Domosdoshmëria e gjuhës shqipe në universitete

Helena Halitaj

Njeriu banon te gjuha. Kjo sentencë shumëpërmasore e Hajdegerit dëshmon se gjuha është elementi më i rëndësishëm që na bën të vetëjakësuar në shoqëri.

Qenia njerëzore nuk ka kuptim pa gjuhën. Është gjuha që e bën atë aq të mrekullueshme sa është. Në Bibël thuhet se në fillim ishte fjala. Te fjala është zanafilla e tërë madhështisë së racës njerëzore. Kjo dhuratë e çmuar që na është dhënë duhet mbajtur me kujdes. Gjuha nuk pranon shkujdesje, nuk pranon të trajtohet si gjë e zakonshme. Gjuha ka nevojë të mbrohet, të ruhet si gjë e shtrenjtë e të parëve.

Gjuha është shenjë e civilizimit të një populli, sepse mënyra se si njeriu sillet me gjuhën, tregon kulturën e tij, sepse gjuha më mirë se gjithçka tjetër jep dritën a mjerimin e një kombi.

Mirëpo, jo të gjithë e konsiderojnë të tillë atë. Sot, në epokën e internetit vërejmë se gjuha po shprishet. Ndërhyrje të shumta e të panevojshme po cenojnë identitetin e saj. Prishësit nuk po ndalen. Prandaj kemi fjalë të huaja të panevojshme që hyjnë gjithkund, struktura sintaksore që nuk janë të shqipes, fraza të lëna përgjysmë, fjalë të zëvendësuara nga simbole. Kemi fjalë të tilla si: agravoj, neutralizoj, konfuz, implementim, sensitiv, involvoj, adaptim, adoptoj, disponibël, top listë, interferoj, akomodohem, frustrim, lançoj, startoj, impakt, suport etj., të gjitha të panevojshme, po të kihet parasysh se e kemi barasvlerësin në shqipe për secilën prej fjalëve të mësipërme: për agravoj kemi rëndoj, për konfuz kemi i pështjelluar, (i ngatërruar), për sensibël kemi i ndjeshëm, për involvoj kemi përfshij e kështu me radhë. Është e kuptueshme që në kuadër edhe të ndërveprimit të kulturave e gjuhëve me njëra-tjetrën huazohen mjaft fjalë a njësi. Teorikisht dihet që sendi e dukuria hyn nga jashtë bashkë me fjalën me të cilën ajo shënohet. Por kjo nuk do të thotë që do të lejojmë çdo njësi që hyn në shqipe, sidomos kur është e panevojshme.

Sot po shohim një interesim të jashtëzakonshëm të të rinjve për të mësuar gjuhë të huaja. Në fakt, të mësuarit e gjuhëve të huaja të pasuron, se krahas kulturës tënde, njihesh dhe mëson edhe atë të vendeve të tjera. Por, sado gjuhë të huaja të mësosh, sado mirë t’i flasësh ato, nëse cenon gjuhën e kulturës nga vjen, atëherë asnjë gjuhë tjetër nuk vlen më. Kultura e huaj, që përthithet nëpërmjet gjuhës, merr vlerë për ty, kur ti e ballafaqon atë me kulturën që zotëron, sepse vetëm në këtë mënyrë mund të pasurohet ajo.

Sot jemi përballë një gjendjeje që flet vetë. Me qindra fjalë po vërshojnë në trup të shqipes si mish i huaj e po e zhbëjnë atë. Të rinjtë gjithnjë e më tepër po kopjojnë modele të përçudnimit të gjuhës, e këto modele në fakt i servir media, i servir politika, i servir interneti me tërë shumësinë e mediave sociale. Nga puna ime e përditshme si pedagoge, shoh çdo ditë e më shumë punime studentësh të mbushura me fjalë jo shqip, shoh shkrime të tyre me struktura sintaksore të prishura, shoh varfërim të leksikut që ka ardhur duke u bjerur qysh nga fëmijëria e vazhdon deri tani. E gjithë kjo është pasojë e modeleve të këqija që ata ndjekin. Gjuhën e celularit apo të mediave sociale e kanë bërë normë edhe në shkrimin e detyrave. Gjejmë aty fjalë të tilla si abandonoj, superoj, trendy, cool etj., apo struktura të tilla të çuditshme si: … dhe jo vetëm!

Në fakt, këto janë edhe pasoja të globalizimit, me të cilat ndeshen të gjitha gjuhët e botës, sidomos ato të vendeve të vogla si vendi ynë, por vende të zhvilluara kanë politika të posaçme për mbrojtjen e gjuhës. Në mos të bëhemi si Franca, që është aq pak tolerante e shumë shtrënguese kur vjen puna për fjalët e huaja, të paktën ta imitojmë atë si model. Ta ngremë zërin jo vetëm ne si profesorë, por të gjithë, sepse fëmijët po na e mësojnë shqipen me gabime, sepse truri i tyre po modelohet gabimisht e po u ndërtojmë modele që do t’i reflektojnë në të ardhmen.

Se siç thotë dhe Hajdeger “gjuha është tepër e rëndësishme për t’ua lënë vetëm gjuhëtarëve”. /GSH/