Çfarë ndodh kur ndalet tranziti i gazit rus nëpërmjet Ukrainës?

Presidenti rus Vladimir Putin u takua me kryeministrin sllovak Robert Fico të dielën në Kremlin, një vizitë e rrallë e një lideri të Bashkimit Evropian në Moskë pasi kontrata që lejon transitin e gazit rus përmes Ukrainës i afrohet skadimit.

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky kishte thënë të enjten se Kievi mund të konsideronte vazhdimin e tranzitit të gazit rus, por vetëm me kusht që Moska të mos merrte pagesën deri pas luftës – një kusht që nuk kishte gjasa ta pranohej.

Putin tha atë ditë se ishte e qartë se nuk do të kishte asnjë marrëveshje të re me Kievin për të dërguar gazin rus përmes Ukrainës në Evropë.

Por çfarë ndodh nëse tranziti rus i gazit nëpërmjet Ukrainës mbyllet plotësisht dhe kush do të preket më shumë?

Sipas mediave të huaja, përcjell Telegrafi, furnizimi me gaz rus në Evropë nëpërmjet Ukrainës është relativisht i vogël.

Rusia dërgoi rreth 15 miliardë metra kub (bcm) gaz përmes Ukrainës në vitin 2023 – vetëm 8 për qind e pikut të rrjedhës së gazit rus drejt Evropës përmes rrugëve të ndryshme në 2018-19.

Rusia kaloi gjysmë shekulli duke ndërtuar pjesën e saj të tregut evropian të gazit, që në kulmin e saj ishte 35 për qind.

Por Moska e ka humbur pjesën e saj ndaj rivalëve si Norvegjia, Shtetet e Bashkuara dhe Katari që nga fillimi i agresionit të plotë në vitin 2022, gjë që e nxiti BE-në të shkurtojë varësinë e saj nga gazi rus.

Çmimet e gazit në BE u rritën në vitin 2022 në nivele rekord pas humbjes së furnizimeve ruse.

Rruga e Ukrainës

Tubacioni Urengoy-Pomary-Uzhgorod i epokës sovjetike sjell gaz nga Siberia përmes qytetit Sudzha – i cili tani është nën kontrollin e forcave ushtarake ukrainase – në rajonin Kursk të Rusisë.

Më pas rrjedh përmes Ukrainës në Sllovaki.

Në Sllovaki, tubacioni i gazit ndahet në degë që shkojnë në Republikën Çeke dhe Austri.

Eksportet e përgjithshme të gazit të Rusisë përmes itinerarit kanë mbetur të qëndrueshme pavarësisht nga ndalimi i flukseve nga Gazprom në OMV të Austrisë në mes të nëntorit për një mosmarrëveshje kontraktuale dhe përplasjet ligjore ndërsa blerësit e tjerë ndërhynë për të blerë vëllimet.

Austria ende merr pjesën më të madhe të gazit të saj nëpërmjet Ukrainës, ndërsa Rusia përbën rreth dy të tretat e importeve të gazit të Hungarisë.

Sllovakia merr rreth 3 bcm nga gjiganti energjetik Gazprom në vit, gjithashtu rreth dy të tretat e nevojave të saj.

Republika Çeke shkurtoi pothuajse tërësisht importet e gazit nga lindja vitin e kaluar, por filloi të marrë gaz nga Rusia në vitin 2024.

Shumica e rrugëve të tjera të gazit rus për në Evropë janë mbyllur, duke përfshirë Yamal-Europe nëpërmjet Bjellorusisë dhe Nord Stream nën Baltik.

E vetmja rrugë tjetër operacionale e gazsjellësit rus për në Evropë është Blue Stream dhe Turk Stream për në Turqi nën Detin e Zi.

Turqia dërgon disa vëllime të gazit rus në Evropë, duke përfshirë edhe Hungarinë.

Pse ende funksionon rruga e Ukrainës?

Ndërsa vëllimet e mbetura të tranzitit të gazit rus janë të vogla, çështja mbetet një dilemë për BE-në.

Shumë anëtarë të BE-së si Franca dhe Gjermania kanë thënë se nuk do të blejnë më gaz rus, por qëndrimi i Sllovakisë, Hungarisë dhe Austrisë, të cilat kanë lidhje më të ngushta me Moskën, sfidon qasjen e përbashkët të BE-së.

Vendet, të cilat ende marrin gazin rus, argumentojnë se ai është karburanti më ekonomik dhe fajësojnë gjithashtu vendet fqinje të BE-së për tarifat e larta të tranzitit të vendosura për furnizimet alternative.

Ukraina ende fiton 0,8-1 miliard dollarë tarifa tranziti në vit nga tranziti i gazit rus.

Sipas llogaritjeve të Reuters, eksportet totale të gazit të gazsjellësit të Gazprom në Evropë përmes të gjitha rrugëve në vitin 2024 janë rritur në 32 bcm nga 28.3 bcm në 2023, kur ato ranë në nivelin më të ulët që nga vitet 1970.

Rusia mund të fitojë rreth 5 miliardë dollarë nga shitjet përmes Ukrainës këtë vit, bazuar në një parashikim mesatar të çmimit të gazit të qeverisë ruse prej 339 dollarë për 1000 metër kub, sipas llogaritjeve të Reuters.

Rusia ka thënë se do të ishte e gatshme të zgjasë marrëveshjen e tranzitit, por Kievi ka thënë vazhdimisht se nuk do ta bëjë këtë.

Një tjetër opsion është që Gazprom të furnizojë një pjesë të gazit nëpërmjet një rruge tjetër, për shembull nëpërmjet TurkStream, Bullgarisë, Serbisë ose Hungarisë.

Megjithatë, kapaciteti nëpërmjet këtyre rrugëve është i kufizuar. /Telegrafi/