“Jeta, liria dhe kërkimi i lumturisë”, 242 vjet nga shpallja e pavarësisë së Amerikës (Foto)

Gjysma e dytë e shek XVIII shënoi të ashtuquajturin “shekulli i revolucioneve”. Interesat kolonialiste të perandorive evropiane, lindja e ideologjive të reja, konvulsioni social i klasave borgjeze që ishin të lodhur duke jetuar nën hijen e fisnikërisë shënuan një periudhë ndryshimesh, në të cilën bota filloi të përgatitej për t’i dhënë fund monarkive autoritare dhe për të pritur regjimet e para demokratike.

Në vitin 1668 në Angli ndodhi “revolucioni i lavdishëm”, pak më shumë se 100 vite më pas të 13 kolonitë e perandorisë britanike në Amerikën e Veriut kërkonin të shkëputeshin nga metropoli. Po fillonte pavarësia e Amerikës. E përdorur si një simbol i lirisë, një sfidë e 7 liderëve politikanë nën hundën e mbretit Xhorxh III shkaktoi një konflikt të armatosur dhe në formimin e një republike federale nga ana e fitimtarëve.

Në atë kohë pati shumë ndikim, sepse ishte kolonia e parë që po ndahej nga mbretëria, por historia do t’i jepte një rol shumë më të madh. Shtetet e Bashkuara, ai komb që doli nga lufta e armatosur dhe nga idealet demokratike u shndrrua në shekujt në vijim në qendrën e përparimeve teknologjike dhe politike. Konsolidoi pushtetin e saj botëror duke qenë prezente në konfliktet e luftës dhe në politikat ndërkombëtare. Një “David i vogël” që u shndrrua në një Goliath imponues. Ja personazhet e asaj pavarësie.

Deklarata e Pavarësisë. Në Deklaratën e Pavarësisë së firmosur në 4 korrik 1776 shpjegohej se të gjithë njerëzit janë të barabartë, se janë të pajisur nga krijuesi me disa të drejta të patjetërsueshme si ato të jetës, lirisë dhe kërkimit të lumturisë.

Thomas Jefferson, hartuesi i Deklaratës së Pavarsisë. Thomas Jefferson shkroi draftin e parë të deklaratës në vetëm 17 ditë. Ky tekst do të pësonte disa modifikime, por do të ruante linjat e përgjithshme të fjalëve të Thomasit.

Benjamin Franklin, promotori i idealit amerikan. Shkencëtar dhe politikan u shqua që në krye të herës si mbrojtës i pavarsisë. Ideologjia dhe kodi moral i tij frymëzuan formën e të menduarit, e konsideruar liberale për kohën, prezente në kartën e të drejtave të njeriut të kombit që po lindte. Pjesëmarrja e tij gjatë konfliktit konsistoi në detyra diplomatike sidomos për të siguruar mbështetjen e Francës.

George Washington, ushtaraku që themeloi një komb. Ndoshta njeriu më i rëndësishëmi të gjithë pavarsisë, komandant dhe shefi i ushtrisë kontinentale, promotori i pavarsisë së 13 kolonive dhe president i parë i Amerikës, George Washington-i është shndrruar në një simbol për vendin dhe në një nga figurat më përfaqësuese të historisë së tij. Imazh i tij më i njohur është kuadroja e Emanuel Gottlieb Leutze ku duket që pa kapërcen lumin Delaware për të marrë Nju Jorkun.

Momenti i deklaratës. Në kuadron e prezantimit të tekstit të pavarsisë vihen re; në të majtë John Adams, Roger Sherman, Robert Livingston, Thomas Jefferson dhe Benjamin Franklin. Përballë me ta presidenti i kongresit në ditën e pavarsisë, John Hancock. Kjo kuadro ka vlerën e 2 miliardë dollarëve dhe gjendet aktualisht në Kapitol Hill në Uashington DC.

Etërit e tjerë të kombit. Edhe pse Washington-i, Frenklin dhe Jeffferson-i kanë mbetur në histori si promotorët e Amerikës së sotme, rruga e pavarësisë ka njohur edhe anëtarë të tjerë po kaq të rëndësishëm. Të njohur janë 7 etërit themelues të Amerikës, përveç atyre të përmendur, të përbërë nga; John Adams, Alexander Hamilton, John Jay dhe James Madison.

Lufta e Pavarësisë. Përpjekja për t’u shkëputur nga ana e kolonive nuk tingëlloi shumë e mirë në Londër dhe filloi një mobilizim trupash për të shtypur çfarëdo mbështetje ndaj kauzës së pavarësisë duke shkuar në një konflikt të armatosur që do të zgjatej deri në 1781. Trupat gjermane që mbështesnin bandën britanike në luftën e pavarësisë njiheshin si hessians.

Rebelimi i çajit të Bostonit. I konsideruar si një precedent i luftës së pavarsisë, rebelimi i çajit ishte një sabotim i kryer nga një grup kolonësh të Bostonit që hodhën ngarkesën e anijeve britanike në det. Ky veprim ishte një protestë kundër taksave që vinin nga ligji i çajit në 1773 dhe që rriti tensionet ekzistuese mes kolonëve dhe mbretërisë.

Benedict Arnold, tradhtari i tradhtarëve. Gjenerali kolonialist që ndryshoi flamur në gjysmën e konfliktit. Arnold ndihmoi anglezët në përpjekjen e tyre për të dominuar fushën e Hudson-it dhe për të ndarë pjesët koloniale. Kur komploti i tij i doli huq dhe ndiqej nga forcat e Washington-it u arratis në Angli, ku asnjë grup politik nuk i besoi plotësisht atij. Sot emri i tij mbetet sinonim i tradhtisë për Amerikën.

Xhaketat e kuqe. Trupatv e rregullta të perandorisë britanike gjatë shek XVIII ishin kundërshtarët kryesorë të ushtrisë kontinentale të George Washington-it. Taktika e tyre e luftimit ishte sulmi me armë dhe bajoneta, ishte pak efektive kundër milicëve të pavarsisë që përdornin strategji sulmi shumë të afërta në luftrat guerrilase. Një nga personazhet kyç të pavarsisë ishte Pauln Revere, i njohur për rolin e tij si mesazher në betejet e Lexinton-it dhe Concord-it. Ky argjendar mori pjesë në një sistem spiunazhi për të ruajtur trupat britanike. Gjatë rrugëtimit të tij në mesnatë në 1775 përshkroi gjithë rrugën deri në Charlestown për të lajmëruar ushtrinë kontinentale se trupat britanike po avanconin që nga Bostoni. Mbahet mend për frazën e tij: “Po vijnë xhaketat e kuqe!”

Ndihma hispano-franceze.

Franca dhe Spanja që në atë kohë po përballeshin me Britaninë e Madhe për kontrollin e kolonive dhe për pasuritë panë një mundësi të papërsëritshme në përpjekjen e shkëputjes së 13 kolonive. Praktikisht që nga fillimi i konfliktit të dy vendet dërguan armë, furnizime dhe ilaçe si dhe trupa. Franca dërgoi 5000 trupa dhe Spanja 11000.

Nathan Hale, spiuni i parë ndërkontinental. Një rast i ngjashëm me Paul Reveren, Hale ishte një milic i ri rebel që u vetëofrua për të spiunuar britanikët dhe për të informuar lëvizjet e tyre gjatë betejës së Long Island-it në 1776. Kur qyteti i Nju Jorkut ishte pushtuar nga ushtria britanike dhe trupat e Washington-it u tërhoqën, Nathan Hale u kap, u konsiderua një luftëtar ilegal dhe u var. Fjalët e tij të fundit ishin: “Më vjen keq që kam vetëm një jetë për t’ia dhënë vendit tim!”.

Yorktown, lufta e fundit. Beteja vendimtare që i dha fund konfliktit dhe vendosi fitoren e kolonive nga shtatori dhe tetori i 1778, trupat e Washngton-it dhe gjeneralët francezë, Rochambeau dhe La Fayette rrethuan dhe shkatërruan forcat britanike të Lord Cornwallis. Lideri britanik pasi u mposht u hoq si i sëmurë që të mos shkonte për t’ua dorëzuar vetë shpatën e tij fitimtarëve.

Amendamenti i parë dhe i dytë. Dy amendamentet e parë në tekstin e Kushtetutës dhe dy nga karakteristikat e këtij kombi janë mjaft të njohur. Tek i pari mbrohet rëndësia e lirisë, besimit, shoqërisë dhe shprehjes së lirë. Tek i dyti reflektohet e drejta e amerikanëve për të mbajtur armë, një masë e kuptueshme e shek XVIII.

Ekranizimi. Lufta e Pavarsisë është një luftë që ka shenjuar historinë e mëpasshme të kësaj përpjekjeje popullore. Romanet si “Johnny Tremain”, filmat në stilin e “Patriotit”, videoloja “Assassins Creed III” janë disa tituj që e kanë rrëfyer këtë konflikt nga perspektiva të reja. /bota.al/