Çfarë është uragani dhe pse stuhive shkatërruese u vënë emra?

Uraganet, të cilat quhen edhe ciklone dhe tajfune, ndodhin mbi oqean në rajonet tropikale, kur ka një rënie të papritur të presionit të ajrit për shkak të avullimit të madh të ujit të detit

Këto janë erëra të forta që fryjnë në një vorbull rreth një qendre me presion shumë të ulët.

Ndryshe nga një tornado, një uragan është shumë më i madh dhe zgjat më shumë – ndonjëherë edhe ditë, ndërsa një tornado zgjat nga disa sekonda në një orë. Dhe, ndërsa uraganet formohen mbi ujë, tornadot zakonisht formohen në tokë kur takohen ajri i ftohtë dhe i ngrohtë.

Kur bëhet fjalë për shpejtësinë e erës, uragani më i fortë i regjistruar arriti një shpejtësi të erës deri në 345 kilometra në orë.

Këto ditë, bregu lindor i SHBA-së u përfshi nga një uragan me emrin Milton, i cili mund të jetë një nga më të fortët në histori, transmeton Telegrafi.

Çfarë është një uragan?

Diametri i një uragani zakonisht ndryshon nga 80 në 600 km dhe mund të jetë 8 deri në 15 km i lartë. Krahas erës së fortë zhvillohen edhe bubullima (kumulonimbus), herë pas here me shi të dendur.

Erërat e uraganit në det mund të zhvillojnë valë të mëdha dhe kur lëvizin në tokë, ato mund të shkaktojnë shkatërrim katastrofik.

Emri uragan i referohet cikloneve të forta tropikale në pjesën veriore të Oqeanit Atlantik, Detin e Karaibeve, Gjirin e Meksikës, pjesën perëndimore të Paqësorit Jugor dhe pjesën juglindore të Paqësorit të Veriut. Në Oqeanin Indian, Gjirin e Bengalit dhe Detin Arabik, ciklonet tropikale njihen si ciklone, dhe në pjesën perëndimore të Paqësorit verior, Kinë dhe Japoni, tajfunë.

Uraganet janë të vetmet ngjarje të motit të cilëve u jepen emra për t’i bërë më të lehtë për t’i dalluar dhe gjurmuar. Deri në fillim të viteve 1950, stuhitë tropikale dhe uraganet gjurmoheshin sipas moshës dhe renditjes së shfaqjes, por ekspertët përfundimisht vendosën se përdorimi i emrave të shkurtër dhe të lehtë për t’u mbajtur mend ishte më i thjeshtë. Përveç kësaj, ato gjithashtu reduktuan konfuzionin në rastet kur disa stuhi ndodhën njëkohësisht.

Si i marrin emrat e uraganeve?

Në vitin 1953, Amerika filloi të përdorte emra femrash për stuhitë, ndërsa deri në vitin 1978, emrat e meshkujve dhe femrave u përdorën për të dalluar stuhitë në Paqësorin e Veriut. Praktika e emërtimit të uraganeve dhe stuhive ekskluzivisht me emra femrash u ndoq shpejt nga vende të tilla si Australia dhe Zelanda e Re.

Sigurisht, kjo nuk e emocionoi aspak popullatën femërore të meteorologëve dhe komunitetin shkencor. E para që foli publikisht kundër kësaj praktike ishte Roxy Bolton. Ajo theksoi se nuk është e drejtë që gratë të identifikohen kaq arbitrarisht me fatkeqësitë dhe nisi një fushatë për “barazi” – le të kenë disa nga uraganet emra meshkujsh.

Rregulla të rrepta

Sot për zgjedhjen e emrit është ngarkuar Organizata Botërore Meteorologjike (OBM), e cila ka një procedurë strikte. Lista e emrave rrotullohet çdo gjashtë vjet, por në rastin e stuhive të forta me një numër të madh viktimash, këta emra hiqen nga lista e emrave që do të përdoren në të ardhmen.

Lista e vitit 2023 duke filluar me Arlin dhe duke përfunduar me Whitney do të përdoret përsëri në 2029. Ndër më të dukshmet janë: Katrina, stuhia e tmerrshme që goditi New Orleans në 2005 (e cila u zëvendësua nga Katia) dhe Floyd, e cila u zëvendësua nga Franklin.

Në vitin 2017, emrat Harvey, Irma, Maria dhe Nate hynë në histori. Emri Ida doli në pension në vitin 2021 dhe kur lista të përdoret sërish në vitin 2027, ajo do të zëvendësohet nga Imani. Sipas të dhënave të Organizatës Botërore Meteorologjike, që nga viti 1953 janë tërhequr 94 emra.

Në të kaluarën, emrat e stuhive zgjidheshin rastësisht.

Për shembull, stuhia që goditi një anije të quajtur Antje dhe shkatërroi direkun e saj u quajt “Uragani Antje”. Për qindra vjet, emrat e stuhive zgjidheshin nga ditët e shenjtorëve ose vendet ku ato goditën, si uragani Galveston i vitit 1900. Vetëm më vonë meteorologët filluan të ndiqnin një sistem alfabetik, ku emri i uraganit të parë të sezoni do të fillonte me shkronjën A, i dyti do të fillonte me shkronjën B, e kështu me radhë. /Telegrafi/