Pushteti i përkthyesve në Kosovë

Pas ndryshimit që ndodhi paralelisht me luftën për çlirim, në shoqërinë kosovare edhe ashtu të paformuar mirëfilli si qytetari politike, i kemi parë së paku tre lloj pushtetesh që kanë zënë rrënjë që në fillim, shumë para politikës, e të cilat në këto 21 vite janë përsëritur si model edhe në politikë.

Së pari ka qenë pushteti i përkthyesve. Në Kosovën e pas 1999-tës, prezenca civile e ushtarake ndërkombëtare e nxori në sipërfaqe nevojën themelore për komunikim në mes vendasve dhe të huajve.

Kështu, ata që zotëronin kodet e këtij komunikimi, përkthyesit, do fillonin të bëheshin referencë e rëndësishme e gjithsecilit. Pa ta, nuk arrije dot as te ndihmat e rindërtimit, as tek fondet e OJQ-ve, as tek trajnimet, e madje as te vetë puna.

Në fillim, si çdo punë e rëndomtë dhe e respektuar, përkthyesit do të ishin mjet e instrument përmes së cilëve shtroheshin nevojat kolektive e individuale të shoqërisë kosovare, përballë administratës shumëkombëshe.

Por, një çarje në këtë raport ndodhi atëherë kur përkthyesit, duke e pasur një monopol në komunikim, filluan të lënin anash transmetimin e shenjave dhe kuptimeve gjuhësore, për t’iu rrokur interpretimit të tyre. E, transmetimi prej interpretimit dallon shumë. Si transmetues, përkthyesi ishte vlerë. Si interpretues, ai u bë faktor.

Por, faktorizimi i përkthyesve nuk ishte i zakonshëm. Ata nuk u dalluan mes vete kush më shumë se tjetri po përkthente me korrektësi. Ata u dalluan mbi atë se kush kishte gjykime më të fuqishme mbi të drejtën dhe të gabuarën e rasteve dhe rrethanave të ndryshme për të cilat përkthenin.

Dhe, kur një monopol i tillë u rrezikua nga hapja e shoqërisë kosovare dhe zotërimi i plotë i gjuhëve të huaja që fliteshin në Kosovë, përkthyesit e rrezikuar nga humbja e monopolit do të shkonin një hap më tutje, duke u kyçur në politikë.

Por, ata nuk u kyçën në politikë për shkak të dijes politike e as aksionit politik. Ata u kyçën në politikë me pretekstin se ishin puritanë të cilët, duke qenë afër ndërkombëtarëve dhe duke komunikuar me ta, e kishin epërsinë morale politike për të marrë drejtimin e institucioneve, pa përfillur shoqërinë, prej realitetit të së cilës arratiseshin duke folur në gjuhë të huaj.

Dallimi në mes përkthyesve që iu futën politikës dhe pjesës tjetër të shoqërisë politike qëndron në faktin se shumica e shoqërisë po e ndërtonte një vetëdije autentike republikane, me të gjitha të mirat e të këqijat e saj. Përkthyesit, në anën tjetër, të cilët nuk e njihnin as politikën dhe as aksionin politik, u specializuan në gjykime, e më shumë në paragjykime, duke e distancuar edhe më tej vetën e tyre nga “polisi” që po lindte në Kosovën e pasluftës.

Ngritja e tyre që më vonë do të përsëritej si cikël në politikën tonë, që nga tentativa e parë dhe edhe sot e kësaj dite, s’ka qenë kurrë dhe asnjëherë asgjë tjetër veçse një ngritje nga gjykimi pa autorizim, i asaj që është dashur thjeshtë ta transmetonin.

Ata, përveç distancimit nga “polisi”, nuk kanë prodhuar kurrë një alternativë për “polisin” veçse janë ankuar vazhdimisht për ritmin e tij të përditshëm. Ata i kanë ndërruar shpeshherë edhe interpretimet, por kanë mbetur besnik ndaj të vetmes gjë: aftësisë konstante për të interpretuar atë që tashmë dihej e s’kishte nevojë të interpretohej, por kishte nevojë të ndryshonte.

PS: Mirënjohës dhe falënderues për punën e përkthyesve të zakonshëm, të cilët vërtetë ishin një hallkë e rëndësishme për komunitete të tëra në fillet e pasluftës.