Terapia e të folurit pas problemeve me dëgjim apo vendosjes së implantit koklear

Fëmijët me dëmtim të dëgjimit mund të lindin të shurdhër ose të humbasin dëgjimin e tyre më vonë. Nga kjo do të varet zhvillimi i të folurit te fëmijët, por edhe nga shkalla dhe lloji i dëmtimit të dëgjimit. Identifikimi dhe ndërhyrja e hershme kanë një rol të madh në prognozën e fëmijës tuaj dhe rekomandohet që të konsultoheni sa më parë me ekspertët e fushës

Zyla Musliu,
Logopede në Psikiatri për fëmijë dhe adoleshentë
Tel. 045 663 774

Humbja e dëgjimit mund të ndodhë në çdo moment të jetës: sa më herët të ndodhë, aq më shumë truri është i privuar nga stimujt dëgjimor dhe, rrjedhimisht, të të folurit, kështu që humbja e dëgjimit ka një ndikim më të madh në zhvillimin e komunikimit gjuhë-të folur (i ashtuquajturi para-gjuhësor); sa më vonë të raportohet, aq më i suksesshëm është komunikimi gjuhësor (dmth humbja e dëgjimit pas-gjuhësor).

Shumë njerëz pyesin nëse fëmijët me dëmtim të dëgjimit mund të zhvillojnë të folur, edhe pse dëgjimi i tyre është më i dobët? Sigurisht që munden, por kur flasim për të folur, në fakt po flasim për komunikim që inkurajohet të jetë i dyanshëm.

Dëmtimi i dëgjimit mund të jetë i përkohshëm (humbje luhatëse e dëgjimit te fëmijët) ose i përhershëm. Kur dëmtimi i dëgjimit shfaqet në fëmijëri, mund të ndikojë seriozisht në vonesën në zhvillimin e të folurit dhe të gjuhës.

Fëmijët me dëmtim para-gjuhësor fare nuk kanë ide rreth zërit dhe të folurit, sepse nuk mund të formojnë njohuri dëgjimore. Përvoja vizuale e të folurit përpunohet dhe interpretohet në mënyrë specifike mendore, sepse nuk përputhet nga ana e përmbajtjes me përvojat e dëgjimit të fëmijëve që kishin dëgjim të paprekur deri në periudhën kur të folurit ishte zhvilluar tashmë.

Koha në fazën para-gjuhësore është e rëndësishme kur fëmija nuk e dëgjon të folurin si të folur, por dëgjon tingujt që e rrethojnë dhe tingujt që prodhonte vetë. Me zërin e tij, fëmija në këtë periudhë fillon të krijojë lidhje mes zërit dhe lëvizjes së organeve të të folurit. Në fakt, fillon të krijohet një themel për ndërtimin e të folurit, i cili do të ketë një vlerë të madhe në rehabilitimin e mëvonshëm të dëgjimit dhe të folurit, sepse idetë e tingullit të kësaj periudhe, të mbështetura nga rehabilitimi, janë të vështira për t’u fshirë.

Metoda verbale është një nga qasjet gojore më të pranuara për (ri)habilitimin e dëgjimit dhe të folurit të personave me dëmtim të dëgjimit. Qasja është rëndësia e ritmit dhe intonacionit në perceptimin e të folurit. Stimulimi i lëvizjes në lojëra inkurajon dhe ndihmon fëmijën të imagjinojë lëvizjet e dëshiruara të muskulaturës së të folurit duke kombinuar lëvizjet e trupit (ritmin). Duke kombinuar stimulimin muzikor me stimulimin e lëvizjes dhe situatat e komunikimit të planifikuara paraprakisht, fëmijët zhvillojnë aftësi perceptuese shprehëse, aftësi të të folurit dhe komunikimit

Nëse humbja e dëgjimit ka ndodhur pasi të folurit është zhvilluar, ai mbetet për një kohë, por për shkak të dobësimit të kontrollit të tij, përkeqësohet dhe bëhet gjithnjë e më i paqartë.

Të folurit e fëmijëve të tillë duhet të mbështetet nga trajtimi i mundësive të mbetura të dëgjimit me ndihmën e aparateve të dëgjimit dhe implantit koklear. Fëmijët që më vonë u bënë të shurdhër ruajnë imazhet e tingujve të të folurit në kujtesën e tyre. Kjo është arsyeja pse çdo muaj gjatë të cilit fëmija ka pasur dëgjim të paprekur është i rëndësishëm për zhvillimin e të folurit.

Megjithatë, ata me humbje të rëndë dhe të thellë të dëgjimit mund të mos përfitojnë nga aparatet e dëgjimit, por ata mund të përmirësojnë dëgjimin e tyre me një implant koklear. Ky lloj sistemi përcjell sinjale elektrike direkt në nervin e dëgjimit. Tingulli i regjistruar nga veshi shndërrohet në impulse elektrike, të cilat transmetohen në tru nëpërmjet nervit të dëgjimit. Implanti nuk zëvendëson dëgjimin normal, por siguron një paraqitje të mirë të tingujve nga mjedisi dhe është veçanërisht i mirë për dallimin midis zërave të folur dhe gjuhës së folur.

Nëse implanti vendoset në moshë të re dhe ofrohen shërbime të mira rehabilitimi nga logopedi, por edhe angazhim i fortë nga familja, fëmijët do të përparojnë mirë aftësitë e të folurit dhe dëgjimit.

Edhe pas ndërhyrjes me aparat dëgjimi ose implant koklear, fëmijët me humbje të dëgjimit para-gjuhësor nuk mund të përvetësojnë spontanisht të folurin dhe gjuhën, por duhet të mësohen sistematikisht të dëgjojnë dhe interpretojnë tingujt në mënyrë që të zhvillojnë një kod të ri gjuhësor.

Rehabilitimi është një proces afatgjatë dhe serioz. Çfarë lloj procedure trajtimi do të zbatohet për një fëmijë me një implant koklear do të varet kryesisht nga aftësitë e tij psikofizike. Shumë të rëndësishme për zhvillimin e të folurit janë: koha kur ka ndodhur dëmtimi i dëgjimit, shkalla e dëmtimit, lloji i dëmtimit të dëgjimit, si dhe mjedisi social në të cilin është rritur fëmija.

Ndërhyrja e hershme e logopedit

Pas zbulimit të dëmtimit të dëgjimit, është e nevojshme të fillohet terapia e të folurit sa më shpejt që të jetë e mundur ndërhyrja – stimulimi intensiv i zhvillimit të të dëgjuarit dhe të të folurit dhe mësimi paralel i gjuhës së shenjave.

Eksperti logoped duhet të njohë anët e forta dhe të dobëta të familjes dhe t’u ofrojë atyre mbështetje nga që në fillim, në mënyrë që të zhvillohet një marrëdhënie respekti dhe besimi i ndërsjellë.

Për të përmirësuar ndjeshmërinë dhe reagimin në ndërveprimet me fëmijën e tyre, prindërit, përveç ekspertëve, mund të ndihmohen edhe nga të rriturit që nuk dëgjojnë dhe familje të tjera të fëmijëve me dëgjim të dëmtuar.

Përmirësimi i aftësive të komunikimit

Ka shumë mënyra për të ndihmuar një fëmijë të zhvillojë aftësitë e tij të të folurit dhe gjuhës dhe ato varen nga faktorët e mëposhtëm: Cila është shkalla e dëmtimit të dëgjimit të fëmijës? Cilat janë kërkesat e prindërve? Cila është gjuha e parë e fëmijës (e shenjave apo e folur)? A ka fëmija një aparat dëgjimi apo një implant koklear?

Nëse fëmija është pjesëtar i komunitetit të të shurdhërve dhe/ose prindërit e tij gjithashtu kanë dëmtim të dëgjimit, ka mundësi që ai të mos ndjekë rrugën “gojore/dëgjimore” të zhvillimit të gjuhës dhe të përdorë gjuhën e shenjave. Gjuha e shenjave është një gjuhë reale që përfshin një fjalor të gjerë dhe struktura gramatikore dhe gjithashtu përfshin shprehjet e fytyrës. Fëmijë të tjerë, me aparate dëgjimi ose implante kokleare, do të ndjekin rrugën orale/dëgjimore dhe do të kenë trajnim dëgjimor dhe do të mësojnë tingujt e të folurit.

Ka qasje të ndryshme për të mbështetur zhvillimin e gjuhës së të folurit. Habilitimi dhe trajtimi efektiv është terapia dëgjimore-verbale e cila përdor çdo mundësi të mundshme për të dëgjuar dhe mësuar.

Lexo po ashtu Njihni simptomat e belbëzimit dhe kërkoni ndihmë nga logopedi

Të gjitha qasjet për aftësimin e dëmtimit të dëgjimit janë të përcaktuara qartë në teori, por zbatimi në praktikën e përditshme nuk është gjithmonë i thjeshtë. Përveç mbështetjes profesionale, theks i madh i kushtohet rolit të prindërve dhe mjedisit, në mënyrë që fëmijët të fitojnë nivelin gjuhësor të nevojshëm për përfshirje në programet e rregullta arsimore. Roli themelor i një eksperti të trajnuar është t’i sigurojë familjes së fëmijës me humbje dëgjimi informacionin, udhëzimin, trajnimin dhe mbështetjen emocionale të nevojshme.

Prandaj, gjëja më e rëndësishme është që të angazhoheni sa më shumë vet dhe të bëni vlerësime të shpeshta në mënyrë që të jeni të sigurt se fëmija po përparon. Prindërit duhet të përpiqen që ta përfshijnë fëmijën në programe të rregullta edukative, sepse kjo e nxit fëmijën të dëgjojë në të gjitha rrethanat.

Lexo po ashtu Mutizmi Selektiv: Paaftësia e vazhdueshme për të folur në situata specifike

/Telegrafi/