Mbrojtja e kulturës duhet të jetë qëllim i OKB-së – dhe një qëllim njerëzor

Nga: Thangam Debbonaire / The Financial Times
Përkthimi: Telegrafi.com

Dramaturgu Bertolt Brecht ka thënë se funksioni i artit nuk është të reflektojë botën ashtu siç është, por të jetë një çekan me të cilin do të skalitet ajo. 17 Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm të OKB-së (SDG) kanë pikërisht këtë qëllim: të krijojnë një botë që përmbush nevojat elementare, që është e edukuar, që trajton sëmundjet e parandalueshme dhe lufton degradimin mjedisor. Por, kultura nuk është një prej tyre – dhe duhet të jetë. Shtimi i saj si Objektivi i 18-të, siç propozohet nga Fushata për Objektivin e Kulturës 2030, do të dëshmonte se komuniteti ndërkombëtar e vlerëson kulturën jo vetëm si një mjet për të arritur qëllime të tjera, por edhe si një qëllim në vetvete.

Kultura është një mënyrë jetësore për të riparuar dëmet e konflikteve, për të shëruar vendet e lënduara, për të rivendosur marrëdhëniet mes kombeve me një histori të trazuar dhe për të krijuar ekonomi të qëndrueshme. Ndërsa Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm synojnë të mbrojnë jetën – ky objektiv i ri do të synonte ta bënte atë më kuptimplotë.

Në mbarë botën, politikanët populistë shpesh e përdorin kulturën në mënyrë instinktive si një mjet mobilizimi. Forcat shtypëse prej kohësh e kanë përdorur si armë shkatërrimin, manipulimin ose eliminimin e objekteve dhe historive kulturore.

Por, kultura është gjithashtu një hapësirë ku politika progresive dhe ekonomitë në zhvillim duhet të formësohen në mënyrat që njohin fuqinë e saj për të ndërtuar të ardhmen tonë dhe për të kuptuar të shkuarën tonë. Po, disa mund ta manipulojnë atë për përfitime të ngushta, por kultura mbetet një forcë për të mirën. Krijimtaria jonë e lindur dhe aftësia për të treguar histori mbi atë se kush jemi, çfarë mund të bëhemi dhe si mund të lidhemi me njëri-tjetrin dhe mjedisin përreth nesh, janë forcat e vërteta të ndryshimit. Muzika, piktura, skulpturat, artefaktet historike dhe poezia jo vetëm që na ofrojnë qetësi, por gjithashtu na ndihmojnë të kuptojmë botën dhe vendin tonë në të. Pa kulturë, nuk ka imagjinatë për shpikje, nuk ka arratisje përmes tregimeve dhe as vizion për atë që mund të jetë e mundshme.

Mbrojtja e kulturës ka një prioritet të ulët në politikë. Në të gjithë botën, shuma të mëdha parash krijohen nga largimi, trafikimi dhe tregtimi i paligjshëm i objekteve nga tempujt dhe monumentet antike. Antikitetet dhe skulpturat me rëndësi fetare ose kulturore dhe me madhështi artistike janë kthyer në mallra. Ka traktate ndërkombëtare dhe ligje kombëtare për ta trajtuar këtë, por kjo vazhdon të ndodhë.

Një shembull është dështimi për të parandaluar plaçkitjen, trafikimin dhe tregtinë e artefakteve siriane nën regjimin e Bashar al-Assadit. Siria ka tani nevojë të madhe për mjete për të zhvilluar një ekonomi të qëndrueshme dhe për të krijuar vende pune. Turizmi mund të jetë një rrugë për këtë: trashëgimia e saj kulturore padyshim do të tërhiqte vizitorë nga gjithë bota. Financimi nga ndihma ndërkombëtare, që me të drejtë i jep përparësi nevojave thelbësore si shëndetësia, mund të zgjerohet për të mbështetur edhe rigjallërimin kulturor. Në kontekstin aktual pas Assadit, ekziston një mundësi – sado e brishtë – për të promovuar Objektivin jozyrtar të 18-të të Zhvillimit të Qëndrueshëm, në mënyra të drejtuara dhe të administruara nga shoqëria civile siriane. Kjo do të ofronte gjithashtu mundësi punësimi për vendasit, teksa vendi rimëkëmbet nga dekadat e represionit, konfliktit dhe shkatërrimit ekonomik.

Një përfitim tjetër potencial është riparimi i dëmeve të kolonializmit dhe skllavërisë. Kjo nuk ka të bëjë vetëm me paratë. Kthimi i antikiteteve të marra në mënyrë brutale, ndryshimi i mënyrës se si tregohen historitë, bashkëpunimi ndërmjet muzeve të vendeve ish-kolonizuese dhe ish-të kolonizuara, janë të gjitha pjesë e kësaj. Përfshirja e kulturës në SDG-të mund ta theksojë këtë.

Nëse e shtojmë kulturën në listë, si një veçori të ekzistencës që duhet vlerësuar, a do të kishte ndonjë ndikim? Në këtë moment, mbase jo për Sirinë dhe zonat e tjera post-konfliktuale. Por, do të ofronte një njohje formale të gamës së plotë të lirive, duke përfshirë lirinë për të shprehur kulturën, të cilat janë të nevojshme për të krijuar një të ardhme më të mirë për të gjithë ne.

SDG-të aktualisht përshkruajnë atë që nevojitet për qeniet njerëzore dhe për planetin tonë që të mbijetojnë, të zhvillohen dhe të përparojnë. Të gjithë kemi nevojë për ushqim, ujë, ajër të pastër, energji të qëndrueshme dhe strehim – megjithatë, pavarësisht firmëtarëve, konferencave, ngjarjeve dhe fushatave për të promovuar këto objektiva, ato mbeten të paarritshme për miliona njerëz.

Poeti i madh palestinez, Mahmoud Darwish, ka shkruar: “Të jesh njeri është të duash, të krijosh dhe të rezistosh”. Arritja e SDG-ve do t’u siguronte njerëzve mjetet për të ekzistuar në mënyrë të qëndrueshme, për të rezistuar shtypjen dhe për t’u kujdesur për njëri-tjetrin. Nëse e konsiderojmë zhvillimin e qëndrueshëm si lirinë përfundimtare dhe përmbushjen e SDG-ve si rrugën drejt kësaj, të gjithë do të ishin më mirë.

Darwish gjithashtu pranoi se krijimtaria është thelbësore. Brecht e kuptoi se qëllimi i artit është të krijojë diçka të re. Dështimi për të arritur SDG-të rrezikon rritjen e vazhdueshme të forcave shkatërruese dhe shtypëse në mbarë botën, si në demokracitë e konsoliduara, ashtu edhe në shtetet në zhvillim. Është në interesin e të gjithëve që kultura të shtohet si objektivi i 18-të dhe që të ndiqen të gjitha objektivat me një urgjencë të re. /Telegrafi/