Kultura Fjalët Fjala+

Bukuria e frikës dhe trishtimit

Ragim Sylaj dhe Halil Matoshi

Para 4 vitesh

Nga: Halil Matoshi

I veçantë si njeri dhe si poet, veten e kish lidhë në thelb me letërsinë e tij.

Ni shkrimje e qenies me tuebâmësinë.

Estet i shëmtisë së botës, Ragip Sylaj, ky elegjiak, mësynte përsosmëninë e vargut, shkallëve të heshtjes.

Poezia e tij nuk âsht protestë e ni t’rebeluemi ndaj botës, po âsht protestë përmes bukurisë së heshtun, ndaj zhurmënisë e shfaqjes me bujë, si mënyrë jetese.

E zgjidha poezinë Ujku për arsye të metaforizmit të fortë, që na vijnë sa të befasishme aq edhe si gjetje briliante. si p. sh. frika nga ujku në ne; frika e dy vetave, nga pushkë e vjetër!?

Kafsha ka kujtesë, por asnjë kujtim dhe njeriu në gjendje padallimi me kafshën i bën të dukshme kujtimet. Në epokën që e konceptojmë si postmoderne kemi të bëjmë me padallimin ose fshirjen e kufirit mes animales dhe humanes, duke i vënë në hapësira për jetë të zhveshun.

Njeriu pra është mbetje dhe në atë mbetje, shquhet diçka hyjnore, mërzia e tij si gjendje e lumtunisë në gjendje të kullueme.

Vetëm kjo e dallon hyjnoren tek-njeriu.

Autori tek poezia “Ujku” thotë:

Edhe kur je brenda nesh
Edhe kur je jashtë nesh
Na frikëson

Në ciklin poetik Kopshti Zoologjik, posacerisht tek poezia Ujku, autori përmes fabulës ezopiane i jep gjuhë të nemitunës 0 tu e vjelë urtinë popullore të shekujve, me ia komuniku lexuesit modern. Në këtë poezi verbi poetik merr përmasat sentenciale dhe zbulon enigmat, ose ato që do të na i përplasin për fytyre neve, qenieve njerëzore, po flisnin kafshët; hipokrizinë, ligësinë, brutalitetin, servilizmin, injorancën, pabesinë, tradhtinë …

Po në këtë poezi kafshët vërtet flasin dhe ne i dëgjojmë dhe këtë na e bën të mundshme gjuha poetike.

Për babën e psikanalizës, Sigmund Freud, qëllimi i poezisë është përvojë, në thelb e pathënëshme: e bukura vepron me dic që është e pathënshme, e papërshkrueshme, e parrëfyeshme…

Por, nëse dojmë me e bâ të njëjtin veprim me ndihmën e gjânavet të thânshme, përmes gjuhës, apo nëse ndjejmë se përdorimi i gjuhës prodhon të njâjtën gjâ, do të thotë se tashti gjuha përdoret për atë që me e krijue të nemitunën, që gjuha shpreh nemitjen.

Prandej, konsideroj se kjo poezi i jep zâ ni kafshe fiktive, jo ni të tille në kopsht zoologjik që nuk âsht e tâna, po as ni kafshe në havitatin e saj natyror.

Intenca me kriju “kafshën që flet” âsht përpjekje që me e rujtë kafshën në gjuhë, siç thotë Philip Larkin, impulsi për ‘me rujtë’ qëndron si qëllim i fundm në të gjitha artet.

Deleuzes&Guattarit mbrojnë qëndrimin se arti ruen, madje në botë arti âsht e vetmja gjâ që ruhet.

P. S. Poeti Ragip Sylaj u nda nga jeta më 30 korrik, 2018. Ishte edhe gazetar. M’ka ra me punu dy herë me të, s’pari në gazetën e studentave “Bota e re”, më 1984-1986 dhe në “Zëri”, më 2000-2004.