kanceri tek fëmijët, veçanërisht në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Pesticidet dhe faktorët mjedisorë
Disa studime kanë gjetur lidhje të mundshme midis leukemisë në fëmijëri dhe ekspozimit ndaj pesticideve në shtëpi, qoftë gjatë shtatzënisë apo në vitet e para të jetës. Gjithashtu, gratë që kanë pasur kontakt profesional me pesticide para lindjes së fëmijës mund të kenë rrezik pak më të shtuar.
❗ Kufizimet në njohuritë shkencore
Përkundër dekadave kërkimesh, shumica e rasteve të kancerit në fëmijëri mbeten pa shkak të njohur. Shumë mutacione që çojnë në zhvillimin e kancerit janë spontane, ndodhin gjatë ndarjes normale të qelizave kur kopjohet ADN-ja.
Çfarë mund të bëjnë prindërit
Faktorët mbi të cilët mund të ndikojmë:
▪ Shmangni ekspozimin e panevojshëm ndaj rrezatimit mjekësor gjatë shtatzënisë dhe në fëmijëri
▪ Kujdes ndaj infeksioneve: vaksinimi dhe higjiena janë mbrojtje kyçe
▪ Kufizoni përdorimin e pesticideve në shtëpi
▪ Kërkoni këshillim gjenetik nëse ekziston histori familjare e kancerit
Faktorët mbi të cilët nuk mund të ndikojmë:
▪ Predispozita gjenetike
▪ Mosha e prindërve në konceptim
▪ Pesha e lindjes (deri në një masë të caktuar)
▪ Anomalitë e lindura
Përfundimi
Përveç rrezatimit të lartë dhe trajtimeve të mëparshme me kimioterapi, shumë pak faktorë mjedisorë janë të lidhur qartë me kancerin në fëmijëri. Ky është lajm pozitiv, sepse do të thotë se shumica e ndikimeve të jashtme nuk kanë rol të madh në rrezik.
Më e rëndësishmja është të kuptohet se kanceri në fëmijëri është shumë i rrallë, dhe në shumicën e rasteve, faktorët janë jashtë kontrollit tonë.
Në vend të frikës, prindërit duhet të:
▪ jenë të vetëdijshëm për historinë familjare,
▪ shmangin faktorët e njohur të rrezikut,
▪ kryejnë kontrolle të rregullta pediatrike,
▪ njohin simptomat që kërkojnë kujdes mjekësor.
Shkenca po përparon me shpejtësi, por aktualisht faktorët gjenetikë dhe ekspozimet prenatale/postnatale janë të vetmit që njihen si shkaktarë të mundshëm. Fokusimi në to, dhe jo në frikëra apo spekulime, ndihmon prindërit të marrin vendime të informuara, të bazuara në fakte shkencore. /Telegrafi/
