Nga diagnoza te ushtrimet korrigjuese - si fizioterapia ndihmon në drejtimin dhe parandalimin e deformimeve të shtyllës kurrizore
Xhekush Ademi,
PT Fizioterapeut
Tel. 045 666 869
Skolioza është një gjendje e karakterizuar nga një rritje jonormale, anësore e shtyllës kurrizore, e cila mund të lakohet në njërën ose në të dyja anët në të njëjtën kohë. Ky devijim shpesh shkakton dhimbje në pjesën e poshtme të shpinës.
Shtylla kurrizore është kolona boshtore kockore e trupit të njeriut, e përbërë nga 26 kocka. Ajo ndahet në grupet e mëposhtme: rruazat cervikale - gjithsej shtatë, rruazat torakale - gjithsej dymbëdhjetë, vertebrat lumbare - gjithsej pesë, pesë rruaza sakrale që bashkohen për të formuar sakrumin dhe katër rruaza koksigeale që bashkohen për të formuar kockën e bishtit (koksigjen).
Shikuar nga anash, shtylla kurrizore ka formën natyrale të shkronjës së dyfishtë “S”. Shikuar nga përpara, në planin ballor, ajo është e drejtë.
Skolioza është një çrregullim i shtyllës kurrizore që shkakton lakim jonormal në anën e majtë ose të djathtë të trupit të pacientit, duke bërë që gjoksi të humbasë simetrinë e tij. Në këtë shtrembërim, rruazat kthehen drejt njëra-tjetrës, duke formuar një formë “C” ose “S”. Ajo është rrallë e lindur, por në shumicën e rasteve zhvillohet gjatë rritjes për shkak të një sërë faktorësh ndikues – biomekanikë, posturalë apo gjenetikë.
Kur ndodh më shpesh?
Shkaku i saktë i skoliozës nuk është përcaktuar plotësisht as sot. Ajo mund të shfaqet si pasojë e një sërë sëmundjesh ose të jetë simptomë shoqëruese e tyre. Me shtyllën kurrizore të devijuar, pacienti mund të ketë dhimbje në pjesën e poshtme të shpinës, në mes ose në gjoks - një dukuri e zakonshme për shkak të tensionit muskulor dhe shpërndarjes jo të barabartë të peshës trupore. Dhimbja mund të përkeqësohet gjatë shtatzënisë për shkak të ndryshimeve hormonale dhe posturës. Ndonjëherë, pacientët raportojnë edhe vështirësi në frymëmarrje ose dhimbje koke për shkak të kompresionit të strukturave torakale dhe tensionit cervikal.
Lakimi anash i shtyllës kurrizore shfaqet te të dyja gjinitë, por më shpesh te vajzat, sidomos gjatë periudhave të rritjes së shpejtë. Rreziku për përkeqësim ekziston për aq kohë sa skeleti është ende në zhvillim, zakonisht deri në moshën 18-vjeçare, prandaj monitorimi dhe ndërhyrja e hershme janë thelbësore.
Devijimi ndryshon nga qëndrimi jo i drejtë (postura e keqe), pasi te skolioza ekzistojnë ndryshime strukturore në rruaza, të cilat konfirmohen vetëm me ekzaminim radiologjik të plotë të shtyllës kurrizore.
Simptomat më të zakonshme të skoliozës dhe si të vërehet devijimi
Përkulja mund të vërehet lehtësisht duke krahasuar anën e majtë dhe të djathtë të trupit, nga përpara dhe nga mbrapa:
- Shpatullat nuk janë në të njëjtin nivel – njëra më e lartë, tjetra më e ulët;
- Njëra shpatull është më e theksuar se tjetra dhe brinjët janë më të dalura në njërën anë;
- Beli është i pabarabartë – më i theksuar në një anë;
- Ijët nuk janë në të njëjtin rrafsh, duke krijuar përshtypjen e një këmbë më të shkurtër.
Asimetria e gjoksit dhe e brinjëve në pjesën e përparme dhe të pasme të trupit është një tregues i dukshëm i skoliozës së shtyllës kurrizore.
Diagnoza
Diagnostikimi i hershëm dhe trajtimi në kohë janë faktorë kyç në menaxhimin e skoliozës. Rekomandohet kontroll i rregullt mjekësor që përfshin vlerësimin e asimetrisë trupore dhe lakimit të shtyllës kurrizore, si dhe realizimin e një radiografie për të përcaktuar këndin e deformimit (këndi i Cobb-it).
Në bazë të këtyre parametrave, fiziatri dhe fizioterapistët hartojnë programe individuale ushtrimesh korrigjuese.
Skolioza ndahet në funksionale (jo-strukturore) dhe strukturore. Jo çdo përkulje anësore nënkupton deformim kockor. Skolioza funksionale është zakonisht e përkohshme dhe shkaktohet nga faktorë të jashtëm, si pabarazia e gjymtyrëve të poshtme, rënia e këmbëve ose deformimi i ijëve. Ndërsa skolioza strukturore përfaqëson ndryshime të përhershme në strukturën e rruazave.
Në praktikën klinike, më të shpeshtat janë: skoliozat idiopatike, paralitike, kongjenitale dhe torakogjene.
Sipas lokalizimit, skolioza mund të jetë:
- Totale, kur përfshin gjithë shtyllën kurrizore;
- E pjesshme, kur prek vetëm pjesë të caktuara (qafën, shpinën, ijët);
- Kompensuese (S-skolioza), kur shtylla kurrizore përkulet në dy drejtime të kundërta për të ruajtur ekuilibrin trupor.
Ekzistojnë gjithashtu forma të tjera: sinistrokonvekse, dekstrokonvekse, lumbale, torakale, torakolumbare, juvenile, idiopatike adoleshente, etj.
Trajtimi
Skolioza mund të shkaktojë komplikime të ndryshme nga dhimbja kronike e shpinës, deri te çrregullimet e frymëmarrjes apo posturës. Prandaj, zbulimi dhe trajtimi i hershëm janë vendimtarë për të parandaluar progresin.
Trajtimi varet nga shkalla e lakimit dhe mosha e pacientit:
- Për devijime deri në 30°, rekomandohen ushtrime të përditshme fizioterapeutike të synuara;
- Për devijime nga 30° deri në 50°, krahas ushtrimeve, rekomandohet përdorimi i jelekut ortopedik Milwaukee, nën mbikëqyrjen e mjekut specialist;
- Për lakime mbi 50°, zakonisht nevojitet trajtim kirurgjik ortopedik.
Ushtrime dhe fizioterapi për shtyllën kurrizore
Fizioterapia është shtylla kryesore e trajtimit konservativ të skoliozës. Ajo përfshin metoda fizike, ushtrime të kontrolluara, masazh, terapi nxehtësie dhe ushtrime të frymëmarrjes, me qëllim përmirësimin e lëvizshmërisë dhe zvogëlimin e dhimbjes.
Fizioterapistët kanë rol kyç në hartimin e programeve individuale të ushtrimeve për pacientët me skoliozë. Programet përshtaten sipas nevojave të secilit pacient, me qëllim:
- reduktimin e lakimit të shtyllës kurrizore,
- përmirësimin e qëndrimit trupor,
- forcimin e muskujve paravertebralë,
- dhe krijimin e simetrisë muskulare.
Ushtrimet terapeutike mund të jenë të përgjithshme ose specifike, në varësi të shkallës së deformimit dhe rrezikut për përkeqësim.
Forcimi i muskujve stabilizues dhe shtrirja e ligamenteve janë dy objektivat kryesore gjatë terapisë fizike. Krahas tyre, fizioterapia ndihmon në krijimin e modeleve të sakta të lëvizjes, korrigjimin e posturës dhe parandalimin e deformimeve sekondare.
Fizioterapistët e udhëzojnë pacientin për:
- qëndrimin korrekt në ulje dhe ecje,
- mënyrën e duhur të shtrirjes dhe forcimit,
- dhe teknikat e menaxhimit të dhimbjes në aktivitetet e përditshme.
Fizioterapia është proces afatgjatë që kërkon përkushtim dhe durim. Megjithatë, praktika e rregullt dhe këmbëngulja sjellin përmirësim të dukshëm të funksionit dhe cilësisë së jetës.
Me diagnostikim të hershëm, ushtrime të rregullta dhe qëndrim të duhur, fizioterapia mund të ndihmojë në parandalimin e përparimit të skoliozës dhe në ruajtjen e shëndetit të shtyllës kurrizore.
Bashkëpunimi dhe motivimi i pacientit janë thelbësorë për suksesin e trajtimit. Ushtrimet standarde të përgjithshme apo fitnesi i zakonshëm nuk janë të mjaftueshme, kërkohet program profesional, i personalizuar dhe i monitoruar nga fizioterapisti. /Telegrafi/
