Me pensionet, strehimin social, përfitimet e papunësisë, kujdesin mjekësor dhe mbështetjen për personat me aftësi të kufizuara, Evropa ka një nga sistemet më të mira të mbrojtjes sociale në botë.
Por, cilat vende të BE-së janë më bujare kur bëhet fjalë për shpenzimet publike?
Të gjitha vendet e BE-së rritën shpenzimet për mirëqenie në vitin 2024, sipas të dhënave të Eurostat-it, me një rritje globale prej gati 7 për qind, duke çuar buxhetin total social të bllokut në pothuajse 5 trilion euro.
Në krahasim me GDP-në e tyre, shpenzimet mesatare për përfitimet sociale janë tani rreth 27 për qind në të gjithë bllokun.
Por, normat ndryshojnë shumë nga një vend në tjetrin, raporton euronews.
Finlanda, Franca dhe Austria janë anëtarët më bujarë të BE-së, secili duke shpenzuar rreth 32 për qind të GDP-së së tyre për përfitimet sociale.
Shpenzimet e parashikuara të PBB-së për mirëqenie dhe përfitime sociale
Irlanda renditet e fundit me vetëm 12 për qind, një shifër më e ulët se disa vende jashtë BE-së si Bosnja-Hercegovina (20 për qind) dhe Serbia (18 për qind), sipas Eurostat. Por, sipas ekspertëve, ka arsye për këtë, përfshirë demografinë e vendit.
Shoqëria irlandeze është ende relativisht e re krahasuar me ekonomitë e tjera, dhe për këtë arsye shpenzimet për pensione, kujdes afatgjatë dhe kujdes shëndetësor të lidhur me moshën janë më të ulëta, tha profesori Bernhard Ebbinghaus, kryetar i makrosociologjisë në Universitetin e Mannheimit, për Europe in Motion.
"Për më tepër, GDP-ja është paksa e fryrë në Irlandë - si në Luksemburg - për shkak të kompanive ndërkombëtare që përdorin vendin për qëllime tatimore. Për Irlandën, PNP-ja (të ardhurat totale të fituara nga banorët) është një tregues më i mirë se GDP-ja për të kuptuar standardet e jetesës së banorëve të saj", shtoi ai.
Megjithatë, Irlanda nuk është shpenzuesi më i vogël për të gjitha përfitimet sociale: ajo renditet e dyta në BE për sa i përket shpenzimeve për strehim social, proporcionalisht me GDP-në e saj.
Pensionet, papunësia, strehimi - ku janë përfitimet më të mëdha?
Në përgjithësi, pensionet përbëjnë pjesën më të madhe të shpenzimeve sociale të BE-së: 2 trilion euro nga totali i shpenzimeve të bllokut për përfitimet sociale.
Sëmundja dhe kujdesi shëndetësor renditen të dytat me gati 1.5 trilion euro, të ndjekura nga masat e mbështetjes për familjet dhe fëmijët me 0.4 trilion euro dhe mbështetja për personat me aftësi të kufizuara me 0.3 trilion euro.
Pavarësisht reformës së fundit të diskutueshme të pensioneve (aktualisht e pezulluar), e cila kishte për qëllim të kufizonte shpenzimet qeveritare për pensionet, Franca nuk është shpenzuesi më i madh i BE-së për përfitimet e moshës së tretë, duke i kushtuar vetëm 13 për qind të GDP-së së saj.
Tre vendet kryesore janë në fakt Austria (14.7 për qind), Italia (14.6 për qind) dhe Finlanda (14.5 për qind).
Sa i përket kujdesit shëndetësor dhe sëmundjes, Gjermania investon më shumë (9.9 për qind), e ndjekur nga Franca dhe Holanda (9.5 për qind).
Sa i përket mbështetjes për strehimin, Finlanda mban vendin e parë (0.99 për qind e GDP-së), duke kaluar Irlandën (0.72 për qind) dhe Gjermaninë (0.63 për qind), por duket se evropianët do të vlerësonin një rritje të mëtejshme të shpenzimeve në këtë drejtim.
Në një sondazh Eurobarometer të vitit 2025, mungesa e strehimit të përballueshëm u identifikua si problemi më “i menjëhershëm dhe urgjent” në BE, të theksuar nga 40 për qind e të anketuarve (51 për qind mes atyre që jetojnë në qytete).
Bumi i mirëqenies në Estoni - sa lidhet me inflacionin?
Pavarësisht ndarjes lindje-perëndim, shumë nga vendet që shpenzojnë më pak duket se po afrohen me shpenzuesit më të mëdhenj.
Vitit të kaluar, Estonia rriti shpenzimet e saj për mirëqenie me gati 20 për qind - ritmi më i shpejtë në të gjitha vendet e BE-së - e ndjekur nga Kroacia me gati 18 për qind dhe Rumania me 17.5 për qind.
Megjithatë, rritja e shpenzimeve sociale në Estoni është kryesisht rezultat i indeksimit të pensioneve së bashku me rritjen e fortë të pagave, dhe jo për shkak të një ndryshimi politik drejt zgjerimit të shtetit të mirëqenies, sipas Laurit Triin, profesoreshë e politikave publike krahasuese në Universitetin e Tallinn-it.
“Indeksi i pensioneve për vitin 2024 u rrit ndjeshëm për shkak të inflacionit të lartë të mëparshëm dhe pagave që rriteshin shpejt”, tha ajo për Europe in Motion dhe shtoi se “me një popullsi të konsiderueshme pensionistësh, kjo automatikisht rrit shpenzimet”.
“Përfitimet prindërore në Estoni bazohen në paga, kështu që kur pagat mesatare u rritën rreth 10 për qind, edhe kostoja totale e këtyre përfitimeve u rrit. Ndryshimet në pragun e të ardhurave pa taksa dhe presionet e përgjithshme të kostos së jetesës i shtojnë këtij efekti”, deklaroi Triin.
A do të vazhdojë Gjermania të shpenzojë?
Në të njëjtën kohë, rritjet më të ngadalta u panë në Greqi (+3.2 për qind), Suedi (+3.9 për qind), Itali dhe Danimarkë (+4.3 për qind secila), por, në përgjithësi, të gjitha vendet e BE-së rritën shpenzimet për përfitimet sociale.
Sipas vlerësimeve të hershme, rritja e shpenzimeve sociale të Gjermanisë - rreth 6.5 për qind - ishte relativisht e vogël krahasuar me shumicën e vendeve të tjera të BE-së, por ekspertët dyshojnë se vendi do të mbyllë fuqimisht thesarin publik në një të ardhme të afërt.
“Në Gjermani janë ndërmarrë reforma të pensioneve dhe po diskutohen hapa të mëtejshëm, por në 2024, kostot shtesë për shkak të refugjatëve nga Ukraina dhe ngadalësimi ekonomik (pra rritje më e ulët e PBB-së dhe më shumë papunësi) kanë shkaktuar presion më të madh mbi shpenzimet”, tha Ebbinghaus. /Telegrafi/