Lektinat në artikujt ushqimorë: Si të zvogëlohen këto substanca toksike në ushqimin tuaj

Shumë lektina në ushqim janë proinflamatorë, imunotoksikë, neurotoksikë dhe citotoksikë

Dr. Erëza Y. Durmishi

Disa lektina mund të rrisin viskozitetin e gjakut, mund të pengojnë ekspresionin e gjeneve dhe të çrregullojnë funksionin endokrin.

Ndër artikujt më problematikë të cilët përmbajnë lektina janë misri, mishi i kafshëve të ushqyera me misër, qumështi i cili përmban kazeinën e tipit A1, kikirikët, arrat indiane dhe kokrrat e pafermentuara të sojës. Më së miri është që t’i shmangim plotësisht.

Ushqimi i cili përmban shumë lektina, siç janë bishtajoret dhe drithërat mund të bëhet i sigurt, nëse përdoret njomja sipas rregullit dhe zierja. Mbirja dhe fermentimi si edhe eliminimi i lëkurës dhe i farave gjithashtu mund të ndihmojnë që të ulet pjesa e lektinës në ushqimin tuaj.

Lektinat janë proteina bimore, të cilat e lidhin sheqerin dhe e ngjitin për membrana qelizore. Lektinat mund të jenë burime të fshehura të shtimit të peshës dhe të shëndetit të keq, madje edhe nëse ushqeheni shëndetshëm.

Në të vërtetë, pasi që janë të pranishme lektinat në shumë lloje bimësh, nëse hani ushqim natyral mundeni lehtë të gjendeni në situatë që të luftoni me mbipeshën apo me problemet e mëdha shëndetësore. Nëse është kështu, lektinat mund të jenë kurth i fshehur.

Shumica e lektinave janë kundërinflamatorë, imunotoksikë, neurotoksikë dhe citotoksikë. Disa lektina mund të rrisin viskozitetin e gjakut, mund të pengojnë ekspresionin e gjeneve dhe të çrregullojnë funksionin endokrin.

Problemi me ushqimin pa lektina është për shkak se duhet patjetër të eliminoni shumicën e burimeve bimore, gjë që nuk është mirë, sepse ushqimi bimor duhet të jetë pjesa kryesore e të ushqyerit tuaj.

Aq më tepër, në sasi të vogla disa lektina janë shumë të dobishme, prandaj shmangia e plotë nuk është situatë e mirë. Është me rëndësi të gjendet mesi optimal ku do të shmangni lektinat më të këqija, ndërkaq efektet e të tjerave do të jenë me masë nëpërmjet përgatitjes së përshtatshme të ushqimit dhe të zierjes.

Si mund ta shkatërrojnë lektinat shëndetin tuaj

Siç thotë dr.Steven Gundry në librin e tij The Plant Paradox: The Hidden Dangers in “Healthy” Foods That Cause Disease and Weight Gain”, disa lektina bimore mund të çojnë deri te simptomat e kalimit të zorrëve dhe lidhen për qeliza në murin e zorrëve dhe përzihen në absorbimin e materieve ushqyese.

Meqenëse lektinat e tilla veprojnë si antinutrienë dhe mund të kenë ndikim të keq në florën e zorrëve. Ndër lektinat më të këqija është WGA-ja, e cila gjendet në grurë dhe në farat e tjera nga familja e barërave.

Në krahasim me WGA-në, gluteni është problem i vogël. Sipas dr. Gundry, WGA-ja në të vërtetë është një ndër mënyrat më efikase që të induktoni sëmundjet e zemrës te kafshët eksperimentale. Lektinat janë shumë të lidhura me sëmundjet autoimune, kështu që secili që lufton me çrregullimet e sistemit të imunitetit do të duhej seriozisht të marrë parasysh kalimin në dietën e lektinës së ulët.

Edhe një mënyrë se si lektinat mund të çojnë deri në dëmtime në organizëm është nëpërmjet mimikrisë molekulare.

Ato imitojnë proteinat në gjëndrën tuaj tiroide apo në nyja. Pra, kështu lektinat mund të çojnë deri në atë masë saqë trupi juaj të fillojë t’i sulmojë tiroiden ose të çojë deri te artriti reumatoid. Pjesë e procesit të këtyre sëmundjeve është depërtimi i mbështjellësit të zorrëve nga ana e lektinave dhe i shoqëruesve të tyre, lipopolisaharideve (LPS), gjithashtu të njohura me emrin endotoksina. Kjo çon deri te përgjigjja e fuqishme imunitare.

Ushqimet e pasura me lektina është më së miri t’i shmangim

Edhe pse me siguri është e pamundshme të shmangen lektinat, sepse gjenden në shumicën e artikujve bimorë, hapi juaj i parë duhet të jetë eliminimi i atyre më të këqija. Nëse keni çfarëdo problemi ku lektinat janë ndër shkaktarët e dyshuar, do të jetë veprim i mençur që t’i eliminoni në tërësi:

– Misri.

– Mishi i kafshëve të ushqyera me misër. Kjo ka të bëjë me shumicën e mishrave që shiten nëpër supermarkete. Për ta shmangur mishin e kafshëve të rritura industrialisht, blini mish organik të kafshëve të ushqyera me bar.

– “Kazeina e tipit A1 nga qumështi. Kazeina e tipit A2 është proteinë e qumështit të deleve, dhive dhe disa lopëve. Fatkeqësisht, shumica e lopëve sot prodhojnë qumësht me kazeinën e tipit A1. Shumica e qumështit që blihet në dyqane është e tipit A1, madje edhe nëse është organik. Proteina A1 metabolizohet në zorrët tuaja në beta-kazomofrinë, e cila lidhet për qelizat beta të pankreasit tuaj ku çon në sulm të autoimunitetit.

Shumica besojnë që nëse nuk jeni tolerant ndaj laktozës, ju në të vërtetë keni reaksion ndaj kazeinës së tipit A1 nga qumështi. Nëse dëshironi të pini qumësht, le të jetë qumësht i papërpunuar nga lopët e ushqyera organikisht me bar me kazeinën e tipit A2.

– Kikirikët, arrat indiane dhe produktet e pafermentuara të sojës. Nëse dëshironi të hani sojë, hani atë të fermentuar në mënyrë tradicionale.

Ushqimi i pasur me lektina që mund ta hani herë pas here

Këto lloje artikujsh gjithashtu janë të pasura me lektina, mirëpo megjithatë keni zgjidhje: mund t’i shmangni apo t’i hani kohë pas kohe, mirëpo nëse i hani, zieni në mënyrën e duhur. Hulumtimet tregojnë që nëpërmjet mbirjes, fermentimit, zhytjes në ujë (njomjes) dhe zierjes, këta artikuj zvogëlojnë në mënyrë dramatike përmbajtjen e tyre të lektinave, gjë që i bën ushqim më të sigurt për shumë njerëz. Ky grup artikujsh përbëhet nga:

– Bishtajoret (bizelja dhe fasulja)
– Drithërat, posaçërisht drithërat integrale
– Pemët dhe perimet (domatja, patatja, patëllxhani, specat, (disa lloje të kësaj familjeje
– Familja e bimëve curcubita: kungujt, kungulleshat…

Ndër bishtajoret, disa lloje kanë më pak lektina se të tjerat, gjë që i bën më të sigurta. Të tilla janë llojet e fasules, boranisë dhe thjerrëzës. Fasulja e zakonshme dhe soja janë variante të pasura me lektina, të cilat është më së miri t’i shmangim.

Fasulja e kuqe është ndër llojet më të pasigurta. Për shembull, kokrrat e bardha të fasules përmbajnë një të tretën e lektinave toksike në krahasim me fasulen e kuqe.

Bishtajoret – Përgatitja e drejtë dhe si të zihen

Nëse zgjidhni të konsumoni bishtajore, kujdesuni që t’i përgatitni në mënyrën e duhur. Edhe pse kjo rrallë bëhet, paralajmërimi nuk është i tepërt. Kurrë mos hani fasule të njomë (të paarrirë), për shkak që ka efekte akute toksike. Vetëm 5 ose 6 kokrra fasule mund të çojnë në reaksion të ngjashëm me helmimin me ushqim. Për të qenë të sigurt, veproni kështu:

⦁ Hidheni fasulen në ujë dhe mbajeni 12 orë para zierjes, duke ia ndërruar shpesh ujin. Nëse i shtoni sodë bikarbonati në ujë, edhe më shumë do të zvogëlojë praninë e lektinave.
⦁ Shpëlani kokrrat pastaj.
⦁ Zieni së paku 15 minuta në temperaturë të lartë. Nëse zihet në ujë të vakët mund të shtojë nivelet toksike deri në pesëfish e më shumë.
⦁ Shmangni recetat me miell të thatë nga kokrrat e fasules, pasi që nxehtësia në furrë nuk do t’i zhdukë lektinat në mënyrë efikase. Mënyra më e mirë është të përdorni enët me presion.

Si të optimalizohen përdorimin e patateve

Lektina në patate, gjithashtu zvogëlohet gjatë zierjes, edhe pse këto lektina janë më të rezistueshme ndaj temperaturës sesa lektinat në fasule. Te patatja, zierja do të zvogëlojë përmbajtjen e lektinës për 50–60 për qind. Mund të shtoni vlerën nutritive të patates duke e ftohur pas zierjes.

Në këtë mënyrë shtohen sasitë e amidonit të patretshëm në patate, domethënë fibrat të cilat ngadalë fermentohen në zorrën e trashë dhe veprojnë si probiotik, i cili ushqen florën e zorrëve.

Për shembull, patatja e pjekur dhe e ftohur përmban 19 gramë amidon të patretshëm në 100 gramë patate. Nga ana tjetër, patatja e zier në avull përmban 6 gramë, ndërkaq e zier dhe e ftohur vetëm 0,8 gramë. Përveç kësaj, pasi nuk i është ekspozuar tretjes, ky lloj amidoni nuk i kontribuon rritjes së vrullshme të sheqerit në gjak. Në të vërtetë, hulumtuesit sugjerojnë që amidoni i patretshëm ndihmon që të përmirësohet rregullimi i insulinës, duke zvogëluar rrezikun nga shfaqja e rezistencës.

Lektinat e sigurta

Nga të gjitha burimet bimore të cilat përmbajnë lektina, më të sigurta janë shpargulli, hudhra, selinoja, kërpudhat dhe qepa. Burimet e tjera të shkëlqyeshme të cilat mund t’i hani pa kufizim janë:

• Perimet e ziera rrënjore, p.sh., patatja e ëmbël, juka dhe taro.
• Perimet gjethore
• Brokoli, lulelakra dhe lakra e Brukselit
• Avokadoja (edhe pse përmban koncentrim të lartë lektine (25) këto lektina janë të sigurta dhe të shëndetshme.
• Ullinjtë dhe vaji autentik ekstra i virgjër.

Mënyra tjetër sesi të zvogëlohen lektinat në ushqimin tënd

Pos eliminimit të dëmtuesve më të këqij dhe zierjes së artikujve të caktuar në mënyrën e duhur, ekzistojnë edhe mënyra të tjera sesi të mbroheni nga veprimi i dëmshëm i lektinave:

⦁ Qërimi dhe nxjerrja e farave nga pemët dhe perimet, pasi që lëvorja e farave përmban koncentrimin më të lartë. Për shembull, nëse jeni në dietë me marrje të kufizuar të lektinave, mund të konsumoni fletë bajameje, por jo edhe bajamet me lëvore.

⦁ Kalimi në drithëra të bardha në vend të atyre integrale. Këtë këshillë na jep dr. Gundry, e cila është në kundërshtim të plotë në krahasim me atë që thonë rekomandime të shumta, që drithërat integrale janë më të shëndetshme se ato të bardhat. Mirëpo në këtë rast orizi i bardhë dhe buka e bardhë mund të jenë variante shumë më të mira.

Kini parasysh që e vetmja mënyrë që ta bëni bukën e bardhë të sigurt është nëse në këtë regjim të ushqimit e bymeni brumin sipas metodave tradicionale. Përdorni kastravec apo brumë të thartë, i cili zbërthen glutenin dhe lektinet e tjera të dëmshme. Vështirë se do ta gjeni këtë nëpër vetëshërbime, prandaj kërkoni bukëpjekësin tradicional apo piqni bukën vetë.

Po ashtu kujdesuni që mielli juaj të jetë organik, për shkak se mielli joorganik përmban glifosfat. Ky herbicid, i cili vetvetiu është toksik, gjithashtu çon deri aty që gluteni të bëhet problem te njerëzit të cilët nuk janë të ndjeshëm ndaj glutenit. Glifosati përzihet në aftësinë e mëlçisë që të prodhojë formën aktive të vitaminës D. Lidh për vete mineralet e rëndësishme, çrregullon rrugët metabolike, çon deri në epidemi të florës së dobishme të zorrëve dhe rrit kalueshmërinë e zorrëve, gjë që mundëson që koncentrim më i madh i lektinave të hyjë në qarkullim të gjakut.

⦁ Mbirja e farave, kokrrave dhe fasules do të çojë deri te deaktivizimi i lektinave, edhe pse ka përjashtime. Për shembull, përmbajtja e lektinave në të vërtetë shtohet te mbirja e jonxhës.

⦁ Fermentimi do të zvogëlojë efektivishtlektinat e dëmshme. Kur është fjala për sojën, sosja e fermentuar dhe produktet e saj janë të vetmet që ia vlejnë të konsumohen. Brumi i thartë është shembulli tjetër i produktit të fermentuar i cili është më i sigurt për t’u ngrënë pjesërisht për shkak të deaktivizimit të lektinave. Natyrisht, të gjitha llojet e perimeve mund të fermentohen, ndërsa turshia e tyre ka dobi të jashtëzakonshme shëndetësore.

⦁ Përdorimi i tenxheres ekspres. Lektinat bimore neutralizohen në mënyrë më efikase kur zihen në tenxhere ekspres. Shmangni zierjen e ngadalshme, sepse ajo në të vërtetë mund të shtojë përmbajtjen e lektinave për shkak të temperaturës së ultë të zierjes.

Një hulumtim i cili ka krahasuar thartirën fitine në bizele, e cila ka qenë e zhytur në ujë dhe e zier ose në tenxhere ekspres ose në mënyrë të zakonshme, ka konstatuar që sasia e thartirës fitine është zvogëluar për 54 për qind në tenxhere ekspres në krahasim me zvogëlimin për 29 për qind te zierja e zakonshme.

Përkufizojeni por mos i eliminoni të gjitha lektinat

Lektinat kanë potencial që seriozisht të rrënojnë shëndetin tuaj. Megjithatë, shmangia e plotë nuk është ide e mirë, as e mundshme. Nëse shkruani frazën “artikuj të pasur me lektina” në hulumtues, do të keni një listë të tërë, e cila është aq e gjatë, sa që përfshin të gjitha perimet e njohura. Nuk mundeni të gjitha t’i eliminoni, ndërkaq disa lektina kanë dobi shëndetësore.

Kryesorja është që t’i identifikoni llojet më të këqija, t’i eliminoni nga ushqimi dhe të kujdeseni që artikujt e tjerë të pasur me lektina t’i zieni në mënyrën e duhur. Simptomat tuaja individuale do të përcaktojnë se sa duhet të jeni të saktë.

Shumë persona, posaçërisht ata me sëmundje autoimune, janë shumë të ndjeshëm ndaj disa lektinave nga disa lloje ushqimesh. Prandaj, eksperimentoni, në mënyrë që të mësoni t’i identifikoni.

Kushtoni kujdes të posaçëm lektinave nga ushqimi të cilin aktualisht e hani, aq më parë nëse ai ushqim është i shëndetshëm, ndërkaq ju ende keni probleme shëndetësore dhe me mbipeshën.

Nëse nuk ka garanci që do të keni sukses, eliminimi apo reduktimi i lektinave mund të jetë pikërisht ajo që gjithë kohës ju ka munguar për të arritur humbjen e peshës trupore dhe për shërimin. /Telegrafi/