Fundi i botës siç e njohim ne

Pas tre dekadash lëvizje drejt një tregu të vetëm global të qeverisur nga rregullat e Organizatës Botërore të Tregtisë, rendi ndërkombëtar ka pësuar një ndryshim thelbësor. Shtetet e Bashkuara dhe Kina kanë ngecur në një luftë tarifash që në fillim dukej se kishte lidhje me ekuilibrin tregtar bilateral, por ka rezultuar të jetë në lidhje me shumë më tepër se aq. Deri së fundmi, mund të gjenim shpresë në faktin se, pavarësisht shkëmbimeve të shpeshta të kërcënimeve, të dy vendet po negocionin. Tashmë jo më.

Muajin e kaluar, nën presionin e administratës së presidentit amerikan Donald Trump, Google i dha fund bashkëpunimit me Huawei-n, duke e privuar kështu krijuesin e smartfonit kinez nga licenca për të përdorur softuerin Android nga Google dhe shërbimet e lidhura me të. Ky veprim përbën një kërcënim ekzistencial për Huawei-n. Por, më shumë se kjo, kjo shënon edhe një kulm të ri në konfliktin kinezo-amerikan dhe fundin e globalizimit të udhëhequr nga SHBA-ja. Mesazhi nga SHBA-ja është i qartë: eksportet e teknologjisë dhe programeve kompjuterike nuk janë më vetëm çështje biznesi; ato kanë të bëjnë me pushtetin. Që tani e tutje, SHBA-ja do të vendosë mbi tregun.

Tani që konflikti ka marrë formën e një lufte hegjemoniste, Kina mund të duhet të heqë të gjitha pengesat për të mbrojtur kampionët e saj kombëtarë. Kjo do të thotë tërheqje sa më shpejt që të jetë e mundur nga të gjithë zinxhirët e furnizimit që mbështeten në inputet e teknologjisë së lartë të prodhuar nga SHBA-ja, sidomos gjysmëpërçuesit. Kina do të duhet të fillojë t’i gjejë të gjithë komponentët e domosdoshëm në vend, ose nga partnerët e sigurt brenda orbitës së saj.

Në afat të mesëm, ky rregullim do ta ndante botën në dy sfera të konkurrencës ekonomike. Herët a vonë, të gjitha fuqitë më të vogla që varen nga tregjet globale do të duhej të zgjidhnin një anë, përveç nëse ato janë disi të forta për t’i bërë ballë presionit amerikan dhe atij kinez. Me Kinën dhe SHBA-në që kërkojnë qartësi, edhe gjigandët ekonomik si Bashkimi Evropian, India dhe Japonia do të përballeshin me një dilemë të vështirë ekonomike.

Duke supozuar se një treg global i hapur dhe i unifikuar shndërrohet në diçka që i përket të kaluarës, atëherë çështja do të jetë se si Kina do t’i luajë letrat e saj. Si kreditori më i madh i Amerikës, a do të shihte ajo një luftë monedhe si asin e saj nën mëngë? Nëse po, një luftë tashmë e rrezikshme për mbizotërimin teknologjik global do të shndërrohej në një konflikt më të gjerë dhe më të rrezikshëm.

Rreziku nuk është vetëm se rivaliteti ekonomik, proteksionizmi dhe kufizimet tregtare do të kërcënonin prosperitetin global. Rreziku është se këto zhvillime gjithashtu do të rrisnin rrezikun për një konfrontim serioz politik. Sovraniteti teknologjik do të zinte vendin e tregtisë dhe shkëmbimit, dhe kombësia e korporatave – edhe korporatave të mëdha shumëkombëshe – do të bëhej po aq e rëndësishme sa modeli i tyre i biznesit.

Megjithatë, do të ishte gabim të konkludojmë se i gjithë ky konflikt u soll vetëm nga Trump dhe agjenda e tij neo-nacionaliste. Dy ditë pasi Google njoftoi vendimin e vet, New York Times botoi një koment nga Thomas L. Friedman, autor i veprës “The World is Flat”, duke i bërë jehonë shumë sulmeve të Trump ndaj praktikave tregtare të padrejta të Kinës. Kina tashmë po përballet jo vetëm me Amerikën e Trump, por edhe me Amerikën liberale.

Lëvizja e fundit e administratës Trump synon të sinjalizojë se SHBA-ja nuk do ta dorëzojë pozitën e saj dominuese globale pa një luftë. Megjithatë, duke precipituar një ndërprerje në marrëdhëniet tregtare ekzistuese me Kinën, SHBA-ja do të pësojë edhe vetë kosto shumë të mëdha.

Pa dyshim, edhe në Evropë do të ketë turbulenca. Një thyerje në ekonominë globale do të përbënte një sfidë themelore për modelin evropian të eksportit- dhe sidomos atë gjerman. Edhe pse Bashkimi Evropian do të mbetet i varur nga garancia e sigurisë amerikane dhe tregtia me Shtetet e Bashkuara, eksportuesit e bllokut janë bërë gjithnjë e më të varur nga tregu kinez. Një skenar në të cilin ata janë të detyruar të vendosin midis të dyve do të sillte një rezultat të keq për këdo që është i përfshirë. E vërtetë, në një luftë teknologjie në shkallë të gjerë, vlera e BE-së si një aleat i SHBA-së do të rritej dhe rreziqet e tarifave ndëshkuese të SHBA-së për eksportet evropiane do të binin. Por eksportuesit evropianë që janë bërë më të varur nga Kina do të vuanin nga kjo gjë.

Përvoja e kaluar ka treguar se Evropa zakonisht ka nevojë për një krizë për të kaluar në fazën e ardhshme të zhvillimit të saj. Nëse ka ndonjë optimizëm në situatën aktuale, është se Evropa mund të mos ketë zgjedhje tjetër veçse të zhvillojë një strategji gjeopolitike për shekullin e njëzet e një. BE-ja shmangu një rrëmujë populistë në zgjedhjet e fundit të Parlamentit Evropian. Tani ajo duhet t’i futet punës për të ruajtur prosperitetin dhe sovranitetin e saj në një kohë prishjeje të marrëdhënieve midis Kinës dhe SHBA-së. /Project Syndicate/BIRN/