Sekreti drejt zemrës së një gruaje!

Nga: Simon Heffer / The Daily Telegraph
Përkthimi: Telegrafi.com

Leximi im i parë i frazës carpe diem – shfrytëzoje ditën – ishte në një mësim latinisht rreth 50 vjet më parë, teksa studioja Horacin. Kjo ndjesi u bë e njohur në mesin e poetëve anglezë të shekullit XVII dhe u artikulua me stil dhe finesë nga Andrew Marvell në poemën e tij më të njohur, Për dashurinë e tij të ndrojtur [To His Coy Mistress]. Prapa carpe diem-it qëndronte ideja se jeta ishte e shkurtër: si në Romën e lashtë, ashtu edhe një mijë e pesëqind vjet më vonë. Edhe nëse dikush nuk ishte në morinë e madhe të njerëzve të vrarë në luftërat civile të dekadës së mëparshme [në Angli], jeta e gjatë ishte shumë e pamundur.

Rreth një vit përpara se Marvelli të shkruante poezinë e tij, Thomas Hobbes, në traktatin e tij Leviatani [Leviathan], kishte shkruar për jetën si diçka “e keqe, brutale dhe e shkurtër”. Hobbes sfidoi shanset e kohës dhe vdiq në moshën 91-vjeçare. Marvelli ishte më i rëndomtë, meqë jetoi deri në moshën 57 vjeçe, megjithëse edhe kjo atëherë ishte jetëgjatësi e mirë, sidomos për një pjesëtar të klasës së mesme – në një epokë kur nuk kishte penicilinë, dezinfektues, anestezi etj. Kushdo që kërkon prova të tmerreve të jetës së përditshme në shekullin XVII, duhet të lexojë pasazhin në ditarët e Samuel Pepysit në lidhje me largimin e gurit nga fshikëza.

Marvelli lindi në vitin 1621, si djali i një kleriku nga Ist-Rajdingu. Pas Shkollës së Gramatikës në Hull [Hull Grammar School] dhe Kolegjit të Trinisë [Trinity College] në Kembrixh, ai vizitoi Evropën (duke humbur kështu shumëçka nga luftërat civile) dhe, sipas mikut të tij John Milton, u kthye duke folur rrjedhshëm frëngjisht, spanjisht dhe italisht. U kthye në Angli jo shumë kohë pas ekzekutimit të mbretit Charles I më 1649, për çka u ankua në Odën horaciane, por pa dyshim ishte një i ri që kërkonte famë dhe përfitime. Simpatitë mbretërore në atë fazë nuk do ta çonin askund, prandaj nisi të bënte lajka për Oliver Cromwellin, i cili po bëhej gjithnjë e më i fuqishëm (në vitin 1653 e shpërndau Parlamentin e Mbijetuar dhe u bë Lord Protektor), së bashku me të tjerët në rrethin e tij.

I tillë ishte Thomas Fairfax, të cilin Cromwelli e pasoi si kreun e Ushtrisë Parlamentare, dhe në vitin 1650 Marvelli u bë mësues i vajzës së Fairfaxit, Mary. Për dashurinë e tij të ndrojtur u shkrua gjatë kohës që ai jetonte me familjen Fairfax, por nxënësja e tij me shumë gjasa nuk ishte objekt i poezisë. Edhe pse gjërat ishin më ndryshe atëherë, Marvell ishte rreth 30 vjeç dhe Mary ishte 13 vjeçe kur ai e shkroi atë.

Ndjenja e shkurtësisë së jetës del me bollëk nga vargjet hapëse: “Sikur të kishim më shumë hapësirë dhe kohë, / ndrojtja jote, zonjë, nuk do të ishte mëkat”. Ai përpiqet të bindë gruan që t’i dorëzohet: cinikët, të cilët fatkeqësisht janë shumë të pranishëm në botën e kritikës letrare angleze, në dekadat e fundit kanë theksuar se poezia është e gërshetuar me ironi dhe ka një nënkuptim pothuajse apokaliptik – në planin afatgjatë ose, në të vërtetë, në planin afatshkurtër, të gjithë jemi të vdekur, kështu që çfarë rëndësie ka nëse ata flenë bashkë? Gjithçka është kalimtare. Unë e preferoj kuptimin më të drejtpërdrejtë dhe më të qartë, që është ajo çfarë duket se po thotë poezia: ai dëshiron të mbërthejë momentin, sepse koha po ikën.

Poeti reflekton për mijëra vitet që, përndryshe, mund t’i kalonte duke soditur hijeshitë dhe vlerat e saj, por kjo nuk është e mundur: “Por, prapa shpine gjithmonë dëgjoj / karrocën me krahë të kohës që afër meje nxiton, / dhe dalëngadalë para nesh shtrihen / të gjitha shkretëtirat e përjetësisë së pafund.”.

Në atë epokë, rreth “varrit prej mermeri” nuk jehonte “tingulli i këngës”, jo aty ku virgjëria e saj do të tretet nga krimbat. Ai lutet: “Le të kënaqemi sa të mundemi, / dhe le të sillemi si zogj grabitqarë të dashuruar, / e le ta kafshojmë kohën tonë / në vend që të lëngojmë ngadalë në nofullat e saj”. Përfundimi i tij është, shpreson ai, i padiskutueshëm: “Kështu, edhe pse nuk mund ta mundim kohën, / rri i qetë, ende mund ta shfrytëzojmë”.

Përveç muzikalitetit dhe origjinalitetit të përdorimit të metaforës, ajo është një poezi shumë moderne: kjo është pjesërisht rastësi dhe lidhet me faktin se pasqyron botën dhe gjendjen psikologjike të njohur për ne. Megjithatë, diksioni i Marvellit vjen nga John Donne, i cili shkroi rreth 30 vjet para tij, dhe nga stili deklamues dhe madhështor i Miltonit të pashoq, që shkroi në të njëjtën kohë. Poema më e famshme e Marvellit u botua në vitin 1681, pas vdekjes së tij. Njëzet e ca vitet e fundit të jetës i kaloi si deputet. Nëse Marvelli do të ishte më i famshëm për poezinë e tij gjatë kohës kur jetoi, ndoshta do të kishte shmangur mospërfilljen. /Telegrafi/

Lexo po ashtu: Përkufizimi i dashurisë