Rasti i Kavalas flet për marshin e Turqisë drejt autokracisë

Opinion i redaksisë së ditores Financial Times
Përkthimi: Telegrafi.com

Prej shembujve të ndryshëm të gjyqeve që janë mbajtur në Turqi përgjatë 14 vjetëve të fundit, rasti i Osman Kavalas është ndoshta më skandalozi. Biznesmeni dhe filantropisti po përballet me burgim të përjetshëm, nën akuzat e sajuara se ka synuar ta rrëzojë qeverinë. Dënimi i padrejtë u dha pas pesë vjetëve të trazuara gjatë të cilave Kavala ka qenë në prag të lirimit, për t’u përballur pastaj me akuza edhe më të rënda. Është simbol i shtypjes së disidencës nga regjimi gjithnjë e më autoritar i Recep Tayyip Erdoganit.

Vendimi është dhënë teksa Kremlini po e vazhdon luftën e egër në Ukrainë. Turqia – anëtare e NATO-s dhe roje e Detit të Zi – po e luan një rol të madh si ndërmjetëse me Rusinë. Por, ky funksion nuk duhet ta përjashtojë Turqinë nga detyrimet ndaj shtetit të së drejtës, as ta mbrojë atë nga pasojat e shkeljes së tyre.

Rasti tashmë ka shkaktuar një grindje mes Erdoganit dhe Perëndimit, meqë Kavala e vuajti burgun edhe para dënimit. Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut urdhëroi lirimin e tij në vitin 2019. Vitin e kaluar, diplomatët e dhjetë vendeve të ndryshme perëndimore gati sa nuk u dëbuan nga Turqia, pas kritikave të tyre për trajtimin e tij. Ata u tërhoqën kur Erdogani akuzoi për ndërhyrje të huaj në punët e brendshme të Turqisë. Kjo është tema kryesore që Erdogani e përdor, pavarësisht nga çështja – qoftë për gjendjen e rëndë të ekonomisë e deri te protestat e vitit 2013 për të cilat Kavala u akuzua se i kishte orkestruar. Paranoja dhe grindjet e presidentit kundër forcave të huaja në hije, veçse janë vetëm nga puçi i dështuar i vitit 2016. Por, në të vërtetë, është ndikimi i tij i madh në çdo aspekt të jetës – që nga normat e bankës qendrore e deri te gjykatat – që e kërcënon mënyrën e jetës së popullit turk.

Kriza e kostos së jetesës – me inflacionin që në mars zyrtarisht arriti në 61 për qind – e ka gërryer popullaritetin e tij. Kjo ka rëndësi për zgjedhjet e vitit të ardhshëm. Erdogani është ende i aftë për pragmatizëm dhe e di se Perëndimi ka nevojë për Turqinë – tani më shumë se kurrë – por edhe e anasjella e kësaj është e vërtetë. Rasti i Kavalas dhe burgimi i politikanëve të opozitës, si Selahattin Demirtas, mund ta komplikojnë kërkesën e Turqisë për t’i blerë aeroplanët luftarakë amerikanë F-16. Turqia ndërkohë është e varur nga Evropa me më shumë se gjysmën e tregtisë dhe të investimeve të saj, një nevojë që del në pah prej problemeve ekonomike të vendit.

Prandaj, për rastin kanë rëndësi Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe Këshilli i Evropës që i mbrojnë të drejtat e njeriut. Këshilli tashmë po mendon që përmes Gjykatës së Strasburgut të shpërfill vendimin e Ankarasë për Kavalan. Ajo përfundimisht mund ta sanksionojë Turqinë duke ia pezulluar të drejtat e votës në Këshill. Pa vonesë duhet ta bëjë këtë. Ky nuk është “Perëndimi hipokrit” që veç e tund gishtin, por shoqëri me libër të rregullave të cilin Turqia e ka nënshkruar dhe më pas e ka injoruar.

Urën historike midis Lindjes dhe Perëndimit, Turqia lehtë po e sfidon. Megjithëse e ka një nga ushtritë më të mëdha në  NATO, ajo e zemëroi aleancën ushtarake kur e bleu sistemin rus të mbrojtjes ajrore. Ka brenga se nëse kritikohet shumë Ankaraja, atëherë mund ndodhë prishja e unitetit. Erdogani mund ta imitojë Vladimir Putin me disa taktika të të fortit; ka jehonë të etno-nacionalizmit neo-carist të presidentit rus në marshin e Erdoganit drejt një sulltanati të shekullit XXI. Por, marrëdhënia e Turqisë me Rusinë është po aq e ndërlikuar sa edhe marrëdhënia me Perëndimin. Turqia e ka furnizuar Ukrainën me dronë. Turqia dhe Rusia janë në anët e kundërta të konflikteve në Siri, në Libi dhe në Kaukaz. Kjo do të thotë se ruajtja e vlerave që përqafon Perëndimi – dhe që Turqia supozohet se e bën përmes anëtarësimit të saj në Këshillin e Evropës – nuk duhet të nënkuptojë se Erdogani do të nxitojë të shkojë drejtë e në përqafim të Putinit.