Si arriti festivali i animacionit Anibar në Kosovë të kthehet në një fenomen kulturor?

Animacioni në Kosovë ishte një dekadë më parë i njohur më shumë si karikatura që shfaqen për fëmijë. Tani ky term shihet gjithnjë e më shumë si një formë e vlefshme e artit, dhe është ndryshimi i perceptimit deri në një festival në qytetin e vogël të Pejës.

Festivali Ndërkombëtar i Animacionit Anibar nga Peja në Kosovë ka vendosur të fillojë edicionin e tij të 12-të, i përqendruar në një temë të përshtatshme për COVID-19, përkatësisht izolimin.

Audiencat do të kenë më shumë se 300 filma për të pritur, zgjedhja më e madhe deri më tani dhe si çdo vit do të organizohen aktivitete shtesë si punëtori, leksione dhe master-class.

Që nga fillimet e vështira, festivali Anibar është bërë një nga ngjarjet më të mëdha kulturore në Kosovë dhe nga festivalet më të mëdha të animacionit në Ballkan.

“Anibar filloi rrugëtimin në vitin 2010 nga një grup i ri aktivistësh dhe adoleshentësh – u themelua nga 18-vjeçarë”, thotë Arba Hatashi, drejtoreshë e festivalit.

“Arsyeja që ata themeluan festivalin ishte se në Kosovë nuk kemi ndonjë arsim, shkollë, apo institucion që të mësojë animacionin”, shton ajo.

Ajo thotë se peizazhi në të cilin u gjetën Anibar dhe organizatorët e tij ishte një indiferencë dhe madje paragjykim ndaj animacionit si një formë arti.

“Të gjithë e panë animacionin si karikaturë për fëmijë dhe ata nuk kishin asnjë lloj respekti kur bëhej fjalë për animacionin artistik”, thotë Hatashi për Emerging Europe.

“Ka qenë një nga sfidat tona më të mëdha për të ndryshuar perceptimin e audiencës kur bëhet fjalë për filmat që ne shfaqim”, shton ajo.

Sidoqoftë, të rinjtë që fillimisht themeluan festivalin këmbëngulën në synimin e tyre për të sjellë animacion në masat dhe për të krijuar një forum për adhuruesit e animacionit.

“Filloi në vitin 2010 duke mbledhur të gjithë miqtë dhe të afërmit e tyre për të punuar për festivalin dhe duke bërë shfaqje në vetëm një kinema – kinemanë Jusuf Gërvalla”, shpjegon zonja Hatashi.

“Ata ishin shumë të apasionuar kur ishin adoleshentë në mësimin e animacionit dhe me vështirësitë që kishte Kosova, mënyra më e lehtë për tu njohur dhe për të mësuar rreth animacionit ishte krijimi i një festivali dhe sjellja e të huajve në Kosovë për t’i mësuar ata”.

Dhe funksionoi, sepse në vitet e mëparshme, profesionistët që punojnë në seri të animuara të mirënjohura kanë vizituar Kosovën për të zhvilluar bisedime në festivale.

Ndërsa kinemaja “Jusuf Gërvalla” në Pejë mbetet selia e festivalit, ajo tani është rritur në një vend tjetër të brendshëm dhe tri kinema në natyrë ku shfaqen animacione të ndryshme – nga tipare të filmave të shkurtër, video muzikore të animuara etj.

Duke sfiduar mungesën e ngjarjeve kulturore në Pejë – Kosova është shumë e centralizuar dhe shumica e gjërave ndodhin në kryeqytetin Prishtinë – Anibar ka sjellë angazhim dhe një ndjenjë të komunitetit për adhuruesit e filmit në Pejë – për të mos thënë mbushur arkat e qytetit me të ardhura shtesë.

Komuniteti

Aspekti i komunitetit është veçanërisht i theksuar për skenën e animacionit në vend, festivali ishte dhe mbetet drejtuesi kryesor i animacionit vendor.

“Nuk dua të mburrem por mendoj se mediumi i animacionit filloi të prezantohej në Kosovë me festivalin”, thotë Hatashi.

Vetë Hatashi u përfshi në festival në moshën 14 vjeçe, si vullnetare. Ajo tregon se ishte një përvojë e të mësuarit.

“Është si një pikë ku të rinjtë mund të vijnë dhe është si një vend ku ata mund të mësojnë më shumë që mund të mësojnë përmes sistemit shkollor. Ai shërbeu si një pikë edukimi për të gjithë vullnetarët dhe të gjithë njerëzit që u përfshinë. Kjo ju ndihmon të zhvilloni profesionalisht shumë dhe ju ofron qasje në shumë informacione dhe shumë mundësi arsimi joformal”, shton ajo.

Ndërsa ajo vë në dukje se prodhimi i animacionit në Kosovë është ende minimal, Hatashi thotë se në vitet e fundit, patjetër që ka pasur një rritje të animatorëve lokalë që prodhojnë në vend.

“Ne jemi duke parë një numër të rritur të prodhimeve që po ndodhin”, thotë ajo.

Dhe në një mënyrë ose në një tjetër, shumica e njerëzve që po krijojnë filma të animuar në Kosovë janë të lidhur me Anibarin.

“Ata ose kanë qenë pjesëmarrës të punëtorive ose kanë punuar me festivalin dhe tani ata janë duke prodhuar filma që do të shfaqen këtu”, shpjegon Hatashi. “Por gjithashtu ata kanë aftësinë t’i prezantojnë ato animacione në një audiencë më të gjerë ndërkombëtare”.

Siç shpjegon drejtoresha e festivalit, rritja e skenës së animacionit në Kosovë ndodhi ndryshe.

“Së pari fillon me shkollën ku i mësoni njerëzit se si të bëjnë animacion dhe më pas u mundësoni atyre të prodhojnë animacion dhe më pas hapni një festival për ata që të jenë në gjendje të shfaqin ata filma dhe të kenë qasje në audiencat më të gjera”, shpjegon ajo.

Por në Kosovë, ishte festivali që erdhi i pari, falë një grupi të rinjsh entuziastë. Dhe Anibar tani drejton dy akademi të animacionit ku të rinjtë mund të mësojnë zanatin – një në Pejë dhe një në Prishtinë.

Edukimi për animacion

Tani, sfida për organizatorët është të kenë një ndikim në politikëbërjen dhe të marrin fonde për gjeneratorin e ardhshëm të animatorëve.

“Ne shohim potencial të madh në rininë tonë këtu për të krijuar animacion dhe për të prodhuar vepra shumë të vlefshme. Sfida tjetër për festivalin është të lehtësojmë pikat ku ne mund të rrisim fondet në dispozicion për animatorët”, thotë Hatashi.

Kur bëhet fjalë për animacionin, Anibar është i njohur jo vetëm për meritat e veta artistike por edhe potencialin që ka mediumi për arsimimin dhe për transmetimin e ideve të rëndësishme si të drejtat e njeriut dhe barazia gjinore.

“Ne jemi besimtarë të vendosur në përdorimin e animacionit si një mjet edukimi dhe ne duam që përmes këtij tubimi të transmetojmë disa mesazhe që janë shumë të rëndësishme për audiencën tonë këtu”, thotë drejtoresha e Anibar.

Që nga viti 2014, festivali ka një kategori të të drejtave të njeriut dhe që nga viti 2015 ka pasur një temë gjithëpërfshirëse për secilin edicion të festivalit. Në të kaluarën, Anibar ka rritur ndërgjegjësimin për çështje të tilla si ndryshimi i klimës, migrimi dhe barazia gjinore.

Këtë vit, tema është izolimi. Liberalizimi i vizave, një ëndërr e kamotshme për kombin më të ri të Ballkanit Perëndimor, ende nuk është materializuar dhe vendi është një nga të paktët në Evropë, shtetasit e të cilit nuk mund të udhëtojnë lirshëm në zonën Shengen pa vizë.

“Në një kuptim si solidaritet me të gjithë – që ata ndihen si ne tani që askush nuk mund të udhëtojë në ndonjë vend dhe ata e ndiejnë izolimin që kanë pasur disa popullata”, thotë Hatashi ndërsa shpjegon temën e edicionit 2021.

Ashtu si shumica e ngjarjeve kulturore, 2020 ishte sfiduese për Anibarin, kur festivali u realizua vetëm në platformat online. Këtë vit, ata po marrin një qasje hibride – një pjesë në internet, një pjesë në vendet fizike përreth Pejës.

“Unë mendoj se përkundër të gjitha vështirësive të kësaj periudhe me coronavirusin, ajo u ka mundësuar shumë animatorëve të punojnë sepse të gjithë ishin në bizolim dhe animatorët në një farë kuptimi përfituan nga ky bllokim në krijimin e veprës së tyre”, përfundon Hatashi për Emerging Europe.

Me më shumë se 300 filma që do të shfaqen, si dhe disa punëtori, leksione dhe aktivitete të tjera, publiku në Pejë do të ketë shumë për të pritur këtë vit. /Telegrafi/